Gacchanty apunar-ävåttià jïäna-nirdhüta-kalmañäù ||

çrédharaù : evaàbhüteçvaropäsakänäà phalam äha tad-buddhaya iti | tasminn eva buddhir niçcayätmikä yeñäm | tasminn etätmä mano yeñäm | tasminn eva niñöhä tätparyaà yeñäm | tad eva param ayamam äçrayo yeñäm | tataç ca tat-prasäda-labdhenätma-jïänena nirdhütaà nirastaà kalmañaà yeñäm | te’punar-ävåttià muktià yänti ||17||

madhusüdanaù : jïänena paramätma-tattva-prakäçe sati tad-buddhaya iti | tasmin jïäna-prakäçite paramätma-tattve sac-cid-änanda-ghana eva bähya-sarva-viñaya-parityägena sädhana-paripäkät paryavasitä buddhir antaùkaraëa-våttiù säkñätkära-lakñaëä yeñäà te tad-buddhayaù sarvadä nirbéja-samädhi-bhäja ity arthaù | tat kià boddhäro jévä boddhavyaà brahma-tattvam iti boddhå-boddhavya-bhävo hi mäyä-vijåmbhito na västaväbheda-virodhéti bhävaù |

nanu tad-ätmäna iti viçeñaëaà vyartham | avidvad-vyavartakaà hi vidvad-viçeñaëam | ajïä api hi vastu-gatyä tad-ätmäna iti kathaà tad-vyävåttir iti cet, na | itarätmatva-vyävåttau tätparyät | ajïä hi anätma-bhüte dehädäv ätmäbhimänina iti na tad-ätmäna iti vyapadiçyante | vijïäs tu nivåtta-dehädy-abhimänä iti virodhi-nivåttyä tad-ätmäna iti vyapadiçyanta iti yuktaà viçeñaëam |

nanu karmänuñöhäna-vikñepe sati kathaà dehädy-abhimäna-nivåttir iti taträha tan-niñöhä iti | tasminn eva brahmaëi sarva-karmänuñöhäna-vikñepa-nivåttyä niñöhä sthitir yeñäà te tan-niñöhäù | sarva-karma-saànyäsena tad-eka-vicära-parä ity arthaù | phala-räge sati kathaà tat-sädhana-bhüta-karma-tyäga iti taträha tat-paräyaëäù | tad eva param ayanaà präptavyaà yeñäà te tat-paräyaëäù | sarvato viraktä ity arthaù |

atra tad-buddhaya ity anena säkñätkära uktaù | tad-ätmäna ity anätmäbhimä-rüpa-viparéta-bhäva-nivåtti-phalako vedänta-vicäraù çravaëa-manana-paripäka-rüpaù | tat-paräyaëä ity anena vairägya-prakarñaà ity uttarottarasya pürva-pürva-hetutvaà drañöavyam | ukta-viçeñaëä yatayo gacchanty apunar-ävåttià punar-deha-sambandhäbhäva-rüpäà muktià präpnuvanti | sakån muktänäm api punar deha-sambandhaù kuto na syäd iti taträha jïäna-nirdhüta-kalmañäù jïänena nirdhütaà samülam unmülitaà punar-deha-sambandha-käraëaà kalmañaà puëya-päpätmakaà karma yeñäà te tathä | jïänenänädy-ajïäna-nivåttyä tat-kärya-karma-kñaye tan-mülakaà punar deha-grahaëaà kathaà bhaved iti bhävaù ||17||

viçvanäthaù : kintu vidyä jévätma-jïänam eva prakäçayati, na tu paramätma-jïänaà bhaktyäham ekayä grähyaù iti bhagavad-ukteù | tasmät paramätma-jïänärthaà jïänibhir api punar viçeñato bhaktiù käryä ity ata äha tad-buddhaya iti | tat-padena pürvam upakränto vibhuù parämåçyate | tasmin parameçvara eva buddhir yeñäm te tam-manana-parä ity arthaù | tad-ätmänas tan-manaskäs tam eva dhyäyanta ity arthaù | tan-niñöhäù jïänaà mayi saànyaset iti bhagavad-ukteù | dehädy-atiriktätmma-jïäne’pi sättvike niñöhäà parityajya tad-eka-niñöhäù | tat-paräyaëäs tadéya-çravaëa-kértana-paräù | yad vakñyate—

bhaktyä mäm abhijänäti yävän yaç cäsmi tattvataù |

tato mäà tattvato jïätvä viçate tad-anantaram || [gétä 18.55] iti |

jïäna-nirdhüta-kalmañä jïänena vidyäyaiva pürvam eva dhvasta-samastävidyäù ||17||

baladevaù : paramätmany avaiñamyädi-dhyäyatäà phalam äha tad iti | tasmiàs tad-avaiñamyädike guëa-gaëe buddhir niçcayätmikä yeñäà te | tad-ätmänas tasmin niviñöa-manasaù tan-niñöhäs tat-tätparyavantas tat-paräyaëäs tat-samäçrayäù | evam abhyastena tad-vaiñamyädi-guëa-jïänena nirdhüta-kalmañä vinañöa-tad-vaimukhyäù santa apunar-ävåttià muktià gacchantéti ||17||

(5.18)