Arjuna uväca— ayatiù çraddhayopeto yogäc calita-mänasaù | apräpya yoga-saàsiddhià käà gatià kåñëa gacchati ||

çrédharaù : abhyäsa-vairägyäbhävena kathaïcid apräpta-samyag-jïänaù kià phalaà präpnotéty arjuna uväca—ayatir it | prathamaà çraddhayopeta eva yoge pravåttaù, na tu mithyäcäratayä | tataù paraà tv ayatiù samyaì na yatate | çithiläbhyäsa ity arthaù | evam abhyäsa-vairägya-çaithilyäd yogasya saàsiddhià phalaà jïänam apräpya käà gatià präpnoti ? ||37||

madhusüdanaù : evaà präktanena granthenotpanna-tattva-jïäno’nutpanna-jévan-mukti-paramo yogé mataù | utpanna-tattva-jïäna utpanna-jévan-muktis tu paramo yogé mata ity uktam | tayor ubhayor api jïänäd jïäna-näçe’pi yävat prärabdha-bhogaà karma dehendriya-saìghätävasthänät prärabdha-bhoga-karmäpäye ca vartamäna-dehendriya-saìghätäpäyät punar-utpädakäbhäväd videha-kaivalyaà prati käpi nästy äçaìkä | yas tu präk-kåta-karmabhir labdha-vividiñä-paryanta-citta-çuddhiù kåta-käryatvät sarväëi karmäëi parityajya präpta-paramahaàsa-parivräjaka-bhävaù paramahaàsa-parivräjakam ätma-säkñätkäreëa jévan-muktaà para-prabodhana-dakñaà gurum upasåtya tato vedänta-mahä-väkyopadeçaà präpya taträsambhävanä-viparéta-bhävanäkhya-pratibandha-niräsäya athäto brahma-jijïäsä [ve.sü. 1.1.1] ity ädy anävåttiù çabdät [ve.sü. 4.4.23] ity antayä catur-lakñaëa-mémäàsayä çravaëa-manana-nididhyäsanäni guru-prasädät kartum ärabhate sa çraddadhäno’pi sann äyuño’lpatvenälpa-prayatnatväd alabdha-jïäna-paripäkaù çravaëa-manana-nididhyäsaneñu kriyamäëeñv eva madhye vyäpadyate | sa jïäna-paripäka-çünyatvenänañöäjïäno na mucyate | näpy upäsanä-sahita-karma-phalaà devalokam anubhavaty arcir-ädi-märgeëa | näpi kevala-karma-phalaà pitå-lokam anubhavati dhümädi-märgeëa | karmaëäm upäsanänäà ca tyaktatvät | ata etädåço yoga-bhrañöaù kéöädi-bhävena kañöäà gatim iyäd ajïatve sati deva-yäna-pitå-yäna-märgäsambandhitväd varëäçramäcära-bhrañöavad athavä kañöäà gatià neyät | çästra-ninidta-karma-çünyatväd vämadevavad iti saàçaya-paryäkula-manä arjuna uväca—ayatir iti |

yatir yatna-çélaù alpärthe naï alavaëä yavägür ity-ädivat | ayatir alpa-yatnaù | çraddhayä guru-vedänta-väkyeñu viçväsa-buddhi-rüpayopeto yuktaù | çraddhä ca sva-sahacaritänäà çamädénäm upalakñaëaà çänto dänta uparatas titikñuù çraddhänvito bhütvätmany evätmänaà paçyati iti çruteù | tena nityänitya-vastu-viveka ihämutra-bhoga-virägaù çama-damoparati-titikñä-çraddhädi-sampan-mumukñutä ceti sädhana-catuñöaya-sampanno gurum upasåtya vedänta-väkya-çravaëädi kurvann api paramäyuño’lpatvena maraëa-käle cendriyäëäà vyäkulatvena sädhanänuñöhänäsambhaväd yogäc calita-mänaso yogäc chravaëädi-paripäka-labdha-janmanas tattva-säkñätkäräc calitaà tat-phalam apräptaà mänasaà yasya sa yogäniñpattyaiväpräpya yoga-saàsiddhià tattva-jïäna-nimittäm ajïäna-tat-kärya-nivåttim apunar-ävåtti-sahitäm apräpyätattva-jïa eva måtaù san käà gatià he kåñëa gacchati sugatià durgatià vä ? karmaëäà parityägäj jïänasya cänutpatteù çästrokta-mokña-sädhanänuñöhäyitväc chästra-garhita-karma-çünyatväc ca ||37||

viçvanäthaù : nanv abhyäsa-vairägyäbhyäà prayatnavataiva puàsä yogo labhyata iti tvayocyate | yasyaitat tritayam api na dåçyate, tasya kä gatir iti påcchati | ayatir alpa-yatnaù anavarëäya vägur itivad alpärthe naï | atha ca çraddhayopeto yoga-çästrästikyena tatra çraddhayopeto yogäbhyäsa pravåtta eva, na tu loka-vaïcakatvena mithyäcäraù | kintv abhyäsa-vairägyayor abhävena yogäc calitaà viñaya-pravaëé-bhütaà mänasaà yasya saù | ata eva yogasya saàsiddhià samyak siddhim apräpyeti yat kiïcit siddhià tu präpta eveti yogärurukñä-bhümikäto’grimäà yogäroha-bhümikäyäù prathamäà kakñäà gata iti bhävaù ||37||

baladevaù : jïäna-garbho niñkäma-karma-yogo’ñöäìga-yoga-çirasko nikhilopasarga-vimardanaù sva-paramätmävalokanopäyo bhavatéty asakåd uktam | tasya ca tädåçasya nehäbhikrama-näço’stéti pürvokta-mahimnas tan-mahimänaà çrotum arjunaù påcchati ayatir iti | abhyäsa-vairägyäbhyäà prayatnena ca yogaà pumän labhetaiva | yas tu prathamaà çraddhayä tädåça-yoga-nirüpaka-çruti-viçväsenopetaù | kintv ayatir alpa-svadharmänuñöhäna-yatnavän anudärä yuvatiù itivad alpärthe’tra naï | çithila-prayatnatväd eva yogäd añöäìgäc calitaà viñaya-pravaëaà mänasaà yasya saù | evaà ca svadharmänuñöhänäbhyäsa-vairägya-çaithilyäd vividhasya yogasya samyak siddhià håd-viçuddh-lakñaëäm ätmävalokana-lakñaëäà cäpräptaù kiàcit siddhià tu präpta eva | çraddhäluù kiàcid anuñöhita-svadharmaù prärabdha-yogo’präpta-yoga-phalo dehänte käà gatià gacchati ? he kåñëa ||37||

(6.38)