3.9. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реостаттық және импульстік параметрлік тәсілмен реттеу

а) қосу сұлбасы; б) жылдамдықты қуыстылық ε өзгерту арқылы реттегендегі график; в) механикалык сипаттамалар; г) тиристорлық кілттің сұлбасы.

3.29-сурет. Бұрыштық жылдамдықты импульстік тәсіл арқылы реттеу.

Якорь тізбегіне қосылған қосымша кедергі R_қос сұлбаға толық кіргізіледі немесе кілтпен тұйықталады. R_қос қысқа тұйықталған кезде тізбектегі ток және бұрыштық жылдамдық өседі, ал кілт К ажыратылған кезде ток және жылдамдық азаяды. Кілттің коммутациясы периодтық түрде жүзеге асырылады.

Бұрыштық жылдамдықтың орташа мәні жүктеме момент және К кілтінің ажыратылған және бекітілген ұзақтылықтың қатынасына тәуелді, яғни басқару импульстерінің қуыстылығына:

ε = (3.32)

Егер де қозғалтқыштың білігіндегі жүктеме тұрақты кезінде ε өссе, онда бұрыштық жылдамдықта да өседі, ал ε =1 болғанда (кілт К тұрақты жабылып тұр) қозғалтқыш табиғи сипаттамада жұмыс істейді. ε=0 кезде қозғалтқыш R_қос тұрақты қосылған реостат сипаттамада жұмыс істейді (кілт К ажыратылып тұрады), ε басқа мәндері кезінде эквивалентті қосымша кедергі былай белгіленеді:

R_{қос.экв.} = R_қос (1 - ε) (3.33)

Ал механикалық сипаттамалар мына теңдеумен белгіленеді

ω = (3.34)

3.10. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якоріне берілетін кернеуді өзгерту тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу

М = k·Φ·I= cопst (3.35)

I = I_ном =соnt; Ф = Ф_ном = соnt

Әр түрлі кернеу мәні кезінде қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы :

(3.36)

Олардың қатынасы:

(3.37)

Бұдан шығатыны: кернеу өзгерген кезде реттеулік сипаттамалар бір-біріне параллель жатады, яғни қаттылықтары бірдей, ал ол бұрыштық жылдамдықтың салыстырмалы жоғары тұрақтылығын анықтайды (3.30- сурет).

3.30-сурет. Әр түрлі кернеу кезіндегі механикалык сипаттамалар.

3.31-сурет. Г-Қ жүйе бойынша қосылған негіздік сұлба.

Реттеу диапазоны

(3.38)

Генератор-қозғалтқыш жүйесінде генератор тұрақты жылдамдықпен айналуға М1 АҚ арқылы келтіріледі. Ал генератордың және реттелетін қозғалтқыштың қоздыру тізбектері тәуелсіз тұрақты ток көзінен қоректенеді. Қозғалтқыштың якорь тізбегімен генератордың якорь тізбегі тікелей қосылады.

Генератордың электр қозғаушы күші:

E_г = k_гΦ_гω_г, (3.39)

мұнда:

ЭҚК-тердің тепе-теңдік тендеуі:

(3.40)

немесе:

Бұдан қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы:

(3.41)

болғаңдықтан:

(3.42)

Қозғалтқыштың магнит ағыны тұрақты болғанда:

,

мұнда:

3.32-сурет. Алмастыру сұлба (а) және механикалық сипаттамалар (б).

Бос жүріс кезіндегі бұрыштық жылдамдық мына формуламен белгіленеді:

Мәндері -тен дейін өзгереді. ЭҚК-тің мәндерінің теріс мәнін генератордың қоздыру орамасының кернеуін қарама-қарсы өзгерту арқылы табуға болады.

Қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары төрт квадрантта жатады, бұл жүйенің негізгі құндылығы - реттеудің ырғақтылығы.