33. Сақтандырудың нарығының мәні мен атқаратын қызметтері

Қаржы нарығының ең маңызды салаларының бірі сақтан­дыру нарығы болып табылады. Адам мен табиғат арасындағы қарама-қайшылық бір жағынан, қоғамдық қарама-қайшылықтар,екінші жағыныан,жинақтала келе кездейоқ сипаттағы жағымсыз салдардың пайда болуына жағдай жасайды.Сақтандыру дегеніміз – екі жақ тәуекелге бара отырып, бір жағы екінші жағын сақтандыруға келісімін береді. Сақтандыру адамдарды әр түрлі қауіп-қатерлер мен аппараттардың залалдарынан қорғанудың бұрыннан келе жатқан әдісі. XVIII ғасырдың ортасында мүліктер мен жеке бастарды сақтандырудың 100-ден аса түрін жүзеге асырып үлгерген көптеген кәсіпқой сақтандыру қоғамдар пайда болды.

Сақтандыру нарығы сақтандырушы мен сақтандырушының арасына тығыз байланыс орната отырып, сақтандырудың нәти­жесіне байланысты экономикалық қарым-қатынастардың жиын­тығын қамтиды. Бұл нарықта сақтандыру қазметін жалпылама танып білу жүзеге асырылады да, оның өмір сүруінің негізгі экономикалық заңдары ретінде құн заңы мен сұраныс және ұсыныс заңдары алынады. Сақтандыру нарығы тауар шаруашылығы қалыптасуының барысында құрылатындықтан екеуінің де пайда болуының шарты ретінде еңбектің қоғамдық бөлінуі мен әр түрлі жеке меншік иелері-ерееекшеленген тауар өндірушілердің болатындығы есептелінеді. Бұл нарық нарықтық қатынас субъектілерінің дербестігін, сақтандыру қызметіндегі сатып алу-сатуға байййланысты серіктестіктің тепе-теңдігін қарастырады.

Сақтандырудың мән-мағынасына қарай отырып, сақтандыру нарығының мына төмендегідей негізгі қызметтерін бөліп көр­сеткен дұрыс:

• Реттеуші – нарық басқалар сияқты мемлекет тарапынан реттеліп отырады;

• Коммерциялық – сақтандыру операцияларын жүзеге асырудан түсетін табыстарды қамтамасыз етеді;

• Бағалық – компанияның сақтандыру қызметінің бағасын белгілеуді қамтамасыз етеді;

• Сенімділік функциясы – сақтандыру операциялары қолайсыз, тағы басқа жағдайлар туындағанда сенімділікті қамтамасыз етеді.

34. Сақтандырудың жіктелімі

С.ұйымдастыру формасы б\ша келесідей түрге бөлінеді:1)мемлекеттік с. –бұл ұйымға арнайы өкілеттенген мем\ң сақтанушы ретінде қатысатын ұйымдық формасы.2)акционерлік с. – мем\к емес ұйымдық формасында құрылған с. Компаниясы.3)бірін– бірі өзара с. – з. Және ж.тұлғалардың мүліктік мүдделерін қорғау үшін олардың арасындағы ерікті келісім негізінде құрылған ұйым бейнеленеді.Өзара с. Қоғамы өз міндеттемелері б\ша өзінің барлық мүліктеріне жауап береді.э\қ сипатына қарай: 1)жеке с.бұл сақтандырудың обьектісі болып адам өмірі,денсаулығы,еңбекке қабілеттілігі.жеке с. Тәуекелділік функциясында көрініс табады.2)мүліктік с. Обьектісі болып әр түрлі мүліктер табылады.сақтанушылар ретінде мүлік иегерлері ғана емес,сондай ақ мүліктің сақталуына,қорғалуына жауапкершілікті көтере алатын з және ж тұлғалар бола алады.3)жауапкершілікті с бұл сақтанушының қандай да бір әрекетінің н\е әрекетсіздігінің салдарынан зиян шегетін үшінші тұлға алдындағы жауапкершілік обьект болып табылатын сақтандырудың саласы.4)э\қ тәуекелдерді с:тікелей шығындар тәуекелі с,жанама шығындар тәуекелі с.

Жүргізу формасына қарай:міндетті с-заңдық актілердің талап ету күшіне сай жүзеге асырылатын с;ерікті с-міндетті с\ға қарағанда сақтанушы мен сақтандырушы арасында ерікті түрде жасалған келісім шарт негізінде іске асырылатын с.