Tatra taà buddhi-saàyogaà labhate paurvadehikam yatate ca tato bhüyaù saàsiddhau kurunandana ||

çrédharaù : tataù kià ? ata äha tatreti särdhena | sa tatra dvi-prakäre’pi janmani pürva-dehe bhavaà paurvadehikam | tam eva brahma-viñayayä buddhyä saàyogaà labhate | tataç ca bhüyo’dhikaà saàsiddhau mokñe prayatnaà karoti ||43||

madhusüdanaù : etädåça-janma-dvayasya durlabhatvaà kasmät ? yasmät tatra tam iti | tatra dvi-prakäre’pi janmani pürva-dehe bhavaà paurvadehikam sarva-karma-saànyäsa-gurüpasadana-çravaëa-manana-nididhyäsanänäà madhye yävat-paryantam anuñöhitaà tävat paryantam eva taà brahmätmaikya-viñayayä buddhyä saàyogaà tat-sädhana-kaläpam iti yävat | labhate präpnoti | na kevalaà labhata eva kintu tatas tal-läbhänantaraà bhüyo’dhikaà labdhäyä bhümer agrimäà bhümià sampädayituà saàsiddhau saàsiddhir mokñas tan-nimittaà yatate ca prayatnaà karoti ca | yävan mokñaà bhümikäù sampädayatéty arthaù | he kuru-nandana taväpi çucénäà çrématäà kule yoga-bhrañöa-janama jätam iti pürva-väsanä-vaçäd anäyäsenaiva jïäna-läbho bhaviñyatéti sücayituà mahä-prabhävasya kuroù kértanam |

ayam artho bhagavad-vaçiñöha-vacane vyaktaù | yathä çré-rämaù—

ekäm atha dvitéyäà vä tåtéyäà bhümikäm uta |

ärüòhasya måtakasyätha kédåçé bhagavan gatiù ||

pürvaà hi sapta bhümayo vyäkhyätäù | tatra nityänitya-vastu-viveka-pürvakäd ihämuträrtha-bhoga-vairägyäc chama-dama-çraddhä-titikñä-sarva-karma-saànyäsädi-puraùsarä mumukñä çubhecchäkhyä prathamä bhümikä | sädhana-catuñöaya-sampad iti tävat | tataù çravaëa-manana-pariniñpannasya tattva-jïänasya nirvicikitsanä-rüpä tanu-mänasä näma tåtéyä bhümikä | nididhyäsana-sampad iti yävat | caturthé bhümikä tu tattva-säkñätkära eva | païcama-ñañöha-saptama-bhümayas tu jévanmukter aväntara-bhedä iti tåtéye präg-vyäkhyätam | tatra caturthéà bhümià präptasya måtasya jévan-mukty-abhäve’pi videha-kaivalyaà prati nästy eva saàçayaù | tad-uttara-bhümi-trayaà präptas tu jévann api muktaù kim u videha iti nästy eva bhümikä-catuñöaye çaìkä | sädhana-bhüta-bhümikä-traye tu karma-tyägäj jïänäläbhäc ca bhavati çaìketi tatraiva praçnaù |

çré-vaçiñöhaù—

yoga-bhümikayotkränta-jévitasya çarériëaù |

bhümikäàçänusäreëa kñéyate pürva-duñkåtam ||

tataù sura-vimäneñu loka-päla-pureñu ca |

merüpavana-kuïjeñu ramate ramaëé-sakhaù ||

tataù sukåta-saàbhäre duñkåte ca puräkåte |

bhoga-kñayät parikñéëe jäyante yogino bhuvi ||

çucénäà çrématäà gehe gupte guëavatäà satäm |

janitvä yogam evaite sevante yoga-väsitäù ||

tatra päg-bhavanäbhyastaà yoga-bhümi-kramaà budhäù |

dåñövä paripatanty uccair uttaraà bhümikä-kramam || iti |

atra präg-upacita-bhoga-väsanä-präbalyäd alpa-käläbhyasta-vairägya-väsanä-daurbalyena präëotkränti-samaye prädurbhüta-bhoga-spåhaù sarva-karma-saànyäsé yaù sa evoktaù | yas tu vairägya-väsanä-präbalyät prakåñöa-puëya-prakaöita-parameçvara-prasäda-vaçena präëotkränti-samaye’nudbhüta-bhoga-spåhaù saànyäsé bhoga-vyavadhänaà vinaiva brähmaëänäm eva brahma-vidäà sarva-pramäda-käraëa-çünye kule samutpannas tasya präktana-saàskäräbhivyaktenäyäsenaiva sambhavän nästi pürvasyaiva mokñaà praty äçaìketi sa vasiñöhena nokto bhagavatä tu parama-käruëikenäthaveti pakñäntaraà kåtvokta eva | spañöam anyat ||43||

viçvanäthaù : tatra dvividhe’pi janmani buddhyä paramätma-niñöhayä saha saàyogaà paurvadaihikaà pürva-janma-bhavam ||43||

baladevaù : ämutrikéà sukha-sampattià vaktuà pürva-saàskära-hetukaà sädhanam äha tatreti | tatra dvividhe janmani paurvadaihikaà pürva-dehe bhavam | buddhyä svadharma-svätma-paramätma-viñayä saàyogaà sambandhaà labhate | tataç ca håd-viçuddhi-sva-paramätmävaloka-rüpäyäà saàsiddhau nimitte sväpotthitavad bhüyo bahutaraà yatate | yathä punar vighna-hato na syät ||43||

(6.44)