Karma brahmodbhavaà viddhi brahmäkñara-samudbhavam tasmät sarva-gataà brahma nityaà yajïe pratiñöhitam ||

çrédharaù : tathä karmeti | tac ca yajamänädi-vyäpära-rüpaà karma brahmodbhavaà viddhi | brahma vedaù | tasmät pravåttaà jänéhi | asya mahato bhütasya niùçvasitam etad åg-vedo yajur-veaù säma-vedo’thäìgérasaù [bå.ä.u. 2.4.10] iti çruteù | yata evam akñaräd eva yajïa-pravåtter atyantam abhipreto yajïaù, tasmät sarva-gatam apy akñaraà brahma nityaà sarvadä yajïe pratiñöhitam | yajïenopäya-bhütena präpyata iti yajïe pratiñöhitam ucyata iti | udyama-sthä sadä lakñmér itivat | yad vä, jagac-cakrasya mülaà karma tasmät sarva-gataà manträrtha-vädaiù sarveñu siddhärtha-pratipädakeñu bhütärthäkhyänädiñu gataà sthitam api vedäkhyaà brahma sarvadä yajïe tätparya-rüpeëa pratiñöhitam | ato yajïädi karma kartavyam ity arthaù ||15||

madhusüdanaù : tac cäpürvotpädakam | brahmodbhavaà brahma vedaù sa evodbhavaù pramäëaà yasya tat tathä | veda-vihitam eva karmäpürva-sädhanaà jänéhi | na tv anyat-päñaëòa-pratipäditam ity arthaù | nanu päñaëòa-çästräpekñayä vedasya kià vailakñaëyaà yato veda-pratipädita eva dharmo nänya ity ata äha brahma vedäkhyam akñara-samudbhavam akñarät paramätmano nirdoñät puruña-niùçväsa-nyäyenäbuddhi-pürvaà samudbhava ävirbhävo yasya tad-akñara-samudbhavam | tathä cäpauruñeyatvena nirasta-samasta-doñäçaìkaà veda-väkyaà pramiti-janakam iti bhävaù | tathä ca çrutiù—asya mahato bhütasya niùçvasitam etad åg-vedo yajur-veaù säma-vedo’thäìgérasa itihäsaù puräëaà vidyä upaniñadaù çlokäù süträëy anuvyäkhänäni vyäkhyänäny asyaivaitäni niùçvasitäni [bå.ä.u. 2.4.10] iti |

tasmät säkñät paramätma-samudbhavatayä sarva-gataà sarva-prakäçakaà nityam avinäçi ca brahma vedäkhyaà yajïe dharmäkhye’téndriye pratiñöhitaà tätparyeëa | ataù päñaëòa-pratipäditopadharma-parityägena veda-bodhita eva dharmo’nuñöheya ity arthaù ||15||

viçvanäthaù : tasya karmaëo hetur brahma vedaù | vedokta-vidhi-väkya-çravaëäd eva yajïaà prati vyäpärotpattes tasya vedasya hetur akñaraà brahma | brahmata eva vedotpatteù | tathä ca çrutiù— asya mahato bhütasya niùçvasitam etad åg-vedo yajur-veaù säma-vedo’thäìgérasaù iti | tasmät sarva-gataà brahma yajïe pratiñöhitam iti yajïena brahmäpi präpyata iti bhävaù | atra yadyapi kärya-käraëa-bhävenännädyä brahma-paryantäù padärtho uktäs tad api teñu madhye yajïa eta vidheyatvena çästreëocyata iti | sa eva prastutaù—

agnau prästähutiù samyag ädityam upatiñöhate |

ädityäj jäyate våñöir våñöer annaà tataù prajäù || iti småteù ||15||

baladevaù : tac ca åtvig-ädi-vyäpära-rüpa-karma-brahmodbhavaà viddhi | brahma-vedas tasmät tat pravåttià jänéhéty arthaù | tac ca veda-rüpaà brahma akñarät pareçät samudbhavaà prakaöaà viddhi | asya mahato bhütasya niùçvasitam etad åg-vedo yajur-veaù säma-vedo |thäìgérasaù ity ädi-çravaëät | yasmät sva-såñöa-prajopajévanäti-priyo yajïas tasmät sarva-gataà nikhila-vyäpakam api brahma nityaà sarvadä yajïe pratiñöhitaà tenaiva tat präpyata ity arthaù ||15||

(3.16)

Evaà pravartitaà cakraà nänuvartayatéha yaù | aghäyur indriyärämo moghaà pärtha sa jévati ||

çrédharaù : yasmдd evaа parameзvareлaiva bhьtдnда puruсдrtha-siddhaye karmдdi-cakraа pravartitaа tasmдt tad akurvato vеthaiva jйvitam ity дha evam iti | parameзvara-vдkya-bhьtдd vedдkhyдd brahmaлaщ puruсдлда karmaлi pravеttiщ | tataщ karma-niсpattiщ | tataщ parjanyaщ | tato’nnam | tato bhьtдni | bhьtдnда punas tathaiva karma-pravеttir iti | evaа pravartitaа cakraа yo nдnuvartayati nдnutiсцhati so’ghдyuщ | aghaа pдpa-rьpam дyur yasya saщ | yata indriyair viсayeсv evдramati, na tu йзvarдrдdhanдrthe karmaлi | ato moghaа vyarthaа sa jйvati ||16||

madhusüdanaù : bhavaty evaа tataщ kiа phalitam ity дha evam iti | parameзvarдt sarvдvabhдsaka-nitya-nirdoсa-vedдvirbhдvaщ | tataщ karma-parijпдnaа tato’nuсцhдnдd dharmotpдdaщ | tataщ parjanyas tato’nnaа tato bhьtдni punas tathaiva bhьtдnда karma-pravеttir ity evaа parameзvareлa pravartitaа cakraа sarva-jagan-nirvдhakaа yo nдnuvartayati nдnutiсцhati so’ghдyuщ pдpa-jйvano moghaа vyartham eva jйvati he pдrtha tasya jйvanдn maraлam eva varaа janmдntare dharmдnuсцhдna-sambhavдd ity arthaщ | tathд ca зrutiщ—atho ayaа vд дtmд sarveсда bhьtдnда lokaщ sa yaj juhoti yad yajate tena devдnда loko’tha yad anubrьte tena есйлдm atha yat-pitеbhyo nipелдti yat prajдm icchate tena pitилдm atha yan manuсyдn vдsayate yad ebhyo’зanaа dadдti tena manuсyдлдm atha yat paзubhyas tелodakaа vindati tena paзьnда yad asya gеheсu зvдpadд vayдаsyдpipйlikдbhya upajйvanti tena teсда lokaщ [bе.д.u. 1.4.16] iti |

brahma-vidaà vyävartayati indriyäräma iti | yata indriyair viñayeñv äramati ataù karmädhikäré saàs tad-akaraëät päpam eväcinvan vyartham eva jévatéty abhipräyaù ||16||

viçvanäthaù : etad-anuñöhäne pratyaväyam äha evam iti | cakraà pürva-paçcäd-bhägena pravartitam | yajïän parjanyaù | parjanyäd annam | annät puruñaù | puruñät punar yajïaù | yajïät parjanya ity evaà cakraà yo nänuvartayati yajïänuñöhänena na parivartayati, sa aghäyuù päpa-vyäptäyuù | ko narake na maìkñyatéti bhävaù ||16||

baladevaù : yajïäkaraëe doñam ähaivam iti | parasmäd brahmaëo vedävirbhävas tasmäd brahma-pratibodhakät yajïas tataù parjanyas tato’nnaà tato bhütäni punas tathaiva bhütänäà karma-pravåttir ity evaà nikhila-jagan-nirvähakaà pareçena prajäpatinä pravartitaà cakraà yo nänuvartayati sa janaù pareça-vimukho’ghäyuù päpa-jévano moghaà vyartham eva jévati | he pärtha yad asäv indriyair viñayeñv eva ramate na tu para-brahmäbhimate yajïe tac-cheñäçane ca ||16||

(3.17)