Yadä yadä hi dharmasya glänir bhavati bhärata | abhyutthänam adharmasya tadätmänaà såjämy aham ||

çrédharaù : kadä sambhavaséty apekñäyäm äha yadä yadeti | glänir häniù | abhyutthänam ädhikyam ||7||

madhusüdanaù : evaà sac-cid-änanda-ghanasya tava kadä kim-arthaà vä dehivad vyavahära iti tatrocyate yadä yadeti | dharmasya veda-vihitasya präëinäm abhyudaya-niùçreyasa-sädhanasya pravåtti-nivåtti-lakñaëasya varëäçrama-tad-äcära-vyaìgyasya yadä yadä glänir hänir bhavati he bhärata bharata-vaàçodbhavatvena bhä jïänaà tatra ratatvena vä tvaà na dharma-hänià soòhuà çaknoñéti sambodhanärthaù | evaà yadä yadäbhyutthänam udbhavo’dharmasya veda-niñiddhasya nänä-vidha-duùkha-sädhanasya dharma-virodhinas tadä tadätmänaà dehaà såjämi nitya-siddham eva såñöam iva darçayämi mäyayä ||7||

viçvanäthaù : kadä sambhaväméty apekñäyäm äha yadeti | dharmasya glänir hänir adharmasyäbhyutthänaà våddhis te dve soòhum açaknuvan tayor vaiparétyaà kartum iti bhävaù | ätmänaà dehaà såjämi nitya-siddham eva taà såñöam iva darçayämi mäyayä iti çré-madhusüdana-sarasvaté-pädäù ||7||

baladevaù : atha sambhava-kälam äha yadeti | dharmasya vedoktasya glänir vinäçaù adharmasya tad-viruddhasyäbhyutthänam abhuyudayas tadäham ätmänaà såjämi prakaöayämi | na tu nirmame tasya pürva-siddhatväd iti nästi mat-sambhava-käla-niyamaù ||7||

(4.8)

Pariträëäya sädhünäà vinäçäya ca duñkåtäm | dharma-saàsthäpanärthäya saàbhavämi yuge yuge ||

çrédharaù : kim-artham ? ity apekñäyäm äha pariträëäyeti | sädhünäà sva-dharma-vartinäà rakñaëäya | duñöaà karma kurvantéti duñkåtaù | teñäà vadhäya ca | evaà dharma-saàsthäpanärthäya sädhu-rakñaëena duñöa-vadhena ca dharmaà sthirékartum | yuge yuge tat-tad-avasare sambhaväméty arthaù | na caivaà duñöa-nigrahaà kurvato’pi nairghåëyaà çaìkanéyam | yathähuù— lälane täòane mätur näkäruëyaà yathärbhake | tat tad eva maheçasya niyantur guëa-doñayoù ||8||

madhusüdanaù : tat kià dharmasya hänir adharmasya ca våddhis tava paritoña-käraëaà yena tasminn eva käla ävirbhavaséti tathä cänarthävaha eva tavävatäraù syät ? iti nety äha pariträëäyeti | dharma-hänyä héyamänänäà sädhünäà puëya-käriëäà veda-märga-sthänäà pariträëäya paritaù sarvato rakñaëäya | tathädharma-våddhyä vardhamänänäà duñkåtäà päpa-käriëäà veda-märga-virodhinäà vinäçäya ca | tad ubhayaà kathaà syäd iti tad äha dharma-saàsthäpanärthäya dharmasya samyag-adharma-niväraëena sthäpanaà veda-märga-parirakñaëaà dharma-saàsthäpanaà tad-arthaà sambhavämi pürvavat | yuge yuge pratiyugam ||8||

viçvanäthaù : nanu tvad-bhaktä räjarñayo brahmarñayo’pi vä dharma-häny-adharma-våddhé dürékartuà çaknuvanty eva | etävad artham eva kià tavävatäreëa ? iti cet, satyam | anyad api anya-duñkaraà karma kartuà sambhaväméty äha paréti | sädhünäà pariträëäya mad-ekänta-bhaktänäà mad-darçanotkaëöhä-sphuöa-cittänäà yad vaiyägrya-rüpaà duùkham | tasmät träëäya | tathä duñkåtäà mad-bhakta-loka-duùkha-däyinäà mad-anyair avadhyänäà rävaëa-kaàsa-keçy-ädénäà vinäçäya | tathä dharma-saàsthäpanärthäya madéya-dhyäna-yajana-paricaryä-saìkértana-lakñaëaà parama-dharmaà mad-anyaiù pravartayitum açakyaà samyak prakäreëa sthäpayitum ity arthaù | yuge yuge prati-yugaà pratikalpaà vä | na caivaà duñöa-nigraha-kåto bhagavato vaiñamyam äçaìkanéyam | duñöänäm apy asuräëäà sva-kartå-vadhena vividha-duñkåta-phalän naraka-saha-praëipätät saàsäräc ca pariträëatas tasya sa khalu nigraho’py anugraha eva nirëétaù ||8||

baladevaù : nanu tvad-bhaktä räjarñayo’pi dharma-glänim adharmäbhyutthänaà cäpanetuà prabhavanti tävate’rthäya kià sambhaväméty äha paréti | sädhünäà mad-rüpa-guëa-niratänäà mat-säkñät-käram äkäìkñyatäà tena vinätivyagräëäà tad-vaiyagrya-rüpäd duùkhät pariträëäyätimanojïa-svarüpa-säkñät-käreëa | tathä duñkåtäà duñöa-karma-käriëäà mad-anyair avadhyänäà daçagréva-kaàsädénäà tädåg-bhakta-drohiëäà vinäçäya dharmasya mad-ekärcana-dhyänädi-lakñaëasya çuddha-bhakti-yogasya vaidikasyäpi mad-itaraiù pracärayitum açakyasya saàsthäpanärthäya sampracäräyety etat trayaà mat-sambhavasya käraëam iti | yuge yuge tat-tat-samayena ca duñöa-vadhena harau vaiñamyaà, tena duñöänäà mokñänanda-läbhe sati tasyänugraha-rüpatvena pariëämät ||8||

(4.9)