Prakåter guëa-saàmüòhäù sajjante guëa-karmasu | tän akåtsna-vido mandän kåtsna-vin na vicälayet ||

çrédharaù : na buddhi-bhedam ity upasaàharati prakåter iti | ye prakåter guëaiù sattvädibhiù saàmüòhäù santaù guëeñv indriyeñu tat-karmasu ca sajjante | tän akåtsna-vido mandän manda-matén kåtsna-vit sarvajïo na vicälayet ||29||

madhusüdanaù : tad evaà vidvad-aviduñoù karmänuñöhäna-sämyena vidvän aviduño buddhi-bhedaà na kuryäd ity uktam upasaàharati | prakåteù pürvoktäyä mäyäyä guëaiù käryatayä dharmair dehädibhir vikäraiù samyaì müòhäù svarüpäsphuraëena tän evätmatvena manyamänäs teñäm eva guëänäà dehendriyäntaù-karaëänäà karmasu vyäpäreñu sajjante saktià vayaà kurmas tat-phaläyeti dåòhataräm ätméya-buddhià kurvanti ye tän karma-saìgino’kåtsna-vido’nätmäbhimänino madnän açuddha-cittatvena jï¨nädhikäram apräptän kåtsna-vit paripürëätmavit svayaà na vicälayet karma-çraddhäto na pracyävayed ity arthaù | ye tv amandäù çuddhäntaù-karaëäs te svayam eva vivekodayena vicalanti jïänädhikäraà präptä ity abhipräyaù |

kåtsnäkåtsna-çabdäv ätmänätma-paratayä çruty-arthänusäreëa värtika-kådbhir vyäkhyätau—

sad evety-ädi-väkyebhyaù kåtsnaà vastu yato’dvayam |

sambhavas tad-viruddhasya kuto’kåtsnasya vastunaù ||

yasmin dåñöe’py adåñöo’rthaù sa tad-anyaç ca çiñyate |

tathädåñöe’pi dåñöaù syäd akåtsnas tädåg ucyate || iti |

anätmanaù sävayavatväd aneka-dharmavattäc ca kenacid dharmeëa kenacid avayavena vä viçiñöe tasminn ekasmin ghaöädau jïäte’pi dharmäntareëa avayaväntareëa vä viçiñöaù sa eväjïäto’vaçiñyate | tad anyaç ca paöädir ajïäto’ vaçiñyata eva | tathä tasmin ghaöädäv ajïäte’pi paöädir jïätaù syäd iti taj-jïäne’pi tasyänyasya cäjïänät tad-ajïäne’py anya-jïänäc ca so’kåtsna ucyate | kåtsnas tv advaya ätmaiva taj-jïäne kasyacid avaçeñasyäbhäväd iti çloka-dvayärthaù ||29||

viçvanäthaù : nanu yadi jévä guëebhyo guëa-käryebhyaç ca påthag-bhütäs tad-asambandhäs tarhi kathaà te viñayeñu sajjanto dåçyante ? taträha prakåter guëa-saàmüòhäs tad-äveçät präpta-saàmohä yathä bhütäviñöo manuñya ätmänaà bhütam eva manyate, tathaiva prakåti-guëäviñöä jéväù svän guëän eva manyante | tato guëa-karmasu guëa-käryeñu viñayeñu sajjante | tän akåtsna-vido manda-matén kåtsna-vit sarvajïo na vicälayet | tvaà guëebhyaù påthag-bhüto jévo na tu guëaù iti vicäraà präpayituà na yatate, kintu guëäveça-nivartakaà niñkäma-karmaiva kärayet | na hi bhütäviñöo manuñyaù na tvaà bhütaù kintu manuñya eva iti çata-kåtve’py upadeçena na svästhyam äpadyate, kintu tan-nivartakauñudha-maëi-manträdi-prayogenaiveti bhävaù ||29||

baladevaù : na buddhi-bhedaà janayed ity etad upasaàharati prakåter iti | prakåter guëena tat-käryeëähaìkäreëa müòhä bhütäveça-nyäyena dehädikam evätmänaà manyamänä janä guëänäà dehendriyäëäà karmasu vyäpäreñu sajjante | tän akåtsna-vido’lpa-jïän mandän ätma-tattva-grahaëälasän kåtsna-vit pürëätma-jïäno na vicälayet guëa-karmänyo viçuddha-caitanyänandas tvam iti tattvaà grähayituà necchet, kintu tad-rucim anusåtya vaidika-karmäëi çreëyäkramäd ätma-tattva-pravaëaà cikérsed iti bhävaù ||29||

(3.30)