Yo’ntaù-sukho’ntarärämas tathäntar-jyotir eva yaù | sa yogé brahma-nirväëaà brahma-bhüto’dhigacchati ||

çrédhara : na kevalaà käma-krodha-vega-saàharaëa-mätreëa mokñaà präpnoti | api tu yo’ntaù-sukha iti | antarätmany eva sukhaà yasya | na viñayeñu | antar eväräma äkréòä yasya na bahiù | antar eva jyotir dåñöir yasya | na géta-nåtyädiñu | sa evaà brahmaëi bhütaù sthitaù san brahmaëi nirväëaà layam adhigacchati präpnoti ||24||

madhusüdanaù : käma-krodha-vega-sahana-mätreëaiva mucyante iti na, kintu yo’ntar iti |

antar-bähya-viñaya-nirapekñam eva svarüpa-bhütaà sukhaà yasya so’ntaù-sukho bähya-viñaya-janita-sukha-çünya ity arthaù | kuto bähya-sukhäbhävas taträha antar ätmany eva na tu stry-ädi-viñaye bähya-sukha-sädhana äräma äramaëaà kréòä yasya so’ntar-ärämas tyakta-sarva-parigrahatvena bähya-sukha-sädhana-çünya ity arthaù |

nanu tyakta-sarva-parigrahasyäpi yater yadåcchopanataiù kokilädi-madhura-çabda-çravaëa-manda-pavana-sparçana-candrodaya-mayüra-nåtyädi-darçanäti-madhura-çétala-gaìgodaka-päna-ketaké-kusuma-saurabhädy-avaghräëädibhir grämyaiù sukhotpatti-sambhavät kathaà bähya-sukha-tat-sädhana-çünyatvam iti taträha tathäntar-jyotir eva yaù | yathäntar eva sukhaà na bähyair viñayais tathäntar evätmani jyotir vijïänaà na bähyair indriyair yasya so’ntar-jyotiù çroträdi-janya-çabdädi-viñaya-vijïäna-rahitaù | eva-käro viçeñaëa-traye’pi sambadhyate | samädhi-käle çabdädi-pratibhäsäbhäväd vyutthäna-käle tat-pratibhäse’pi mithyätva-niçcayän na bähya-viñayais tasya sukhotpatti-sambhava ity arthaù |

ya evaà yathokta-viçeñaëa-sampannaù sa yogé samähito brahma-nirväëaà brahma paramänanda-rüpaà kalpita-dvaitopaçama-rüpatvena nirväëaà tad eva, kalpita-bhävasyädhiñöhänätmakatvät | avidyävaraëa-nivåttyädhigacchati nitya-präptam eva präpnoti | yataù sarvadaiva brahma-bhüto nänyaù | brahmaiva san brahmäpy eti iti çruteù | avasthiter iti käça-kåtsnaù iti nyäyäc ca ||24||

viçvanätha— yas tu saàsärätétas tasya tu brahmänubhava eva sukham ity äha ya iti | antarätmany eva sukhaà yasya saù | yato’ntarätmany eva ramate, ato’ntarätmany eva jyotir dåñöir yasya saù ||24||

baladeva— yat prétyä taà soòhuà çaktas tad äha yo’ntar iti | antarvartinänubhütenätmanä sukhaà yasya saù, tenaivärämaù kréòä yasya saù | tasminn eva jyotir dåñöir yasya saù | édåço yogé niñkäma-karmé brahma-bhüto labdha-çuddha-jaiva-svarüpo brahmädhigacchati paramätmänaà labhate | nirväëaà mokña-rüpaà tenaiva tal-läbhät ||24||

(5.25)

Labhante brahma-nirväëam åñayaù kñéëa-kalmañäù | chinna-dvaidhä yatätmänaù sarva-bhüta-hite ratäù ||

çrédharaù : kià ca labhanta iti | åñayaù samyag-darçinaù | kñéëaà kalmañaà yeñäm | sarveñäà bhütänäà hite ratäù kåpalavaù | te brahma-nirväëaà mokñaà labhante ||25||

madhusüdanaù : mukti-hetor jïänasya sädhanäntaräëi vivåëvann äha labhanta iti | prathamaà yajïädibhiù kñéëa-kalmañäù | tato’ntaùkaraëa-çuddhayä åñayaù sükñma-vastu-vivecana-samarthäù saànyäsinaù | tataù çravaëädi-paripäkeëa cchinna-dvaidhä nivåtta-sarva-saàçayäù | tato nididhyäsana-paripäkeëa saàyatätmänaù paramätmany evaikägra-cittäù | etädåçäç ca dvaitädarçitvena sarva-bhüta-hite ratä hiàsä-çünyä brahma-vido brahma-nirväëaà labhante |

yasmin sarväëi bhütäni ätmaiväbhüd vijänataù |

tatra ko mohaù kaù çoka ekatvam anupaçyataù || iti çruteù |

bahu-vacanam, tad yo devänäà ity-ädi-çruty-uktäniyama-pradarçanärtham ||25||

viçvanäthaù : evaà bahava eva sädhana-siddhä bhavantéty äha labhanta iti ||25||

baladevaù : evaà sädhana-siddhä bahava bhavantéty äha labhanta iti | åñayas tattva-drañöäraù | chinna-dvaidhä vinañö-saàçayäù | sphuöam anyat ||25||

(5.26)