Vihäya kämän yaù sarvän pumäàç carati niùspåhaù | nirmamo nirahaàkäraù sa çäntim adhigacchati ||

çrédharaù : yasmäd evaà tasmät vihäyeti | präptän kämän vihäya tyaktvopekñya apräpteñu ca niùspåhaù yato nirahaìkäro’taeva tad-bhoga-sädhaneñu nirmamaù sann antar-dåñöir bhütvä yaç carati prärabdha-vaçena bhogän bhuìkte | yatra kuträpi gacchati vä | sa çäntim präpnoti ||71||

madhusüdanaù : yasmäd evaà tasmät vihäyeti | präptän api sarvän bähyän gåha-kñeträdénäntarän manoräjya-rüpän väsanä-mätra-rüpäàç ca pathi gacchaàs tåëa-sparça-rüpän kämäàs trividhän vihäyopekñya çaréra-jévana-mätre’pi nispåhaù san | yato nirahaìkära çarérendriyädäv ayam aham ity abhimäna-çünyaù | vidyävattvädi-nimittätma-sambhävanä-rahita iti vä | ato nirmamaù çaréra-yäträ-mäträrthe’pi prärabdha-karmäkñipte kaupénäcchädanädau mamedam ity abhimäna-varjitaù san yaù pumäàç carati prärabdha-karma-vaçena bhogän bhuìkte yädåcchikatayä yatra kväpi gacchatéti vä | sa evaàbhütaù sthita-prajïaù çäntià sarva-saàsära-duùkhoparama-lakñaëäm avidyä-tat-kärya-nivåttim adhigacchati jïäna-balena präpnoti | tad etad édåçaà vrajanaà sthita-prajïasyeti caturtha-praçnasyottaraà parisamäptam ||71||

viçvanäthaù : kaçcit tu kämeñu aviçvasan naiva tän bhuìkte ity äha | vihäyeti nirahaìkäro nirmama iti deha-daihikeñu ahaàtä-mamatä-çünyaù ||71||

baladevaù : vihäyeti | präptän kämän viñayän sarvän vihäya çaréropajévana-mätre’pi nirmamo mamtä-çünyaù nirahaìkäro’nätmani çarére ätmäbhimäna-çünyaç carati tad-upajévana-mätraà bhakñayati yatra kväpi gacchati vä sa çäntià labhate iti vrajeta kim ity asyottaram ||71||

(2.72)

Eñä brähmé sthitiù pärtha nainäà präpya vimuhyati | sthitväsyäm anta-käle’pi brahma-nirväëam åcchati ||

çrédharaù : uktäà jïäna-niñöhäà stuvann upasaàharati eñeti | brähmé sthitir brahma-jïäna-niñöhä | eñaivaàvidhä | enäà parameçvarärädhanena viçuddhäntaùkaraëaù pumän präpya na vimuhyati | punaù saàsära-mohaà na präpnoti | yato’nta-käle måtyu-samaye’py asyäà lakña-mätram api sthitvä brahma-nirväëam brahmaëi nirväëaà layam åcchati präpnoti | kià punar vaktavyaà bälyam ärabhya sthitvä präpnotéti ||72||

çoka-paìka-nimagnaà yaù säìkhya-yogopadeçataù |

ujjahärärjunaà bhaktaà sa kåñëa-çaraëaà mama ||

iti çré-çrédhara-svämi-kåtäyäà bhagavad-gétä-öékäyäà subodhinyäà

dvitéyo’dhyäyaù

||2||

madhusüdanaù : tad evaà caturëäà praçnänäm uttara-vyäjena sarväëi sthita-prajïa-lakñaëäni mumukñu-kartavyatayä kathitäni | samprati karma-yoga-phala-bhütäà säìkhya-niñöhäà stuvann upasaàharati eñeti | eñä sthita-prajïa-lakñaëa-vyäjena kathitä | eñä te’bhihitä säìkhye buddhir iti ca präg uktä sthitir niñöhä sarva-karma-saànyäsa-pürvaka-paramätma-jïäna-lakñaëä brähmé brahma-viñayä | he pärtha ! enäà sthitià präpya yaù kaçcid api pnar na vimuhyati | na hi jïäna-bädhitasyäjïänasya punaù sambhavo’sti anäditvenotpatty-asambhavät | asyäà sthitäv anta-käle’pi antye’pi vaayasi sthitvä brahma-nirväëaà brahmaëi nirväëaà nirvåttià brahma-rüpaà nirväëam iti vä | åcchati gacchaty abhedena | kim u vaktavyaà yo bramacaryäd eva saànyasya yävaj-jévam asyäà brähmyäà sthitäv avatiñöhate sa brahma-nirväëam åcchatéty api-çabdärthaù ||72||