Säàkhya-yogau påthag bäläù pravadanti na paëòitäù | ekam apy ästhitaù samyag ubhayor vindate phalam ||

çrédharaù : yasmäd evam aìga-pradhänatvenobhayor avasthä-bhedena krama-samuccayaù | ato vikalpam aìgékåtyobhayoù kaù çreñöha iti praçno’jïäninäm evocitaù | na vivekinäm ity äha säìkhya-yogäv iti | säìkhya-çabdena jïäna-niñöhä-väcinä tad-aìgaà saànyäsaà lakñayati | saànyäsa-karma-yogau eka-phalau santau påthak svatanträv iti bälä ajïä eva pravadanti na tu paëòitäù | tatra hetuù— anayor ekam apy samyag ästhita äçritavän ubhayor api phalam äpnoti | tathä hi karma-yogaà samyag anutiñöhan çuddha-cittaù san jïäna-dvärä yad ubhayoù phalaà kaivalyaà tad vindati | saànyäsaà samyag ästhito’pi pürvam anuñöhitasya karma-yogasyäpi paramparayä jïäna-dvärä yad ubhayoù phalaà kaivalyaà tad vindatéti na påthak phalatvam anayor ity arthaù ||4||

madhusüdanaù : nanu yaù karmaëi pravåttaù sa kathaà saànyäséti jïätavyaù karma-tat-tyägayoù svarüpa-virodhät phalaikyät tatheti cet, na | svarüpato viruddhayoù phale’pi virodhasyaucityät | tathä ca niùçreyasa-karäv ubhäv ity anupapannam ity äçaìkyäha säàkhya-yogäv iti | saàkhyä samyag ätma-buddhis täà vahatéti jïänäntaraìga-sädhanatayä säìkhyaù saànyäsaù | yogaù pürvokta-karma-yogaù | tau påthag viruddha-phalau bäläù çästrärtha-viveka-jïäna-çünyäù pravadanti, na paëòitäù | kià tarhi paëòitänäà matam ? ucyate— ekam apy saànyäsa-karmaëor madhye samyag ästhitaù svädhikäränurüpeëa samyag yathä-çästraà kåtavän sann ubhayor vindate phalam jïänotpatti-dväreëa niùçreyasam ekam eva ||4||

viçvanäthaù : tasmäd yac chreya evaitayor iti tvad-uktam api vastuto na ghaöate | vivekibhir ubhayoù pärthakyäbhävasya dåñöatväd ity äha säàkhya-yogäv iti | säàkhya-çabdena jïäna-niñöhä-väcinä tad-aìgaù saànyäso lakñyate | saànyäsa-karma-yogau påthak svatanträv iti bäläù vadanti, na tu vijïäù jïeyaù sa nitya-saànyäsé iti pürvokteù | ata ekam apéty ädi ||4||

baladevaù : yaù çreya etayor ekam iti tvad-väkyaà ca na ghaöata ity äha säàkhyeti | jïäna-yoga-karma-yogau phala-bhedät påthag-bhütäv iti bäläù pravadanti, na tu paëòitäù | ata eva ekam ity ädi phalam ätmävaloka-lakñaëam ||4||

(5.5)

Yat säàkhyaiù präpyate sthänaà tad yogair api gamyate | ekaà säàkhyaà ca yogaà ca yaù paçyati sa paçyati ||

çrédharaù : etad eva sphuöayati yat säàkhyair iti | säàkhyair jïäna-niñöhaiù saànyäsibhir yat sthänaà mokñäkhyaà prakarñeëa säkñäd aväpyate, yogair ity ärça äditvän matv-arthéyo’c-pratyayo drañöavyaù | tena karma-yogibhir api tad eva jïäna-dväreëa gamyate’väpyate | ataù säàkhyaà ca yogaà ca ekaphalatvena ekaà yaù paçyati sa eva samyak paçyati ||5||

madhusüdanaù : ekasyänuñöhänät katham ubhayoù phalaà vindate tathäha yat säàkhyair iti | säìkhyair jïäna-niñöhaiù saànyäsibhir aihika-karmänuñöhäna-çünyatve’pi präg-bhavéya-karmabhir eva saàskåtäntaù-karaëaiù çravaëädi-pürvikayä jïäna-niñöhayä yat prasiddhaà sthänaà tiñöhaty eväsmin na tu kadäpi cyavata iti vyutpattyä mokñäkhyaà präpyata ävaraëäbhäva-mätreëa labhyata iva nitya-präptatvät, yogair api bhagavad-arpaëa-buddhyä phaläbhisandhi-rähityena kåtäni karmäëi çästréyäëi yogäs te yeñäà santi te’pi yogäù | arça-äditvän matv-arthéyo’c-pratyayaù | tair yogibhir api sattva-çuddhyä saàhyäsa-pürvaka-çravaëädi-puraù-sarayä jïäna-niñöhayä vartamäne bhaviñyati vä janmani sampatsyamänayä tat sthänaà gamyate | ata eka-phalatväd ekaà säàkhyaà ca yogaà ca yaù paçyati sa eva samyak paçyati nänyaù |

ayaà bhävaù yeñäà saànyäsa-pürvikä jïäna-niñöhä dåçyate teñäà tayaiva liìgena präg-janmasu bhagavad-arpita-karma-niñöhänuméyate | käraëam antareëa käryotpatty-ayogät | tad uktam—

yäny ato’nyäni janmäni teñu nünaà kåtaà bhavet |

yat kåtyaà puruñeëeha nänyathä brahmaëi sthitiù || iti |

evaà yeñäà bhagavad-arpita-karma-niñöhä dåçyate teñäà tayaiva liìgena bhäviné saànyäsa-pürvajïäna-niñöhänuméyate sämagryäù käryävyabhicäritvät | tasmäd ajïena mumukñuëäntaùkaraëa-çuddhaye prathamaà karma-yogo’nuñöheyo na tu saànyäsaù | sa tu vairägya-tévratäyäà svayam eva bhaviñyatéti ||5||

viçvanäthaù : etad eva spañöayati yad iti | säàkhyaiù sannyäsena yogair niñkäma-karmaëä | bahu-vacanaà gauraveëa | ata eva tad dvayaà påthag-bhütam api yo vivekenaikam eva paçyati sa paçyati, cakñuñmän paëòita ity arthaù ||5||

baladevaù : etad viçadayati yad iti | säàkhyair jïäna-yogibhir yogaiù niñkäma-karmabhiù | arça ädy ac | sthänaà ätmävaloka-lakñaëam | ata eva tad dvayaà nivåtti-pravåtti-rüpatayä bhinna-rüpam api phalaikyäd ekaà yaù paçyati vetti, sa paçyati sa cakñuñmän paëòita ity arthaù ||5||

(5.6)