Uddhared ätmanätmänaà nätmänam avasädayet | ätmaiva hy ätmano bandhur ätmaiva ripur ätmanaù ||5||

çrédharaù : ato viñayäsakti-tyäge mokñaà tad-äsaktau ca bandhaà paryälocya rägädi-svabhävaà tyajed ity äha uddhared iti | ätmanä viveka-yuktenätmänaà saàsäräd uddharet | na tv avasädayed adho na nayet | hi yata ätmaiva manaù-saìgädy-uparata ätmanaù svasya bandhur upakärakaù | ripur apakärakaç ca ||5||

madhusüdanaù : yo yadaivaà yogärüòho bhavati tadä tenätmanaivätmoddhåto bhavati saàsäränartha-vrätät | ata uddhared iti | ätmanä viveka-yuktena manasätmänaà svaà jévaà saàsära-samudre nimagnaà tata uddharet | ut ürdhvaà haret | viñayäsaìga-parityägena yogärüòhatäm äpädayed ity arthaù | na tu viñayäsaìgenätmänam avasädayet saàsära-samudre majjayet | hi yasmäd ätmaivätmano bandhur hitakäré saàsära-bandhanän mocana-hetur nänyaù kaçcil laukikasya bandhor api snehänubandhena bandha-hetutvät | ätmaiva nänyaù | kaçcit ripuù çatru-rahita-käri-viñaya-bandhanägära-praveçät koçakära ivätmanaù svasya | bähyasyäpi ripor ätma-prayuktatväd yuktam avadhäraëam ätmaivaa ripur ätmana iti ||5||

viçvanäthaù : yasmäd indriyärthäsaktyaivätmä saàsära-küpe patitas taà yatnenoddhared iti | ätmanä viñayäsakti-rahitena manasätmänaà jévam uddharet | viñayäsakti-sahitena manasä tv ätmänaà nävasädayet na saàsära-küpe pätayet | tasmäd ätmä mana eva bandhur mana eva ripuù ||5||

baladevaù : indriyärthädy-anäsaktau hetu-bhävenäha uddhared iti | viñayädy-äsakta-manaskatayä saàsära-küpe nimagnam ätmänaà jévam ätmanä viñayäsakti-rahitena manasä tasmäd uddhared ürdhvaà haret | viñayäsaktena manasätmänaà nävasädayet tatra na nimajjayet | hi niçcaye naivam ätmaiva mana evätmanaù svasya bandhus tad eva ripuù | småtiç ca—

mana eva manuñyäëäà käraëaà bandha-mokñayoù |

bandhäya viñayäsaìgo muktyai nirviñayaà manaù || [brahma-bindu 2] iti ||5||

(6.6)

Bandhur ätmätmanas tasya yenätmaivätmanä jitaù | anätmanas tu çatrutve vartetätmaiva çatruvat ||6||

çrédharaù : katham-bhütasyätmaiva bandhuù ? katham-bhütasya cätmaiva ripur ity apekñäyäm äha bandhur iti | yenätmanaivätmä kärya-käraëa-saìghäta-rüpo jito vaçékåtasya tathäbhütasyätmana ätmaiva bandhuù | anätmano’jitätmanas tv ätmaivätmanaù çatrutve çatruvad apakära-käritve varteta ||6||

madhusüdanaù : idänéà kià-lakñaëa ätmätmano bandhuù kià-lakñaëo vätmano ripur ity ucyate bandhur iti | ätmä kärya-karaëa-saàghäto yena jitaù sva-vaçékåta ätmanaiva viveka-yuktena manasaiva na tu çasträdinä | tasyätmä svarüpam ätmano bandhur ucchåìkhala-sva-pravåtty-abhävena sva-hita-karaëät | anätmanas tv ajitätmana ity etat | çatrutve çatru-bhäve vartetätmaiva çatruvat | bähya-çatrur ivocchåìkhala-pravåttyä svasya svenäniñöäcaraëät ||6||

viçvanäthaù : kasya sa bandhuù ? kasya sa ripur ity apekñäyäm äha bandhur iti | yenätmanä jévenätmä mano jitas tasya jévasya sa ätmä mano bandhuù | anätmano’jita-manasas tv ätmaiva mana eva çatruvat çatrutve’pakärakatve varteta ||6||

baladevaù : kédåçasya sa bandhuù ? kédåçasya sa ripur ity apekñäyäm äha bandhur iti | yenätmanä jévenätmä mana eva jitas tasya jévasya sa ätmä mano bandhus tad-upakäré | anätmano’jita-manasas tu jévasyätmaiva mana eva çatruvat çatrutve’pakärakatve varteta ||6||

(6.7)