Билет №26

1. Тас дәуіріндегі Қазақстан. Дәуірдің ерекшеліктері, шаруашылығы, әлеуметтік ұйымдары.

Тас ғасыры – адамзат тарихындағы ең ұзақ мәдени-тарихи кезең. 3 кезеңге (ежелгі, орта, жаңа) бөлінеді. Шамамен б. з. б. 1 млн. 800 мың – 8/7 мыңжылдықтар аралығын қамтиды. Т. д. ескерткіштері Қазақстанның барлық аймақтарынан кездеседі. Аймақтар тарихының ертедегі кезеңін зерттеу, әдетте, сонау адамзат қоғамының қалыптасу тарихынан, яғни алғашқы қауымдық құрылыс дәуірінен басталады. Бұл кезде, яғни тас дәуірінде ертедегі адамдардың материалдық және рухани мәдениетінің қалыптасуы мен алғашқы дамуы орын алған.

Ежелгі адам өз дамуында бірінен кейін бірі келетін бірнеше кезеңдерден өтті. Археологияда қабылданған кезеңдерге сәйкес адамзат тарихы тас, қола және темір дәуірлеріне бөлінеді.

Тас дәуірінің кезеңдері:

1. Палеолит (ежелгі тас дәуірі)

А. Ерте палеолит

Ә. Орта палеолит

Б. Кейінгі палеолит

2. Мезолит (орта тас ғасыры)

3. Неолит (жаңа тас ғасыры)

Ежелгі тас дәуірі адамзат тарихындағы ең ұзаққа созылған және аса маңызды кезеңдердің бірі болып табылады.Ежелгі тас ғасыры-адам мен оның шаруашылығының қалыптасуының бастапқы уақыты. Алғашқы адам жабайы өсетін дәндерді жеміс – жидектерді жинап жануарларды аулаған. Ежелгі тас дәуіріндегі адамдардың қоғамдық ұйымы күрделі де ұзақ даму жолынан өтті. Оның бастапқы кезеңі алғашқы төбыр-бірлесіп қорғану және шабуыл жасау, аң аулау және жиын терін үшіп бірлесу болды.

2. Тың және тыңайған жерлерді игеру және нәтижесі.

Тың игерудің арқасында Қазақстан өз тұрғындарын ғана нанмен, нан өнімдерімен қамтамасыз

етіп қоймай, сонымен бірге орта есеппен жылына 10, 12 миллион тоннадай астықты басқа

республикаларға беріп отырды. Бұл аз астық емес. Қазақстан тауарлары астық өндіруде елеулі

жетістіктерге жетті. Және де Қазақстанда өндірістік бидай өзінің құрамындағы белоктық және клейковинаның жоғарылылығы жағынан басқа аймақтармен салыстырғанда өте сапалы болып келді Республиканың егістік жерінің көлемі 1953 жылы 9,7 млн. гектардан 1973 жылы 34,2 млн.гектарға өсті, соның ішінде дәнді дақылдар, жылдарға сәйкес, 7,02 млн. гектардан 24,7 млн.гектарға өсті... Егер де тың игерудегі қазіргі әлеуметтік-экономикалық және саяси нақтылықтұрғысынан қарасақ, онда оның республика үшін маңызды болғанын айтуымыз керек. Тың игерунәтижесінде Қазақстанда адам басына шаққанда 2 мың килограмнан аса астық өндірілді. Ал,бүкіл әлемдік тәжірибеде азық-түлік проблемасын шешу үшін адам басына 1 мың килограммастық өндірсе жеткілікті екендігі дәлелденген.

3. Қазақстан территориясындағы үйсін және қаңлылар.

Үйсіндердің таралып, қоныстануы Қытай деректерінде үйсіндердің Орталық Азиядан шыққандығы атап көрсетіледі. Сондай-ақ олар үйсіндерді аса ірі ежелгі халықтардың қатарына жатқызды. Үйсіндер Жетісуға Орталық Азияның түкпірінен қоныс аударып келді.Үйсіндер және оның мемлекеті жазба деректерде біздің заманымызға дейін IV—III ғасырларда аталады. Жер аумағы Тянь-Шаньнан Алтай тауларына дейін созылып жатыр. Үйсіндердің шекарасы басында Шу, Талас өзендері бойымен Қаратаудың шығыс бөктеріне дейін, шығыс шекарасы Бесбалық ауданымен шектесті. Орталығы — Іле аңғары. Жоңғар ойпаты мен Жетісудағы үйсіндер жартылай көшпелі ел болса, өзен аңғарларында суармалы егіншілікпен де айналысты

Қаңлылар мемлекеті. Біздің заманымызға дейін II ғасырдың екінші жартысындағы "Халықтардың ұлы қоныс аударуы" деп аталынған оқиғаның нәтижесінде Еуразияның, соның ішінде Қазақстанның саяси картасында өзгерістер пайда болды. Тайпалар мен халықтардың шығыстан батысқа қарай орын ауыстыруынан Қазақстанның оңтүстігінде біздің заманымызға дейін II ғасырда Қаңлы мемлекеті бой көтерді .Қаңлы мемлекеті біздің заманымдың III ғасырына дейін өмір сүрді. Мемлекеттің ыдырауына экономикалық әлсіздігі себепші болды. Оңтүстіктегі отырықшылықпен айналысатын аудандардың солтүстіктегі көшпелі, жартылай көшпелі мал шаруашылығымен айналысатын аудандармен байланысы нашар болды. Мұның өзі біртұтас елге айналу жолында кедергі келтірді.