Çreyän sva-dharmo viguëaù para-dharmät svanuñöhität |

sva-dharme nidhanaà çreyaù para-dharmo bhayävahaù ||

çrédharaù : tarhi sva-dharmasya yuddhäder duùkha-rüpasya yathävat kartum açakyatvät para-dharmasya cähiàsädeù sukaratväd dharmatväviçeñäc ca tatra pravartitum icchantaù praty äha çreyän iti | kiàcid aìga-héno’pi sva-dharmaù çreyän praçasyataraù | svanuñöhität sakaläìga-sampürtyä kåtäd api para-dharmät sakäçät | tatra hetuù— sva-dharme yuddhädau pravartamänasya nidhanaà maraëam api çreñöhaà svargädi-präpakatvät | para-dharmas tu bhayävaho niñiddhatvena naraka-präpakatvät ||35||

madhusüdanaù : nanu sväbhävika-räga-dveña-prayukta-paçv-ädi-sädhäraëa-pravåtti-prahäëena çästréyam eva karma kartavyaà cet tarhi yat sukaraà bhikñäçanädi tad eva kriyatäà kim ati-duùkhävahena yuddhenety ata äha çreyän iti | çreyän praçasyataraù sva-dharmo yaà varëäçramaà vä prati yo vihitaù sa tasya sva-dharmo viguëo’pi sarväìgopasaàhäram antareëa kåto’pi para-dharmät svaà praty avihität svanuñöhität sarväìgopasaàhäreëa sampäditäd api | na hi vedätirikta-mäna-gamyo dharmaù, yena para-dharme’py anuñöheyo dharmatvät sva-dharmavad ity anumänaà tatra mänaà syät | codana-lakñaëo’rtho dharmaù iti nyäyät | ataù sva-dharme kiàcid aìga-héne’pi sthitasya nidhanaà maraëam api çreyaù praçasyataraà para-dharma-sthasya jévitäd api | sva-dharma-sthasya nidhanaà héha-loke kértyävahaà para-loke ca svargädi-präpakam | para-dharmas tu ihäkérti-karatvena paratra naraka-pradatvena ca bhayävaho yato’to räga-dveñädi-prayukta-sväbhävika-pravåttivat para-dharmo’pi heya evety arthaù |

evaà tävad bhagavan-matäìgékäriëäà çreyaù-präptis tad-anaìgékäriëäà ca çreyo-märga-bhrañöatvam uktam | çreyo-märga-bhraàçena phaläbhisandhi-pürvaka-kämya-karmäcaraëe ca kevala-päpa-mäträcaraëe ca bahüni käraëäni kathitäni ye tv etad abhyasüyanta ity ädinä | taträyaà saìgraha-çlokaù—

çraddhä-hänis tathäsüyä duñöa-cittatvam üòhate |

prakåter vaça-vartitvaà räga-dveñau ca puñkalau |

para-dharma-rucitvaà cety uktä durmärga-vähakäù |||35||

viçvanäthaù : tataç ca yuddha-rüpasya yathävad räga-dveñädi-rähityena kartum açakyatvät para-dharmasya cähiàsädeù sukaratväd dharmatväviçeñäc ca tatra pravartitum icchantaà praty äha çreyän iti | viguëaù kiàcid doña-viçiñöo’pi samyag anuñöhätum açakyo’pi para-dharmät svanuñöhität sädhv evänuñöhätuà çakyäd api sarva-guëa-pürëäd api sakäçät çreyän | tatra hetuù— svadharma ity ädi |

vidharmaù para-dharmaç ca

äbhäsa upamä chalaù |

adharma-çäkhäù païcemä

dharma-jïo’dharmavat tyajet || [bhä.pu.7.15.12] iti saptamokteù ||35||

baladevaù : nanu sva-prakåti-nirmitäà räga-dveña-mayéà paçv-ädi-sädhäraëéà pravåttià vihäya çästrokteñu dharmeñu vartitavyam ity uktam | dharma-håd-viçuddhau tädåça-pravåttir nivartena, dharmäç ca yuddhädivad ahiàsädayo’pi çästreëoktäù | tasmäd räga-dveña-rähityena kartum açakyäd yuddhäder ahiàsä-çiloïcha-våtti-lakñaëo dharma uttama iti cet taträha çreyän iti |

yasya varëasyäçramasya ca yo dharmo vedena vihitaù, sa ca viguëaù kiàcid aìga-vikalo’pi svanuñöhitä sarväìgopasaàhäreëäcaritäd api para-dharmät çreyän | yathä brähmaëasyähiàsädiù sva-dharmaù kñatriyasya ca yuddhädiù | na hi dharmo vedätiriktena pramäëena gamyate | cakñur bhinnendriyeëeva rüpam | yathäha jaiminiù— codanä-lakñaëo dharmaù iti | tatra hetuù— svadharme nidhanaà maraëaà çreyaù pratyaväyäbhävät para-janmani dharmäcaraëa-sambhaväc ceñöa-sädhakam ity arthaù | para-dharmas tu bhayävaho’niñöa-janakaù | taà praty avihitatvena pratyaväya-sambhavät | na ca paraçuräme viçvämitre cavyabhicäraù | tayos tat-tat-kulotpannäv api tat tac-coru-mahimnä tat-karmodayät | tathäpi vigänaà kañöaà ca tayoù smaryate | ata eva droëädeù kñätra-dharmo’sakåd vigétaù |

nanu daivarätyädeù kñatriyasya pärivräjyaà çrüyate tataù katham ahiàsädeù para-dharmatvam iti cet satyaà, pürva-pürväçrama-dharmaiù kñéëa-väsanayä pärivräjyädhikäre sati taà praty ahiàsädeù sva-dharmatvena vihitatvät | ata eva sva-dharme sthitasyeti yojyate ||35||

(3.36)