Vyämiçreëaiva väkyena buddhià mohayaséva me | tad ekaà vada niçcitya yena çreyo’ham äpnuyäm ||

çrédharaù : nanu dharmyäd dhi yuddhäc chreyo’nyat kñatriyasya na vidyata ity ädinä karmaëo’pi çreñöhatvm uktam eva ity äçaìkyäha vyämiçreëeti | kvacit karma-praçaàsä kvacit jïäna-praçaàsä ity evaà vyämiçraà sandeho’pädakam iva yad väkyaà tena me mama buddhià matim ubhayatra doläyitäà kurvan mohayaséva | ata ubhayor madhye yad bhadraà tad ekaà niçcitya vadeti | yad vä, idam eva çreyaù-sädhanam iti niçcitya yenänuñöhitena çreyo mokñam aham äpnuyäà präpsyämi tad evaikaà niçcitya vadety arthaù ||2||

madhusüdanaù : nanu nähaà kaàcid api pratärayämi kià punas tväm atipriyam | tvaà tu kià me pratäraëä-cihnaà paçyaséti cet taträha vyämiçreëeti | tava vacanaà vyämiçraà na bhavaty eva mama tv ekädhikärikatva-bhinnädhikärikatva-sandehäd vyämiçraà saìkérëärtham iva te yad väkyaà mäà prati jïäna-karma-niñöhä-dvaya-pratipädakaà tvaà me mama manda-buddher väkya-tätparyäparijïänäd buddhim antaùkaraëaà mohayaséva bhräntyä yojayaséva | parama-käruëikatvät tvaà na mohayasy eva mama tu sväçaya-doñän moho bhavatétévaça-çabdärthaù | ekädhikäritve viruddhayoù samuccayänupapatter ekärthatväbhävena ca vikalpänupapatteù präg-ukter yady adhikäri-bhedaà manyase tadaikaà mäà prati viruddhayor niñöhayor upadeçaäyogät taj jïänaà vä karma vaikam evädhikäraà me niçcitya vada | yenädhikära-niçcaya-puraùsaram uktena tvayä mayä cänuñöhitena jïänena karmaëä vaikena çreyo mokñam aham äpnuyäà präptuà yogyaù syäm |

evaà jïäna-karma-niñöhayor ekädhikäritve vikalpa-samuccayayor asambhaväd adhikäri-bheda-jïänäyärjunasya praçna iti sthitam |

Ihetareñäà kumataà samastaà

çruti-småti-nyäya-balän nirastam |

punaù punar bhäñya-kåtätiyatnäd

ato na tat kartum ahaà pravåttaù ||

bhäñya-kära-mata-sära-darçinä

grantha-mätram iha yojyate mayä |

äçayo bhagavataù prakäçyate

kevalaà sva-vacaso viçuddhaye ||2||

viçvanäthaù : bho vayasya arjuna ! satyaà guëätétä bhaktiù sarvotkåñöaiva | kintu sä yädåcchika-mad-aikäntaika-mahä-bhakta-kåpaika-labhyatvät purusodyama-sädhyä na bhavati | ata eva nistraiguëyo bhava guëätétayä mad-bhaktyä tvaà nistraiguëyo bhüyä ity äçérväda eva dattaù | sa ca yadä phaliñyati tadä tädåça-yädåcchikaikäntika-bhakta-kåpayä präptäm api lapsyase | sämprataà tu karmaëy evädhikäras te iti mayoktaà cet, satyam | tarhi karmaiva niçcitya kathaà na brüñe | kim iti sandeha-sindhau mäà kñipaséty äha vyämiçreëeti | viçeñataù ä samyaktayä miçraëaà nänä-vidhärtha-milanaà yatra tena väkyena me buddhià mohayasi | tathä hi karmaëy evädhikäras te [gétä 2.47], siddhyasiddhyoù samo bhütvä samatvaà yoga ucyate [gétä 2.48],

buddhi-yukto jahätéha ubhe sukåta-duñkåte |

tasmäd yogäya yujyasva yogaù karmasu kauçalam || [gétä 2.50]

iti yoga-çabda-väcyaà jïänam api bravéñi | yadä te moha-kalilaà [gétä 2.52] ity anena jïänaà kevalam api bravéñi | kià cätra iva-çabdena tvad-väkyasya vastuto nästi nänärtha-miçritatvam | näpi kåpälos tava man-mohanecchä | näpi mama tat-tad-arthänabhijïatvam iti bhävaù | ayaà güòho’bhipräyaù räjasät karmaëaù sakäçät sättvikaà karma çreñöhaà, tac ca sättvikam eva | nirguëa-bhaktiç ca tasmädn atiçreñöhaiva | tatra sä yadi mayi na sambhaved iti brüñe, tadä sättvikaà jïänam evaikaà mäm upadiça | tata eva duùkha-mayät saàsära-bandhanän mukto bhaveyam iti ||2||

baladevaù : vyämiçreëeti | säìkhya-buddhi-yoga-buddhyor indriya-nivåtti-rüpayoù sädhya-sädhakatvävarodhi yad väkyaà tad vyämiçram ucyate | tena me buddhià mohayaséva | vastutas tu sarveçvarasya mat-sakhasya ca me man-mohakatä nästy eva | mad-buddhi-doñäd evaà prayemy aham atévaçabdärthaù | tat tasmäd ekam avyämiçraà väkyaà vada | na karmaëä na prajayä dhanena tyägenaikenämåtatvam änaçur nästy akåtaù kåtena iti çrutivat | yenäham anuñöheyaà niçcityätmanaù çreyaù präpnuyäm ||2||

(3.3)

çré-bhagavän uväca——