Evaà buddheù paraà buddhvä saàstabhyätmänam ätmanä | jahi çatruà mahä-bäho käma-rüpaà duräsadam ||

çrédharaù : upasaàharati evam iti | buddher eva viñayendriyädi-janyäù kämädi-vikriyäù | ätmä tu nirvikäras tat-säkñéty evaà buddheù paramätmänaà buddhvätmanaivaà tåtayä niçciyätmikayä buddhyätmänaà manaù saàstabhya niçcalaà kåtvä käma-rüpiëaà çatruà jahi märaya | duräsadaà duùkhenäsädanéyaà durvijïeyam ity arthaù ||43||

sva-dharmeëa yam ärädhya bhaktyä muktim itä budhäù |

tat kåñëaà paramänandaà toñayet sarva-karmabhiù ||

Iti çrédhara-svämi-kåtäyäà bhagavad-gétä-öékäyäà subodhinyäà

karma-yogo näma tåtéyo’dhyäyaù ||3||

madhusüdanaù : phalitam äha evam iti | raso’py asya paraà dåñövä nivartate ity atra yaù para-çabdenoktas tam evambhütaà pürëam ätmänaà buddheù paraà buddhvä säkñätkåtya saàstabhya sthirétkåtyätmänaà mana ätmanaitädåça-niçcayätmkiayä buddhyä jahi märaya çatruà sarva-puruñärtha-çätanaà he mahäbäho mahä-bähor hi çatru-märaëaà sukaram iti yogyaà sambodhanam | käma-rüpaà tåñëä-rüpaà duräsadaà duùkhenäsädanéyaà durvijïeyäneka-viçeñam iti yatnädhikyäya viçeñaëam ||43||

Iti çrémat-paramahaàsa-parivräjakäcärya-çré-viçveçvara-sarasvaté-päda-çiñya-çré-madhusüdana-sarasvaté-viracitäyäà çrémad-bhagavad-gétä-güòhärtha-dépikäyäm

karma-yogo näma tåtéyo’dhyäyaù ||3||

viçvanäthaù : upasaàharati evam iti | buddheù paraà jévätmänaà buddhvä sarvopädhibhyaù påthak-bhütaà jïätvä ätmanä svenaivämänaà svaà saàstabhya niçcalaà kåtvä duräsadaà durjayam api kämaà jahi näçaya ||43||

adhyäye’smin sädhanasya niñkämasyaiva karmaëaù |

prädhänyam üce tat-sädhya-jïänasya guëatäà vadan ||

Iti särärtha-darçinyäà harñiëyäà bhakta-cetasäm |

tåtéyaù khalu gétäsu saìgataù saìgataù satäm ||3||

baladevaù : evam iti | evaà mad-upadeça-vidhayä buddheç ca paraà dehädi-nikhila-jaòa-varga-pravartakatväd viviktaà sukha-cid-ghanaà jévätmänaà buddhvänubhüyety arthaù | ätmanä édåça-niçcayätmikayä buddhyätmänaà manaù saàstabhya tädåçy ätmani sthiraà kåtvä käma-rüpaà çatruà jahi näçaya | duräsadaà durdharñam api | mahä-bäho iti prägvat ||43|| iti çrémad-bhagavad-gétopaniñad-bhäñye tåtéyo’dhyäyaù ||3||

Atha caturtho’dhyäyaù

(4.1)

çré-bhagavän uväca—

Imaà vivasvate yogaà proktavän aham avyayam |

Vivasvän manave präha manur ikñväkave’bravét ||

çrédharaù :

ävirbhäva-tirobhäväv äviñkartuà svayaà hariù |

tattvaà pada-vivekärthaà karma-yogaà praçaàsati ||

evaà tävad adhyäya-dvayena karma-yogopäyaka-jïäna-yogo mokña-sädhanatvenoktaù | tad evaà brahmärpaëädi-guëa-vidhänena tattvaà padärtha-vivekädinä ca prapaïciñyan prathamaà tävat parasparäpräptatvena stuvan bhagavän uväca imam iti tribhiù | avyaya-phalatväd avyayam | imaà yogaà puräham vivasvata ädityäya kathitavän | sa ca sva-puträya manave çräddha-deväya | sa ca manuù sva-puträyekñväkave’bravét ||1||

madhusüdanaù : yadyapi pürvam upeyatvena jïäna-yogas tad-upäyatvena ca karma-yoga iti dvau yogau kathitau tathäpi ekaà säìkhyaà ca yogaà ca paçyati sa paçyati [gétä 5.6] ity anayä diçä sädhya-sädhanayoù phalaikyäd aikyam upacarya sädhana-bhütaà karma-yogaà sädhya-bhütaà ca jïäna-yogam aneka-vidha-guëa-vidhänäya stauti vaàça-kathanena bhagavän |

imam adhyäya-dvayenoktaà yogaà jïäna-niñöhä-lakñaëaà karma-niñöhopäya-labhyaà vivasvate sarva-kñatriya-vaàça-béja-bhütäyädityäya proktavän prakarñeëa sarva-sandehocchedädi-rüpeëoktavän ahaà bhagavän väsudevaù sarva-jagat-paripälakaù sargädi-käle räjïäà balädhänena tad-adhénaà sarvaà jagat pälayitum | katham anena balädhänam iti viçeñeëena darçayati—avyayam avyaya-veda-mülatväd avyaya-phalatväc ca na vyeti sva-phaläd ity avyayam avyabhicäri-phalam | tathä caitädåçena balädhänaà çakyam iti bhävaù |

sa ca mama çiñyo vivasvän manave vaivasvatäya sva-puträya präha | sa ca manur ikñväkave sva-puträyädi-räjäyäbravét | yadyapi prati manvantaraà sväyambhuvädi-sädhäraëo’yaà bhägavad-updeças tathäpi sämpratika-vaivasvata-manvantaräbhi-präyeëädityam ärabhya sampradäyo gaëitaù ||1||

viçvanäthaù :

turye svävirbhäva-hetor nityatvaà janma-karmaëoù |

svasyoktià brahma-yajïädi-jïänotkarña-prapaïcam ||

adhyäya-dvayenoktaà niñkäma-karma-sädhyaà jïäna-yogaà stauti imam iti ||1||

baladevaù :

turye sväbhivyakti-hetuà sva-lélä-

nityatvaà sat-karmasu jïäna-yogam |

jïänasyäpi präy yan-mähätmyam uccaiù

präkhyad devo devakénandano’sau ||

pürvädhyäyäbhyäm uktaà jïäna-yogaà karma-yogaà caika-phalatväd ekékåtya tad-vaàçaà kértayan stauti imam iti | imaà tväà süryäyähaà proktavän | avyayaà nityaà vedärtahtvän naveyeti sva-phalädityavyabhicäri-phalatväc ca | sa ca mac-chiñyo vivasvän sva-puträya manave vaivasvatäya präha | sa ca manur ikñväkave sva-puträyäbravét ||1||

(4.2)