Çraddhäväàl labhate jïänaà tatparaù saàyatendriyaù | jïänaà labdhvä paräà çäntim acireëädhigacchati ||

çrédharaù : kià ca çraddhävän iti | çraddhävän gurüpadiñöe’rthe ästikya-buddhimän | tat-paras tad-eka-niñöhaù | saàyatendriyaç ca | taj jïänaà labhate | nänyaù | ataù çraddhädi-sampattyä jïäna-läbhät präk karma-yoga eva çuddhy-artham anuñöheyaù | jïäna-läbhänantaraà tu na tasya kiàcit kartavyam ity äha jïänaà labdhvä tu mokñam acireëa präpnoti ||39||

madhusüdanaù : yenaikäntena jïäna-präptir bhavati sa upäyaù pürvokta-praëipätädy-apekñayäpy äsannatara ucyate çraddhävän iti | guru-vedänta-väkyeñv idam ittham veti pramä-rüpästikya-buddhiù çraddhä tadvän puruño labhate jïänam | etädåço’pi kaçcid alasaù syät taträha tat-paraù | gurüpäsanädau jïänopäye’tyantäbhiyuktaù | çraddhäväàs tat-paro’pi kaçcid ajitendriyaù syäd ata äha saàyatendriyaù | saàyatäni viñayebhyo nivartitänéndriyäëi yena sa saàyatendriyaù | ya evaà viçeñaëa-traya-yuktaù so’vaçyaà jïänaà labhate | praëipätädis tu bähyo mäyävitvädi-sambhaväd anaikäntiko’pi | çraddhävattvädis tv aikäntika upäya ity arthaù |

édåçenopäyena jïänaà labdhvä paräà caramäà çäntim avidyä-tat-kärya-nivåtti-rüpäà muktim acireëa tad-avyavadhänenaivädhigacchati labhate | yathä hi dépaù svotpatti-mätreëaivändhakära-nivåttià karoti na tu kaàcit sahakäriëam apekñate tathä jïänam api svotpatti-mätreëaiväjïäna-nivåttià karoti na tu kiàcit prasaìkhyänädikam apekñata iti bhävaù ||39||

viçvanäthaù : tarhi kédåçaù san kadä präpnotéty ata äha çraddhävän iti | çraddhä niñkäma-karmaëaiväntaùkaraëa-çuddhyaiva jïänaà syäd iti çästrärthaà ästikya-buddhis tadvän eva | tat-paras tad-anuñöhäna-niñöhas tädåço’pi yadä saàyatendriyaù syät tadä paräà çäntim saàsära-näçam ||39||

baladevaù : kédåçaù san kadä vindatéty äha çraddhävän iti | niñkämena karmaëä håd-viçuddhau jïänaà syäd iti | dåòha-viçväsaù çraddhä tadvän | tat-paras tad-anuñöhäna-niñöhas tädåg api yadä saàyatendriyas tadä paräà çäntim muktim ||39||

(4.40)

Ajïaç cäçraddadhänaç ca saàçayätmä vinaçyati | näyaà loko’sti na paro na sukhaà saàçayätmanaù ||

çrédharaù : jïänädhikäriëam uktvä tad-viparétam anadhikäriëam äha ajïaç ceti | ajïo gurüpadiñöärthänabhijïaù | kathaàcij jïäne jäte’pi taträçraddadhänaç ca | jätäyäm api çraddhäyäà mamedaà siddhen na veti aàçayäkränta-cittaç ca vinaçyate | svärthäd bhraçyati | eteñu triñv api saàçayätmä sarvathä naçyati | yatas tasyäyaà loko nästi dhanärjana-vivähädy-asiddheù | na ca para-loko dharmasyäniñpatteù | na ca sukhaà saàçayenaaiva bhogasyäpy asambhavät ||40||

madhusüdanaù : atra ca saàçayo na kartavyaù, kasmät ? ajïa iti | ajïo’nadhéta-çästratvenätma-jïäna-çünyaù | guru-vedänta-väkyärtha idam evaà na bhavaty eveti viparyaya-rüpä nästikya-buddhir açraddhä tadvän açraddadhänaù | idam evaà bhavati na veti sarvatra saàçayäkränta-cittaù saàçayätmä vinaçyati svärthäd bhrañöo bhavati | ajïaç cäçraddadhänaç ca vinaçyatéti saàçayätmäpekñayä nyünatva-kathanärthaà cakäräbhyäà tayoù prayogaù | kutaù ? saàçayätmä hi sarvataù päpéyän yato näyaà manuñya-loko’sti vittärjanädy-abhävät, na paro lokaù svarga-mokñädi-dharma-jïänädy-abhävät | na sukhaà bhojanädi-kåtaà saàçayätmanaù sarvatra sandehäkränta-cittasya | ajïaç cäçraddadhänaç ca paro loko nästi manuñya-loko bhojanädi-sukhaà ca vartate | saàçayätmä tu tritaya-hénatvena sarvataù päpéyän ity arthaù ||40||

viçvanäthaù : jïänädhikäriëam uktvä tad-viparétädhikäriëam äha ajïaç ceti | ajïaù paçv-ädivan müòhaù | açraddadhänaù çästra-jïänavattve’pi nänä-vädinäà paraspara-vipratipattià dåñövä na kväpi viçvastaù | çraddhävattve’pi saàçayätmä mamaitat sidhyen na veti sandehäkränt-matiù | teñv api madhye saàçayätmänaà viçeñato nindati näyam iti ||40||

baladevaù : jïänädhikäriëaà tat-phalaà cäbhidhäya tad-viparétaà tat-phalaà cäha ajïaç ceti | ajïaù paçv-ädivac chästra-jïäna-hénaù | açraddadhänaù çästra-jïäne saty api vivädi-pratipattibhir na kväpi viçvastaù, çraddadhänatve’pi saàçayätmä mamaitat siddhyen na veti sandihäna-manä vinaçyati svärthäd vicyavate | teñv api madhye saàçayätmänaà vinindati näyam iti | ayaà präkåto lokaù paro’präkåtaù saàçayätmanaù kiàcid api sukhaà nästi | çästréya-karma-janyaà hi sukhaà, tac ca karma viviktätma-jïäna-pürvakam | tatra sandihänasya kutas tad ity arthaù ||40||

(4.41)