31. Бағалы қағаз нарығының кәсіби қатысушылары

Бқн кәсіби қатысушылары:1)брокер2)дилер3)тіркеуші-рестор қызметін жүзеге асырушы4)бқ нақтылы ұстау қызметін жүзеге асыратын кәсіби қатысушылары5)кастодиан6)орталық депозитарий7)инвестициялық портфелдьді н\е зейнетақы активтерін басқаруды жүзеге асыратын кәсіби қатысушы8)сауда-саттықты ұйымдастырушылар9)трансфер-агенттік қызмет10)клирингтік қызмет.Бқ-ды нақтылы ұстаушылар қызметін жүзеге асыратындар кәсіби қатысушылар нақтылы ұстау шартына сәйкес бқ-ды ұстаушылардың атынан,есебінен белгілі бір заңды іс-әрекеттерді жасау,сондай-ақ бқ-дар б\ша құқықтарды есепке алу,растау және оындай ұстаушылардың бқ-мен жасалатын мәмлелерін тіркеумен байланысты қызметті жүзеге асратын кәсіби қатысушы.Бұл қызметті орталық депозитарий,кастодиан,брокер және дилер атқарады. Брокер - сыйақы үшін шарт жасайтын, клиенттердің тапсырмасы бойынша, солардың есебінен және мүдделерін көздеп бағалы қағаздармен, жасалатын мәмілелерді жүзіге асыруші делдал. Өз клиенттерін бағалы қағаздармен жасалатын операциялар есебін арнаулы шоттарда жүргізеді. Брокер клиенттердің бағалы қағаздарының нақты үстаушы ретінде болу мүмкін. Диллер - бағалы қағаздарды кейін қайта сату немесе олармен өзге мәмілелер жасау нәтижесінде пайда табу мақсатымен өз атынан және өз есебінен бағалы қағаздар мен мәмілелер жасайтын кәсіпқой қатысушы. Кастодиан - клиенттерін сеніп тапсырған бағалы қағаздары мен ақшасын сақтау және есепке алу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын кәсіпқой қатысушы болып табылады. Ол клиенттердің бағалы қағаздарымен жасалатын мәмілелердің орындалуын бақылау және осы мәмілелер жөніндегі төлем агенті міндеттемелерін орындау, бағалы қағаздардың нақтылы үстаушысы ретінде қызметі және басқа қызметтер көрсету міндеттірін жүзеге асырады. Бағалы қағаздар депозитарийі - бағалы қағаздармен жасалатын мәмілелерді есепке алу және оларды орындау, сондай-ақ бағалы қағаздарды биматериаландыру жөніндегі қызметті жүзеге асыратын мамандандырылған ұйым. Орталық дипозитарий - комерциялық емес ұйым болып табылады және акционерлік қоғам нысанында құралады. Орталық дипозитарий алатын пайда оған қатысушылар арасында бөлініске салынбайды, ал техникалық дамуына жұмсалады. Орталық дипозийтаридің клиенттері брокер-диллерлер мен костодиандар болып табылады. Андеррайтер - бағалы қағаздар нарығында брокерлік және диллерлік қызметке лицензиясы бар және эмитенттің бағалы қағаздарын онымен жасасқан ережелеріне сай орналастыруды жүзеге асыратын заңды тұлға. Компаниялардың басшылығымен бірге андеррайтерлер жаңа шығарылымды тіркеуге әзірлік жүргізеді және бағалы қағаздар нарығында оларды жүзеге асыру кезінде эмитенттің мүдделерін білдіреді. Өзін-өзі реттейтін ұйымдар комерциялық емес ұйымдар болып табылады және оларды бағалы қағаздар нарығының кәсіпқой қатысушыларына қауымдастық нысанында құрады. Олардың негізігі міндеттері бағалы қағаздар нарығының кәсіпқой қатысушыларының тиімді қызмет ету жағдайларын қамтамасыз ету және бұл нарықтағы қызмет ету үрдісін сақтау,бағалы қағаздар иеленушілері мен кәсіпқой қатысушылар клиенттерінің мүдделерін қорғау, бағалы қағаздар мен операциялар жүргізу ережелері мен стандарттарын жасау және оларын сақталуын бақылау болып табылады.Клиринг-өзара талаптар мен міндеттемелерді есепке алу деген ұғымды білдіреді.Арнайы мекеменің көмегімен іске асырылатын мәмле б\ша жиынтық еа операциясы.Трансферттік қатысушылар-бұл бқ-ның клиенттерінің арасында құжаттар қабылдау және берумен байланысты қызметті көрсететін кәсіби қатысушысы.

32. Бағалы қағаз нарығының құралдары. Б.қ.н-ң құралдарына бағ қағ/р жатады.Бағ қағаз- мүліктік құқықты куәландыратын белгілі бір жазбалар мен басқа да белгілеу/р/ң жиынтығы.Б.қ-ң Қаз нарығындағы қарж/қ құрал/ры/ң құрылымы мынадай:Бағ қағ/р нарығы:-Акция/р нарығы.Акция-бұл АҚ/ң жарғылық капиталына үлес қосқандығын куәландыратын басқару ісіне қатысуға ж/е кәсіпорын таратылған жағдайда мүліктің қандадйда 1 үлесін алуға құқық беретін,сондай-ақ иесіне табыс әкелетін б.қ. -Облигациялар нарығы.Облигация- бұл облигация иесімен,яғни қарыз берушімен эмитент,яғни қарыз алушының арасындағы қатынасты куәландыратын б.қ. -Туынды бағалы қағаздар нарығы.Т.б.қ-б.қ туралы заңға сәйкес осы т.б.қ-ң базалық активке қат/сы б/ша құқық/рды куәландыратын б.қ.Өзінің белгілері б/ша былайша жіктелінеді: 1.Келісімшарт нысанындағы б.қ. -Форвардтық келісімшарт-келісімшартты жасағаннан кейін 2 күн ішінде шұғыл түрде жасалатын есепайырысу нысаны.Ф/қ операц/рды бағаның ж/е валюта/р бағамындағы өзгерістерден туындайтын мүмкін болатын зияндар/ң алдын алу мақсатында ж.а.Негізгі айырмашылығы жасалған келісімшарттың кез келген көрсеткішін келісімшартқа қатысушы тараптың сұранысы б/ша өзгерту мүмкіндігі бар. -Фьючерстік келісімшарт-бағасынан басқа көрсеткіштері келісімшарт тараптарының қалауына ж/е еркіне байланыссыз алдын ала белгіленген.Яғни,бұл келісімшарт толығым стандартталған.Бұл келісімшарт тек қана биржа/қ сауда-саттық кезінде жасалады, -Опциондық келісімшарт-опционды сатушы осы шартта аталған мүлік/ң белгілі 1 санын осы шартта келісілген баға бойынша сатуға н/е сатып алуға міндеттенеді. -Своп- 2 тараптың белгілі 1 мерзім ішінде,белгілі 1 қаржы құрал/рын айырбастау жөніндегі келісімін куәландыратын т.б.қ -Варрант-тіркелген баға б/ша бекітілген мерзім ішінде қандайда 1 эмитент компанияның акциясының н/е облигациялардың нақты санын сатып алуға құқық беретін б.қ -Коноссомент-жүкті тасымалдауға,тиеуге ж/е алуға құқық беруді куәландыратын халықаралық қат/с/рда қолд/тын стандартты формадағы құжат. –Мемл/к бағалы қағаздар нарығы.Мем-к ұймдармен мекеме/р/ң шығарылуына қарай: 1.ҚР үкіметі ж/е Қаржы министрлігінің айналысқа шығаратын қазынашылық міндеттеме/рі: МЕККАМ, МЕОКАМ, МЕУКАМ, МЕИКАМ, МЕКАВМ, АВМЕКАМ 2.Ұлттық Банктің бағалы қағаздары:ҰБ-ң қысқа мерзімді нотасы,ҰБ-ң арнайы валюталық нотасы 3.Муниципалды б.қ