Çreyän dravya-mayäd yajïäj jïäna-yajïaù parantapa | sarvaà karmäkhilaà pärtha jïäne parisamäpyate ||

çrédharaù : karma-yajïäj jïäna-yajïas tu çreñöha ity äha çreyän iti | dravya-mayäd anätma-vyäpära-janyäd daivädi-yajïäj jïäna-yajïaù çreyän çreñöhaù | yadyapi jïäna-yajïasyäpi mano-vyäpärädhénatvam asty eva tathäpy ätma-svarüpasya jïänasya manaù-pariëäme ’bhivyakti-mätram | na taj-janyatvam iti dravya-mayäd viçeñaù | çreñöhatve hetuù—sarvaà karmäkhilaà phala-sahitaà jïäne parisamäpyate | antarbhavatéty arthaù | sarvaà tad abhisameti yat kià ca prajäù sädhu kurvantéti çruteù ||33||

madhusüdanaù : sarveñäà tulyavan nirdeçätma-karma-jïänayoù sämya-präptäv äha çreyän iti | çreyän praçasyataraù säkñän mokña-phalatvät | dravya-mayät tad-upalakñitäj jïäna-çünyät sarvasmäd api yajïät saàsära-phaläj jïäna-yajïa eka eva | he parantapa ! kasmäd evam ? yasmät sarvaà karmeñöi-paçu-soma-cayana-rüpaà çrautam akhilaà niravaçeñaà smärtam upäsanädi-rüpaà ca yat karma taj-jïäne brahmätmaikya-säkñätkäre samäpyate pratibandha-kñaya-dväreëa paryavasyati | tam etaà vedänuvacanena brähmaëä vividiñanti yajïena däne tapasänäçakena iti dharmena päpam apanudati iti ca çruteù | sarväpekñä ca yajïädi-çruter açvavat [ve.sü. 3.4.26] iti nyäyäc cety arthaù ||33||

viçvanäthaù : teñäà madhye brahmärpaëaà brahma-havir iti lakñaëäd api dravya-mayäd yajïäd brahmägnäv ity anenokto jïäna-yajïaù çreyän | kutaù ? jïäne sati sarvaà karmäkhilam avyarthaà sat parisamäpyate samäptébhavati | jïänänantaraà karma na tiñöhatéty arthaù ||33||

baladevaù : uktäù karma-yogä viviktätmänusandhi-garbhatväd araëyäd iva ubhaya-rüpäs teñu jïäna-rüpaà saàstauti çreyän iti | dvirüpe karmaëi karma-dravya-bhayäd aàçäj jïäna-mayo’àçaù çreyän praçastaraù | dravya-mayäd ity upalakñaëäm indirya-saàyamädénäà teñäà tad-upäyatvät | etad vivåëoti— he pärtha ! jïäne sati sarvaà karmäkhilaà säìgaà parisamäpyate nivåttim eti phale jäte sädhana-nivåtter darçanät ||33||

(4.34)

Tad viddhi praëipätena paripraçnena sevayä | upadekñyanti te jïänaà jïäninas tattva-darçinaù ||

çrédharaù : evambhütätma-jïäne sädhanam äha tad iti | tad taj jïänaà viddhi jänéhi präpnuhéty arthaù | jïäninäà praëipätena daëòavan-namaskäreëa | tataù paripraçnena | kuto’yaà me saàsäraù ? kathaà vä nivarteta ? iti paripraçnena | sevayä guru-çuçrüñayä ca | jïäninaù çästrajïäù | tattva-darçino’parokñänubhava-sampannäç ca | te tubhyaà jïänam upadeçena sampädayiñyanti ||34||

madhusüdanaù : etädåça-jïäna-präptau ko’tipratyäsanna upäya ity ucyate tad viddhéti | tat-sarva-karma-phala-bhütaà jïänaà viddhi labhasva äcäryänabhigamya teñäà praëipätena prakarñeëa nécaiù patanaà praëipäto dérgha-namaskäras tena ko’haà kathaà baddho’smi kenopäyena mucyeyam ity ädi paripraçnena bahu-viñayeëa praçnena | sevayä sarva-bhävena tad-anuküla-käritayä | evaà bhakti-çraddhätiçaya-pürvakeëävanati-viçeñeëäbhimukhäù santa upadekñyanty upadeçena sampädayiñyanti te tubhyaà jïänaà paramätma-viñayaà säkñän mokña-phalaà jïäninaù pada-väkya-nyäyädimäna-nipuëäs tattva-darçinaù kåta-säkñätkäräù | säkñätkäravadbhir upadiñöam eva jïänaà phala-paryavasäyi na tu tad-rahitaiù pada-väkya-nyäyädimäna-nipuëair apéti bhagavato matam | tad-vijïänärthaà sa gurum eväbhigacchet samit-päëiù çrotriyaà brahma-niñöham [mu.u. 1.1.12] iti çruti-saàvädi | taträpi çrotriyam adhéta-vedaà brahma-niñöhaà kåta-brahma-säkñätkäram iti vyäkhyänät | bahu-vacanaà cedam äcärya-viñayam ekasminn api gauravätiçayärthaà na tu bahutva-vivakñayä | ekasmäd eva tattva-säkñätkäravata äcäryät tattva-jïänodaye satyäcäryäntara-gamanasya tad-artham ayogäd iti drañöavyam ||34||

viçvanäthaù : taj-jïäna-präptaye prakäram äha tad iti | praëipätena jïänopadeñöari gurau daëòavan-namaskäreëa | bhagavan ! kuto’yaà me saàsäraù ? kathaà nivartiñyate ? iti paripraçnena ca | sevayä tat-paricaryayä ca | tad-vijïänärthaà sa gurum eväbhigacchet samit-päëiù çrotriyaà brahma-niñöham [mu.u. 1.1.12] iti çruteù ||34||

baladevaù : evaà jéva-svarüpa-jïänaà tat-sädhanaà ca säìgam upadiçya para-svarüpopäsana-jïänam upadçan sat-prasaìga-labhyatvaà tasyäha tad iti | yad arthaà tad ubhayaà mayä tavopadiñöaà avinäçi tu tad viddhi [gétä 2.17] ity ädinä tat parätma-sambandhi-jïänaà praëipätädibhiù prasäditebhyo jïänibhyaù sadbhyas tvam avagata-sva-svarüpo viddhi präpnuhi | tatra praëipäto daëòavat-praëatiù | sevä bhåtyavat teñäà paricaryä | paripraçnaù tat-svarüpa-tad-guëa-tad-vibhüti-viñayako vividhaù praçnaù |

nanüdäsénäs te na vakñyantéti cet taträha upeti | te jïänino’dhigata-svarüpätmänaù praëipätädinä taj-jijïäsutäm älakñya te tubhyaà tädåçäya tat-sambandhi jïänam upadekñyanti tattva-darçinas taj-jïäna-pracärakäù käruëikä iti yävat |

nanv atra tad iti jéva-jïänaà väcyaà prakåtatväd iti cen, na | na tv evähaà jätu näsaà [gétä 2.12], yukta äséta mat-paraù [gétä 2.61], ajo’pi sann avyayätmä [gétä 4.6] ity-ädinä parätmano’py apräkåtatvät | evam äha sütrakäraù—anyärthaç ca parämarçaù [ve.sü. 1.3.20] iti | anyathä çruti-süträrtha-saàvädino’grimasya jïäna-mahimno virodhaù syäd uktam eva suñöhu ||34||

(4.35)