Yävän artha udapäne sarvataù saàplutodake | tävän sarveñu vedeñu brähmaëasya vijänataù ||

çrédharaù : nanu vedokta-nänä-phala-tyägena niñämatayeçvarärädhana-viñayä vyavasäyätmikä buddhiù kubuddhir evety äçaòkyäha yävän iti | udakaà péyate yasmiàs tad udapänaà väpé-küpa-taòäg-ädi | tasmin svalpodaka ekatra kåtsnärthasyäsambhavät tatra tatra paribhramaëena vibhägaço yävän snäna-pänädir arthaù prayojanaà bhavati tävän sarvo’py arthaù sarvataù saàplutodake mahä-hrade ekatraiva yathä bhavati | evaà yävän sarveñu vedeñu tat-tat-karma-phala-rüpo’rthas tävän sarvo’pi vijänato vyavasäyätmikä-buddhi-yuktasya brähmaëasya brahma-niñöhasya bhavaty eva | brahmänande kñudänandänäm antarbhävät | etasyaivänandasyänyäni bhütäni mäträm upajévanti iti çruteù | tasmäd iyam eva subuddhir ity arthaù ||46||

madhusüdanaù : na caivaа зaмkanйyaа sarva-kдmanд-parityдgena karma kurvann ahaа tais taiщ karma-janitair дnandair vaпcitaщ syдm iti | yasmдt yдvдn iti | udapдne kсudra-jalдзaye | jдtдv eka-vacanam | yдvдn artho yдvat-snдna-pдnдdi-prayojanaа bhavati sarvataщ saаplutodake mahati jalдзaye tдvдn artho bhavaty eva | yathд hi parvata-nirjharдщ sarvataщ sravantaщ kvacid upatyakдyдm ekatra milanti tatra pratyekaа jдyamдnam udaka-prayojanaа samudite sutarда bhavati sarveсда nirjharдлдm ekatraiva kдsдre’ntarbhдvдt | evaа sarveсu vedeсu vedokteсu kдmya-karmasu yдvдn artho hairaлyagarbhдnanda-paryantas tдvдn vijдnato brahma-tattvaа sдkсдt-kеtavato brдhmaлasya brahma-bubhьсor bhavaty eva | kсudдnandдnдm brahmдnandдазatvдt tatra kсudrдnandдnдm antarbhдvдt | etasyaivдnandasyдnyдni bhьtдni mдtrдm upajйvanti iti зruteщ | ekasyдpy дnandasyдvidyд-kalpita-tat-tad-upдdhi-paricchedam дdдyдаздазivad vyapadeзa дkдзasyeva ghaцдdy-avaccheda-kalpanayд |

tathä ca niñkäma-karmabhiù çuddhäntaù-karaëasya tavätma-jïänodaye para-brahmänanda-präptiù syät tathaiva ca sarvänanda-präptau na kñudränanda-präpti-nibandhana-vaiyagryävakäçaù | ataù paramänanda-präpakäya tattva-jïänäya niñkäma-karmäëi kurv ity abhipräyaù | atra yathä tathä bhavatéti-pada-trayädhyähäro yäväàs tävän iti pada-dvayänuñaìgaç ca därñöäntike drañöavyaù ||46||

viçvanäthaù : hanta kià vaktavyaà niñkämasya nirguëasya bhaktiyogasya mähätmyaà yasyaivärambhaëa-mätre’pi näça-pratyaväyau na staù | svalpa-mätreëäpi kåtärthatety ekädaçe’py uddhaväyäpi vakñyate—

na hy aìgopakrame dhvaàso

mad-dharmasyoddhaväëv api |

mayä vyavasitaù samyaì

nirguëatväd anäçiñaù || iti | [bhä.pu. 11.29.20]

kintu sa-kämo bhakti-yogo’pi vyavasäyätmika-buddhi-çabdenocyate | iti dåñöäntena sädhayati yävän iti | udapäna iti jätyaika-vacanam udapäneñu küpeñu | yävän artha iti kaçcit küpaù çauca-karmärthakaù, kaçcid dänta-dhävanärthakaù, kaçcid vastra-dhävanädy-arthakaù, kaçcit keçädi-märjanärthakaù, kaçcit snänärthakaù, kaçcit pänärthaka ity evaà sarvataù sarveñudapäneñu yävän artho yävanti prayojanänéty arthaù tasmin ekasminn eva çaucädi-karma-siddheù | kià ca, tat-tat-küpeñu påthak påthak paribhramaëa-çrameëa, sarovare tu taà vinaiva | tathä küpeñu virasa-jalena sarovare tu surama-jalenaivety api viçeño drañöavyaù | evaà sarveñu vedeñu tat-tad-devatärädhanena yävanto’rthäs tävanta ekasya bhagavad-ärädhanena vijänato vijïasya brähmaëasyeti brahma vedaà bettéti brahmaëas tasya vijänato vedajïatve’pi veda-tätparyaà bhaktià viçeñato jänataù | yathä dvitéya-skandhe—

brahma-varcasa-kämas tu yajeta brahmaëaù patim |

indram indriya-kämas tu prajä-kämaù prajäpatim || [bhä.pu. 2.3.2]

daivéà mäyäà tu çré-kämaù ity ädy-uktyä,

akämaù sarva-kämo vä mokña-käma udära-dhéù |

tévreëa bhakti-yogena yajeta puruñaà param || [bhä.pu. 2.3.10]

iti meghädy-amiçrasya saura-kiraëasya tévratvam iva bhaktiyogasya jïäna-karmädy-amiçratvaà tévratvaà jïeyam | atra bahubhyo bahu-käma-siddhir iti sarvathä bahu-buddhitvam eva | ekasmäd bhagavata eva sarva-käma-siddhir ity aàçenaika-buddhitväd eka-buddhitvam eva viñaya-sädguëyäj jïeyam ||46||

baladevaù : mami sarvän vedän adhéyänasya bahu-käla-vyayäd bahu-vikñepa-sambhaväc ca kathaà tad-buddher abhudayas taträha yävän iti | sarvataù samplutodaketi | vistérëe udapäne jaläçaye snänädy-arthino yävän snäna-pänädir arthaù prayojanaà tävän eva sa tena tasmät sampadyate | evaà sarveñu sopaniñatsu vedeñu brähmaëasya vedädhyäyino vijänata ätma-yäthätmya-jïänaà labdhu-kämasya yävän taj-jïäna-siddhi-lakñaëo’rthaù syät tävän eva tena tebhyaù sampädyate ity arthaù | tathä ca sva-çäkhayaiva sopaniñadäcireëaiva tat siddhau tad buddhir abhudiyäd eveti | iha därñöäntike’pi yäväàs tävän iti pada-dvayam anuñaïjanéyam ||46||

(2.47)