Iti çrémad-bhagavad-gétopaniñad-bhäñye païcamo’dhyäyaù

||5||

Atha ñañöho’dhyäyaù

(6.1)

Anäçritaù karma-phalaà käryaà karma karoti yaù | sa saànyäsé ca yogé ca na niragnir na cäkriyaù ||1||

çrédharaù :

citte çuddhe’pi na dhyänaà vinä saànyäsa-mätrataù |

muktiù syäd iti ñañöhe’smin dhyäna-yogo vitanvate ||

pürvädhyäye saàkñepeëoktaà yogaà prapaïcayituà ñañöhädhyäyärambhaù | tatra tävat sarva-karmäëi manasä saànyasya [gétä 5.13] ity ärabhya saànyäsa-pürvikäyä jïäna-niñöhäyäs tätparyenäbhidhänäd duùkha-rüpatväc ca karmaëaù sahasä saànyäsätiprasaìgaà präptaà värayituà saànyäsäd api çreñöhatvena karma-yogaà stauti anäçrita iti dväbhyäm | karma-phalam anäçrito’napekñamäëaù sann avaçya-käryatayä vihitaà karma yaù karoti, sa eva saànyäsé yogé ca na tu niragnir agni-sädhyeñöäkhya-karma-tyägé | na cäkriyo’nagni-sädhya-pürtäkhya-karma-tyägé ||1||

madhusüdanaù :

yoga-sütraà tribhiù çlokaiù païcamänte yad éritam |

ñañöhas tv ärabhyate’dhyäyas tad-vyäkhyänäya vistarät ||

tatra sarva-karma-tyägena yogaà vidhäsyaàs tyäjyatvena hénatvam äçaìkya karma-yogaà stauti anäçrita iti dväbhyäm | karmaëäà phalam äçrito’napekñamäëaù phaläbhisaàdhi-rahitaù san käryaà kartavyatayä çästreëa vihitaà nityam agnihoträdi karma karoti yaù sa karmy api san saànyäsé ca yogé ceti stüyate |

sannyäso hi thyägaù | citta-gata-vikñepäbhävaç ca yogaù | tau cäsya vidyete phala-tyägät phala-tåñëä-rüpa-citta-vikñepäbhäväc ca | karma-phala-tåñëä-tyäga evätra gauëyä våttyä saànyäsa-yoga-çabdäbhyäm abhidhéyate sakämänapekñya präçastya-kathanäya | avaçyambhävinau hi niñkäma-karmänuñöhätur mukhyau saànyäsa-yogau | tasmäd ayaà yadyapi na niragnir agni-sädhya-çrauta-karma-tyägé na bhavati, na cäkriyo’gni-nirapekña-smärta-kriyä-tyägé ca na bhavati | tathäpi saànyäsé yogé ceti mantavyaù |

athavä na niragnir na cäkriyaù saànyäsé yogé ceti mantavyaù | kintu sägniù sakriyaç ca niñkäma-karmänuñöhäyé saànyäsé yogé ceti mantavya iti stüyate | apaçavo vä anye go-açvebhyaù paçavo go-açvän ity atreva praçaàsä-lakñaëayä naï-anvayopapattiù | atra cäkriya ity anenaiva sarva-karma-saànyäsini labdhe niragnir iti vyarthaà syäd ity agni-çabdena sarväëi karmäëy upalakñya niragnir iti saànyäsé kriyä-çabdena citta-våttér upalakñyäkriya iti niruddha-citta-våttir yogé ca kathyate | tena na niragniù saànyäsé mantavyo na cäkriyo yogé mantavya iti yathä-saìkhyam ubhaya-vyatireko darçanéyaù | evaà sati naï-dvayam apy upapannam iti drañöavyam ||1||

viçvanäthaù :

ñañöheñu yogino yoga-prakära-vijitätmanaù |

manasaç caïcalasyäpi naiçcalyopäya ucyate ||

añöäìga-yogäbhyäse pravåttenäpi citta-çodhakaà niñkäma-karma na tyäjyam ity äha karma-phalam äçrito’napekñamäëaù käryam avaçya-kartavyatvena çästra-vihitaà karma yaù karoti, sa eva karma-phala-saànyäsät saànyäsé, sa eva viñaya-bhogeñu cittäbhäväd yogé cocyate | na ca niragnir agnihoträdi-karma-mätra-tyägavän eva sannyäsy ucyate | na cäkriyo na daihika-ceñöä-çünyo’rdha-nimélita-netra eva yogé cocyate ||1||

baladevaù :

ñañöhe yoga-vidhiù karma-çuddhasya vijitätmanaù |

sthairyopäyaç ca manaso’sthirasyäpéti kértyate ||

proktaа karma-yogam aсцдмga-yoga-зiraskam upadekсyann дdau tau tad-upдyatvдt taа karma-yogam stauti bhagavдn anдзrita iti dvдbhyдm | karma-phalam paзv-anna-putra-svargдdi-kдmanдзrito’nicchan kдryam avaзya-kartavyatayд vihitaа karma yaщ karoti, sa saаnyдsй jпдna-yoga-niсцhaщ, yogй cдсцдмga-yoga-niсцhaщ sa eva | karma-yogenaiva tayoщ siddhir iti bhдvaщ | na niragnir agnihotrдdi-karma-tyдgй yati-veзaщ sannyдsй na cдkriyaщ зarйra-karma-tyдgй ardha-mudrita-netro yogй | atra yogam aсцдмgaа cikйrсьлда sahasд karma na tyдjyam iti matam ||1||

(6.2)