Atha cet tvam imaà dharmyaà saàgrämaà na kariñyasi | tataù sva-dharmaà kértià ca hitvä päpam aväpsyasi ||

çrédharaù : viparyaye doñam äha atha ced iti ||33||

madhusüdanaù : nanu nähaà yuddha-phala-kämaù | na käìkñe vijayaà kåñëa, api trailokya-räjyasya ity uktatvät tat kathaà mayä kartavyam ity äçaìkyäkaraëe doñam äha atha ced iti | atheti pakñäntare | imaà bhéñma-droëädi-véra-puruña-pratiyogikaà dharmyaà hiàsädi-doñaëäduñöaà satäà dharmäd anapetäm iti vä | sa ca manunä darçitaù—

na küöair äyudhair hanyäd yudhyamäno raëe ripün |

na karëibhir näpi digdhair nägni-jvalita-tejanaiù ||

na ca hanyät sthalärüòhaà na klébaà na kåtäïjalim |

na mukta-keçaà näsénaà na taväsméti vädinam ||

na suptaà na visaànähaà na nagnaà na niräyudham |

näyudhyamänaà paçyantaà na pareëa samägatam ||

näyudha-vyasana-präptaà närtaà nätiparikñataà |

na bhétaà na parävåttaà satäà dharmam anusmaran || [manu 7.91-94] iti |

satäà dharmam ullaìghya yudhyamäno hi päpéyän syät | tvaà tu parair ähüto’pi sad-dharmopetam api saìgrämaà yuddhaà na kariñyasi dharmato lokato vä bhétaù parävåtto bhaviñyasi cet tato nirjitya para-sainyäni kñitià dharmeëa pälayet [paräçara-småti 1.58] ity ädi-çästra-vihitasya yuddhasyäkaraëät svadharmaà hitvänanuñöhäya kértià ca mahädevädi-samägama-nimittäà hitvä na nivarteta saìgrämät ity ädi-çästra-niñiddha-saìgräma-nivåttyä ca raëa-janyaà päpam eva kevalam aväpsyasi na tu dharmaà kértià cety abhipräyaù |

athavä’neka-janmärjitaà dharmaà tyaktvä räja-kåtaà päpam eväväpsyaséty arthaù | yasmät tväà parävåttam ete duñöä avaçyaà haniñyanti ataù parävåtta-hataù saàç ciropärjita-nija-sukåta-parityägena paropärjita-duñkåta-mätra-bhäì mä bhür ity abhipräyaù | tathä ca manuù—

yas tu bhétaù parävåttaù saìgräme hanyate paraiù |

bhartur yad duñkåtaà kiàcit tat sarvaà pratipadyate ||

yac cäsya sukåtaà kiàcid amuträrtham upärjitam |

bhartä tat sarvam ädatte parävåtta-hatasya tu || [manu 7.95-96] iti |

yäjïavalkyo’pi räjä sukåtam ädatte hatänäà vipaläyinäm iti | tena yad uktam—päpam eväçrayed asmän hatvaitän ätatäyinaù [gétä 1.36], etän na hantum icchämi ghanto’pi madhusüdana [gétä 1.35] iti tan niräkåtaà bhavati ||33||

viçvanäthaù : vipakñe doñam äha atheti caturbhiù ||33||

baladevaù : vipakñe doñän darçayati athety ädibhiù | svasya tava dharmyaà yuddha-lakñaëaà kértià ca rudra-santoñaëa-niväta-kavacädi-vadha-labdhäà hitvä päpaà na nivarteta saìgrämäd ity ädi småti-pratiñiddhaà sva-dharma-tyäga-lakñaëaà präpsyasi ||33||

(2.34)

Akértià cäpi bhütäni kathayiñyanti te’vyayäm | saàbhävitasya cäkértir maraëäd atiricyate ||34||

çrédharaù : kià ca akértim ity ädi | avyayäm çäçvatém | saàbhävitasya bahu-matasya | atiricyate adhikatarä bhavati ||34||

madhusüdanaù : evaà kérti-dharmayor iñöayor apräptir aniñöasya ca päpasya präptir yuddha-parityäge darçitä | tatra päpäkhyam aniñöaà vyavadhänena duùkha-phaladam ämutrikatvät | çiñöa-garhä-lakñaëaà tv aniñöam äsanna-phaladam atyasahyam ity äha akértim iti | bhütäni devarñi-manuñyädéni te tavävyayäà dérgha-kälam akértià na dharmätmäyaà na çüro’yam ity evaà-rüpäà kathayiñyanty anyonyaà kathä-prasaìge | kérti-dharma-näça-samuccayärthau nipätau | na kevalaà kérti-dharmau hitvä päpaà präpsyasi api tu akértià ca präpsyasi | na kevalaà tvam eva täà präpsyasi api tu bhütäny api kathayiñyantéti vä nipätayor arthaù |

nanu yuddhe sva-maraëa-sandehät tat-parihärärtham akértir api soòhavyä ätma-rakñaëasyätyantäpekñitatvät | tathä coktaà çänti-parvaëi¹—

sämnä dänena bhedena samastair atha vä påthak |

vijetuà prayatetärén na yuddhena kadä cana ||

anityo vijayo yasmäd dåçyate yudhyamänayoù |

paräjayaç ca saàgräme tasmäd yuddhaà vivarjayet ||

trayäëäm apy upäyänäà pürvoktänäm asaàbhave |

tathä yudhyeta saàpanno vijayeta ripün yathä || [manu 7.198-200]

evam eva manunäpy uktam |

tathä ca maraëa-bhétasya kim akérti-duùkham iti çaìkäm apanudati sambhävitasya dharmätmä çüra ity evam ädibhir ananya-labhyair guëair bahumatasya janasyäkértir maraëäd apy atiricyate’dhikä bhavati | co hetau | evaà yasmäd ato’kérter maraëam eva varaà nyünatvät | tvam apy atirsambhävito’si mahädevädi-samägamena | ato näkérti-duùkhaà soòhuà çakñyaséty abhipräyaù | udähåta-vacanaà tv artha-çästratvät na nivarteta saìgrämät [manu 7.88] ity ädi-dharma-çästräd durbalam iti bhävaù ||34||

viçvanäthaù : avyayäm anaçvaräm | saàbhävitasyätipratiñöhitasya ||34||

baladevaù : na kevalaà svadharmasya kérteç ca kñati-mätram | yuddhe samärabdhe’rjunaù paläyata ity avyayäà çäçvatém akértià ca tava bhütäni sarve lokäù kathayiñyanti | nanu maraëäd bhétena mayä akértiù soòhavyeti cet taträha sambhävitasyätipratiñöhitasya | atiricyate adhikä bhavati | tathä ca tädåçäkéåter maraëam eva varam iti ||34||

(2.35)