Yuktaù karma-phalaà tyaktvä çäntim äpnoti naiñöhikém | ayuktaù käma-käreëa phale sakto nibadhyate ||

çrédharaù : nanu kathaà tenaiva karmaëä kaçcin mucyate kaçcid badhyate iti vyavasthä ? ata äha yukta iti | yuktaù parameçvaraika-niñöhaù san karmaëaù phalaà tyaktvä karmaëi kurvann ätyantikéà çäntià mokñaà präpnoti | ayuktas tu bahirmukhaù käma-käreëa kämataù pravåttyä phala äsakto nitaräà bandhaà präpnoti ||12||

madhusüdanaù : kartåtväbhimäna-sämye’pi tenaiva karmaëä kaçcin mucyate kaçcit tu badhyata iti vaiñamye ko hetur iti taträha yukta iti | yukta éçvaräyaivaitäni karmäëi na mama phaläyety evam abhipräyavän karma-phalaà tyaktvä karmäëi kurvan çäntim mokñäkhyäm äpnoti naiñöhikéà sattva-çuddhi-nitya-vastu-viveka-saànyäsa-jïäna-niñöhä-krameëa jätäm iti yävat | yas tu punar ayukta éçvaräyaivaitäni karmäëi na mama phaläyety abhipräya-çünyaù sa käma-käreëa kämataù pravåttyä mama phaläyaivedaà karma karométi phale sakto nibadhyate karmabhir nitaräà saàsära-bandhaà präpnoti | yasmäd evaà tasmät tvam api yuktaù san karmäëi kurv iti väkya-çeñaù ||12||

viçvanäthaù : karma-karaëe anäsakty-äsakté eva mokña-bandha-hetü ity äha yukto yogé niñkäma-karmétity arthaù | naiñöhikém niñöhä-präptäà çäntià mokñam ity arthaù | ayuktaù sa-käma-karméty arthaù | käma-käreëa käma-pravåttyä ||12||

baladevaù : yukta ätmärpita-manäù karma-phalaà tyaktvä kurvann naiñöhikém sthiräà çäntim ätmävaloka-lakñaëäm äpnoti | ayukta ätmänarpita-manäù karma-phale saktaù käma-käreëa kämataù karmaëi pravåttyä nibadhyate saàsarati ||12||

(5.13)

Sarva-karmäëi manasä saànyasyäste sukhaà vaçé | nava-dväre pure dehé naiva kurvan na kärayan ||

çrédharaù : evaà tävac citta-çuddhi-çünyasya saànyäsät karma-yogo viçiñyate ity etat prapaïcitam | idänéà çuddha-cittasya saànyäsaù çreñöha ity äha sarva-karmäëéti | vaçé yata-cittaù | sarväëi karmäëi vikñepakäni manasä viveka-yuktena saànyasya sukhaà yathä bhavaty evaà jïäna-niñöhaù sann äste | kvästa iti ? ata äha nava-dvära iti | netre näsike karëau mukhaà ceti sapta çiro-gatäni | adhogate dve päyüpastha-rüpe iti | evaà nava-dväräëi yasmiàs tasmin pure puravad ahaìkära-çünye dehe dehy avatiñöhate | ahaìkäräbhäväd eva svyaà tena dehena naiva kurvan mama-käräbhäväc ca na kärayan ity aviçuddha-cittäd vyavåttir uktä | açuddha-citto hi saànyasya punaù karoti kärayati ca | na tv ayaà tathä | antaù sukhaà ästa ity arthaù ||13||

madhusüdanaù : açuddha-cittasya kevalät saànyäsät karma-yogaù çreyän iti pürvoktaà prapaïcyädhunä çuddha-cittasya sarva-karma-saànyäsa eva çreyän ity äha sarva-karmäëéti | nityaà naimittikaà kämyaà pratiñiddhaà ceti sarväëi karmäëi manasä karmaëy akarma yaù paçyed ity atroktenäkarträtma-svarüpa-samyag-darçanena saànyasya parityajya prärabdha-karma-vaçäd äste tiñöhaty eva | kià duùkhena nety äha sukham anäyäsena | äyäsa-hetu-käya-väì-mano-vyäpära-çünyatvät | käya-väì-manäàsi svacchandäni kuto na vyäpriyante taträha vaçé sva-vaçékåta-kärya-karaëa-saìghätaù | kväste ? nava-dväre pure dve çrotre dve cakñuñé dve näsike väg eketi çirasi sapta | dve päyüpasthäkhye adha iti nava-dvära-viçiñöe dehe | dehé deha-bhinnätma-darçé praväséva para-gehe tat-püjä-paribhavädibhir aprahåñyann aviñédann ahaìkära-mamakära-çünyas tiñöhati | ajïo hi dehatädätmyäbhimänäd deha eva na tu dehé | sa ca dehädhikaraëam evätmano’dhikaraëaà manyamäno gåhe bhümävasäne väham äsa ity abhimanyate na tu dehe’ham äsa iti bheda-darçanäbhävät | saàghäta-vyatiriktätma-darçé tu sarva-karma-saànyäsé bheda-darçanäd dehe’ham äsa iti pratipadyate | ata eva dehädi-vyäpäräëäm avidyayätmany akriye samäropitänäà vidyayä bädha eva sarva-karma-saànyäsa ity ucyate | etasmäd eväjïa-vailakñaëyädy-uktaà viçeñaëaà nava-dväre pure ästa iti |

nanu dehädi-vyäpäräëäm ätmany äropitänäà nau-vyäpäräëäà térastha-våkña iva vidyayä bädhe’pi sva-vyäpäreëätmanaù kartåtvaà dehädi-vyäpäreñu kärayitåtvaà ca syäd iti nety äha naiva kurvan na kärayan | ästa iti sambandhaù ||13||

viçvanäthaù : ato’näsaktaù karmäëi kurvann api jïeyaù sa nitya-saànyäsé iti pürvoktavad vastutaù saànyäsé evocyate taträha sarva-karmäëi manasä saànyasya käyädi-vyäpäreëa bahiù kurvann api vaçé jitendriyaù sukham äste | kutra ? nava-dväre pure ahaà-bhäva-çünye dehe dehy utpanna-jïäno jévo naiva kurvann iti karma-sukhasya vastutaù kartåtvaà naivästéti jänan, na kärayann iti näpi teñu prayojana-kartåtvam ity api jänann ity arthaù ||13||

baladevaù : sarveti | vivekatä manasä tädåçi pradhäne sarva-karmäëi saànyasyärpayitvä dehädinä bahis täni kurvann api vaçé jitendriyaù sukhaà äste | nava-dväre pure puravad ahaà-bhäva-varjite dehe dve netre dve näsike dve çrotre mukhaà ceti çirasi sapta dväräëi adhastät tu päyüpasthäkhye dve iti nava-dväräëi dehé labdha-jïänojévaù | naiveti dehädi-viviktasyätmanaù karmasu kartåtvaà kärayitåtvaà ca nästéti vijänann ity arthaù ||13||

(5.14)