Väsäàsi jérëäni yathä vihäya naväni gåhëäti naro’paräëi | tathä çaréräëi vihäya jérëäni

anyäni saàyäti naväni dehé ||

çrédharaù : nanv ätmano’vinäçe’pi tadéya-çaréra-näçaà paryälocya çocäméiti cet ? taträha väsäàséti | karmaëi bandhanänäà nütanänäà dehänäm avaçyambhävitvät na taj-jérëa-deha-näçe çokävakäça ity arthaù ||22||

madhusüdanaù : nanv evam ätmano vinäçitväbhäve’pi dehänäà vinäçitväd yuddhasya ca tan-näçakatvät kathaà bhéñmädi-dehänäm aneka-sukåta-sädhanänäà mayä yuddhena vinäçaù kärya ity äçaìkäyä uttaram väsäàséti |

jérëäni vihäya vasträëi naväni gåhëäti vikriyä-çünya eva naro yathety etävataiva virvähe’paräëéit viçeñaëam utkarñätiçaya-khyäpanärtham | tena yathä nikåñöäni vasträëi vihäyotkåñöäni jano gåhëätéty aucityäyätam | tathä jérëäni vayasä tapasä ca kåçäni bhéñmädi-çaréräëi vihäyänyäni devädi-çaréräëi sarvotkåñöäni ciropärjita-dharma-phala-bhogäya saàyäti samyag-garbha-väsädi-kleça-vyatirekeëa präpnoti dehé prakåñöa-dharmänuñöhätå-dehavän bhéñmädir ity arthaù | anyan navataraà kalyäëataraà rüpaà kurute pitryaà vä gandharvaà vä daivaà vä präjäpatyaà vä brähmaà vä ity-ädi-çruteù |

etad uktaà bhavati bhéñmädayo hi yävaj jévaà dharmänuñöhäna-kleçenaiva jarjara-çarérä vartamäna-çaréra-pätam antareëa tat-phala-bhogäyäsam arthä yadi dharma-yuddhena svarga-pratibandhakäni jarjaräëi çaréräëi pätayitvä divya-deha-sampädanena svarga-bhoga-yogyäù kriyante tvayä tad-atyantam upakåtvä eva te | duryodhanädénäm api svarga-bhoga-yogya-deha-sampädanän mahän upakära eva | tathä cätyantam upakärake yuddhe’pakärakatva-bhramaà mä kärñér iti | aparäëi anyäni saàyätéti pada-traya-vaçäd bhagavad-abhipräya evam abhyühitaù | anena dåñöäntenävikåta-pratipädanam ätmanaù kriyata iti tu präcäà vyäkhyänam atispañöam ||22||

viçvanäthaù : nanu madéya-yuddhäd bhéñma-saàjïakaà çaréraà tu jévätmä tyakñyaty eva ity atas tvaà cähaà ca tatra hetu bhaväva eva ity ata äha väsäàséti | navénaà vastraà paridhäpayituà jérëa-vastrasya tyajane kaçcit kià doño bhavatéti bhävaù | tathä çaréräëéti bhéñmo jérëa-çaréraà parityajya divyaà navyaà anyac charéraà präpsyatéti kas tava vä mama vä doño bhavatéti bhävaù ||22||

baladevaù : nanu mä bhüd ätmanäà vinäço bhéñmädi-saàjïänäà tac-charéräëäà tat-sukha-sädhanänäà yuddhena vinäçe tat-sukha-viccheda-hetuko doñaù syäd eva | anyathä präyaçcitta-çästräëi nirviñayäëi syur iti cet taträha väsäàséti | sthüla-jérëa-väsas-tyägena navéna-väso-dhäraëam iva våddha-nå-deha-tyägena yuva-deva-deha-dhäraëaà teñäm ätmanäm atisukhakaram eva | tad ubhayaà ca yuddhenaiva kñipraà bhaved ity upakärakät tasmän mä viraàsér iti bhävaù | saàyätéti samyag-garbha-väsädi-yätanäà vinaiva çéghram eva präpnotéty arthaù | präyaçcitta-väkyäni tu yajïa-yuddha-vadhäd anyasmin vadhe neyäni ||22||

(2.23)

Nainaà chindanti çasträëi nainaà dahati pävakaù | na cainaà kledayanty äpo na çoñayati märutaù ||

çrédharaù : kathaà hantéti anena uktaà vadha-sädhanäbhävaà darçayann avinäçitvam ätmanaù sphuöékaroti nainam ity ädi | äpo kledayanti mådu-karaëena çithilaà na kurvanti | märuto’py enaà na çoñayati ||23||

madhusüdanaù : nanu deha-näçe tad-abhyantara-vartina ätmanaù kuto na vinäço gåha-dähe tad-antar-varti-puruñavad ity ata äha—nainam iti | çasträëy asyädéni atitékñëäny api enaà prakåtam ätmänaà na chindanti avayava-vibhägena dvidhä kartuà na çaknuvanti | tathä pävako’gnir atiprajvalito’pi nainaà bhasmékartuà çaknoti | na cainam äpo’py antaà vegavatyo’pi ärdrékaraëena viçliñöävayavaà kartuà çaknuvanti | märuto väyur atiprabalo’pi nainaà nérasaà kartuà çaknoti | sarva-näçakäkñepe prakåte yuddha-maye çasträdénäà prakåtatväd avayutyänuvädenopanyäsaù | påthivy-ap-tejo-väyünäm eva näçakatva-prasiddhes teñäm evopanyäso näkäçasya ||23||

viçvanäthaù : na ca yuddhe tvayä prayuktebhyaù çasträstrebhyaù käpy ätmano vyathä sambhaved ity äha nainam iti | çasträëi khaògädéni | pävaka ägneyästram api yuñmad-ädi-prayuktam | äpaù pärjanyästram api | märuto väyavyästram ||23||

baladevaù : nanu çastra-pätaiù çaréra-vinäçe tad-antaù-sthasyätmano vinäçaù syät gåha-dähe tan-madhya-sthasyaiva jantor iti cet taträha nainam iti | çasträëi khaògädéni | pävaka ägneyästram | äpaù pärjanyästram api | märuto väyavyästram | tathä ca tat-prayuktaiù çasträstrair nätmanaù käcid vyatheti ||23||

(2.24)