16. Банктік сертификаттың мәні мен түрлері

Банктік сертификаттар - ақша қаражаттарын салу туралы салымшыга онда белгіленген салым мерзімі аяқталганнан кейін, олар бойынша пайыз алу құқығын куәландыратын банктің жазбаша куәлігі. Сертификаттардың екі түрі болады: депозиттік және жинақтық.

Депозиттік сертификаттар- з.т-дың банкке салған қаражаттарының куәландыратын ж/е оған салым мерзімінің өтуіне қарай банктен н/е оның филиал/нан салған салым сомасымен сыйақы мөлшерлемесін алуға құқық беретін бағ.қағ.

Депозиттік сертификат занды тұлғаларға, ал жинақтық жеке тұлғаларға беріледі. Депозиттік сертификаттар, депозиттік сертификатты ұсыну бойынша белгілі бір соманы тартуға құқық беретін талап еткенге дейінгі және салымды тарту мерзімі және тиесілі пайыз көлемі белгіленген мерзімді болып бөлуге болады. Депозиттік сертификаттардың экономикалық мәні нарықтық кұрал және несие ресурстарының мультипликаторы ретінде қатысуында.

Жинақ серт.- жеке тұлғаның банкке салған қаражатын куәландыратын ж/е оған салым мерзімінің өтуіне қарай банктен н/е оның филиал/нан салған салым сомасы мен сыйақы мөлшерлемесін алуға құқық беретін бағ.қағ.

Жинақ ж/е деп/к сертиф/р иемденуіне қарай 2 түрге бөледі:

1.атаулы- деп/к ж/е жинақ сертиф/ры салым ие/ң атына толтырылып беріледі.

2. мәлімдеуші-сертиф/да салым иесінің аты-жөні көрсетілмейді.

Банктік  сертификаттық  міндетті  деректемелері   келесілер  болып табылады:

1. «депозиттік сертификат» атауы;

2. депозитті енгізу күні;

3. сертификатты өтеу күні;

4. депозит сомасы;

5. эмитент-банктің   депозит   сомасы   және   ол   бойынша   тиісті пайызды қайтару туралы міндеттемесі;

6. депозит бойынша жылдық пайыздық мөлшерлеме;

7. тиесілі   пайыз   сомасы,   эмитент-банктің   атауы   және   орналасқан жері;

8. депозитордың аты-жөні, орналасқан жері;

9. эмитент-банктің     сертификаты     уақытында     өтеу     туралы міндетін орындамау кезінде сертификатты өтеу жағдайы;

10. банк мөрімен бекітілген, эмитент-банктің екі уәкілетті тұлғаларының қолдары.

    Сертификат  бланкісінің мәтінінде қандай да болса міндетті деректемелердің біреуінің болмауы сол сертификатты жарамсыз деп танытады. Сертификаттар бланкісі қатаң есептілік бланкі болып табылады және банктегі бухгалтерлік есептің шоттар Жоспарына сәйкес баланстан тыс шотта есептеледі. Депозиттік сертификаттар бланкісі ақша қоймаларында немесе өртенбейтін шкафтарда сақталады.

17. Депозиттік және жинақ сертификаттарының мәні мен түрлері

Депозиттік сертификаттар Депозиттік сертификаты сальмшының немесе оның құқығын иеленушінің мерзімі біткенде салым ақшаның сомасын немесе ол бойынша процентті алу кұкығын айғақтайтын ақшалай қаражаттың салымы туралы эмитент-банктің жазбаша куәлігін білдіреді. Ол табысты бағалы қағаздардың бір түріне жатады, сол себепті де сатылған тауарлар мен көрсетілген қызмет үшін есеп айырысу немесе толем құралы ретінде қызмет етпейді. Сертификатты қайтарудың мерзімі келгенде банк оны ұсынушыга тиісті төлемін төлецді. Бұл қаражат есептелуі тиіс шотты көрсетумен оның иесінің өтінішінің негізінде жүзеге асырылады. Банк талап құқығын қайта табыстау келісімшарттарының үздіксіздігін, сондай-ақ өкілетті түлганың қойылған қолының, мөрінің және атауының сәйкес келуін тексереді. Депозиттік сертификаттар иемденуіне қарай келесі түрлерге бөлінеді : Атаулы сертификаттар; Мәлімдеуші сертификаттар. Атаулы депозиттік сертификаттары бұл салым иелерінің атына толтырылып беріледі. Ал мәлімдеуші сертификаттарда салым иесінің аты-жөні көрсетілмейді, яғни оны кім иеленсе, сол қаражаттың иесі болып саналады. Депозиттік сертификаттар сатылған тауарлар және көрсетілген қызметтер үшін төлеуге болатын төлем құралы немесе есеп айырысу қызметін атқара алады. Депозиттік сертификаттар көбінесе ірі сомада шығарылатындықтан да, оларды заңды тұлғалар сатып алады. Әлемдік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі бар: аударылатын және аударылмайтын. Аударылмайтын депозиттік сертификаттар – салым иелерінің қолдарында болып, уақыты жеткен соң банкке ұсынылады.  Аударылатын депозиттік сертификаттар - басқа бір тұлғаларға екінші нарықта сатып алу-сату арқылы өтеді.

Тағы бір кеңінен таралған депозиттің түрі-жинақ депозиттері.олардың белгіленген мерзімі жоқ,қаражатты алуда ескертуін талап етпейді,салымның жоғарғы шегі шектелген,ақшаны салу мен алу кеззінде жинақ кітапшасын көрсетуі қажет.банктер үшін мұндай шоттар қосымша жұмыстар талап етеді:операцияны рәсімдеу қиынырақ,кітапшаны жоғалту және ұрлатып алу жағдайына сай екі жақты тіркеу енгізу қажет және т.б.мерзімді депозиттері және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың бір шама тұрақты бөлігін білдіреді.жинақ салымдарының тұрақты мерзімі болмайды.бұл салымдардың түрі б\ша .,мерзімді депозиттерге қарағанда төменгі мөлшерде пайыз төленеді.жинақ салымдары жинақ кітапшалар негізінде толтырылады.жинақ салымдарының төмендегідей ерекшеліктері болады:ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандайда ескерту талап етілмейді;ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай қаражаттар қозғалысы көрсетілетін жинақ кітапшасының болуы талап етіледі.