42. Раннефеадальныя княствы. Тураўскае і Полацкае.

Перш. дзяржава, што ўтварылася на тэрыт. суч. Б. – гэта Полацкае кн. Люб. дзяржава ўтвар. пад уплывам розных фактараў – геаграф., этн., сац-экан. Полацкае кн. ўяўляла сабой адзіны геагр.рэгіён, што ляжаў у басейне р.Зах Дзвіны, насялялі княства адзіны народ – крывічы-палачане. Уперш.Полацк узгад. пад 862 г. У 860-я гг. паход кіеўскіх князёў Аскольда і Дзіра на Полацк. У 882 г. падпарадкаваў Кіеву князь Алег. У 907 г. П., як саюзнік Кіева, прымаў удзел у паходзе руск. кн. на стал. Візан-й імп. – Царград (Канстант.). ІЗЯСЛАЎ княжыў у Полацку з 988? па 1001 гг. адукаваны, клапаціўся аб распаўсюджанні хрысціянства і адукацыі ў сваім княстве, за гэта - “князь-кніжнік”. пасля смерці стаў БРАЧЫСЛАЎ ІЗЯС-Ч (1003-1044 гг.). дзяржава пачала сваё хуткае ўзвышэнне і дасягнула найв.паліт. вагі. У.Чарадзей.(1044-1101) У 1054 г. памірае кіеўскі князь Я.Мудры. (7 нашчадкаў,каб старэйшыя не прыцяснялі малодшых, завяшчае полац. кн. б. гарантам выконвання ўмоў) Амаль 10 год працягвалася мірнае суіснаванне, 1065 г. пачынаецца барацьба Ўсяслава з Кіевам і Ноўгарадам, якімі валодалі Яраслававы сыны. Усяслаў спрабаваў захапіць Пскоў, але няўдала. У 1066 Усяслаў захапіў і разрабаваў Ноўгарад, вывез з наўгародскага Сафійскага сабору царкоўныя рэчы для Сафійскага сабора ў П. падзяліў княства на ўдзелы паміж 6 сынамі. Галоўны ўдзел – Полацкі - дастаўся Рагвалоду (у хр. Барысу), Мінскі – Глебу. У 1116 паход на Слуцк, адбіў паходы паўднёварускіх князёў на Мінск, Оршу і Копысь. У 1117 ваяваў са Смаленскам і Ноўгарадам. паход рускіх князёў на Мінск. У 1119 г. Мінск быў асаджаны, Глеб узяты ў палон, вывезены ў Кіеў і пасаджаны ў поруб, дзе і памёр. з 1129 г. па 1139 г. у П.вырасла роля гарадскога веча – агульнага сходу палачан і жыхароў полацкай зямлі. Двоеўладдзе (князь-веча).У 1151 г. першае выступленне полац. веча супраць князя. Рагвалод Барысавіч выгнаны, на трон запрошаны мінскі князь Расціслаў Гл., у 1158 г. у Полацак вярнуўся Рагвалод. У 1162 г. веча запрасіла Ўсясл.Васількавіча з Віцебска, які правіў да 1186 г. У гэты час хуткае драбленне П.зямлі на ўдзелы -міжусобныя сутычкі паміж Рагвалодавічамі. З 1203 г. па 1210 г. вялася барацьба Полацка і Рыгі, пад час якой Полацк страціў Кукейнос (1208 г.) і Герцыке (1209 г.), кантроль над Ніжнім Падзвіннем. Барацьба з мечаносцамі і тэўтонцамі вялася з пераменным поспехам. З 60-х гг. XIII ст. узмацніліся сувязі Полацка з Наваградкам, на полацкае княжэнне сталі запрашаць літоўскіх князёў. паступоваму ўваходжанню Полацкай зямлі ў склад ВкЛ, але з пэўнымі правамі на аўтаномію. Тураўскае кн.. на землях дрыгавічоў, у басейне р.Прыпяць– гандлёвы шлях паміж Кіевам і Зах. Еўропай. Першы галоўны горад княства – Тураў уперш. пад 980 г. у сувязі з князем Турам, які быў з варагаў. хутка Тураў быў падпарадкаваны суседняму Кіеву. Т. аатр-ць старэйш. сыны Вялі. кіеўскага кн., які займаў потым месца ў Кіеве. Ўладзімір Святаслававіч, 988 г. перадаў Т. сыну Святаполку, Я.Мудры – Ізяславу і г.д. пад уплывам Кіева, Тураўскія кн. ўдзел у паходах супраць Полацка ў 1127 г. Калі пачалася міжусобная барацьба за Кіеў (у XII ст.), Тураў часта стаў з рук у рукі. 50-я гг. 12 ст. вярнуўся да дынастыі Ізяславічаў, а кн. стаў Юры Яраславіч. У 1158 г. кааліцыя 6 рус. князёў на чале з кіеўскім Ізяславам дзесяць тыдняў асаджвала Т., мэтай Ізяслава было выгнаць Юрыя і аднавіць свой уплыў на Т. Але асада скончылася безпаспяхова. У 1160 г. Юры вытрымаў трохтыднёвую аблогу валынскімі войскамі. Юры паміж сыноў падзяліў сваё княства. ўтвораны ўдзелы – Тураўскі, Пінскі, Клецкі, Слуцкі, Дубровіцкі. З цягам часу дробныя княствы трапілі ў залежнасць ад магутнага галіцка-валынскага князя. Мангола-татар набегі.

43. К-ра Бел 9-13ст.

прыняцце і распаўсюджванне хрысціянства. Еўропа 2 этапы хрысціянізацыі. Першы з узнікнення хр-ва да VII -VIII стст( ахрышчана Рымска-Візантыйская імперыя, імперыя франкау і брытанскія каралеўствы). 2 эта. - IX - X стст. – Хр. прынялі славянскія дзяржавы і Скандынавія. На Б. хрыс-ва пачало пранікаць у IX ст. Прамых звестак пра хрышчэнне Б. няма. падзеі, як у Кіеве і Ноугарадзе (знішчэнне язычніцкіх багоў, прымусовае прывядзенне кіеўлян на Дняпро і крывавая бойка ў Ноўгарадзе), абмінулі землі Б. у 992 – полацкая епрхія. У к.IX ст. у Полацку была пабудавана першая царква ў імя Багародзіцы. У 1030-1060 Сафійскі сабор. Развів. дойлідства, асабліва храмавае. з'яв. хр. выяўленчае мастацтва. распісвалі па сырой тынкоўцы сцены сабораў, пісалі абразы. Полац. Спаскую царкву распісаў мастак Кузьма з памочнікамі. пісьменнасць. Першым датаваным надпісам на ўсёй тэрыторыі Усх.Еўропы з'яўл. надпіс на пячатцы полац. кн.Ізяслава. У XII ст. пісьмом пачалі карыстацца і простыя людзі. (берасцяныя граматы ў Мсціславе і Віцебску, Ноўгарадзе і Смаленску) Найвыдатнейшым узорам стараж. эпіграфікі з'яўл.надпіс на крыжы,ў 1161 г. зрабіў полацкі майстар Лазар Богша па заказе Ефрасінні П.. У надпісе пералічв., колькі матэрыялу пайшло на выраб крыжа, колькі было выплачана майстру за работу,ўтрымліваецца страшэннае закляцце-загавор супраць рабаўнікоў. У 30 - 40-я гг. XX ст. гэты крыж знік і пакуль яшчэ не знойдзены. У 1997 брэсцкім ювелірам М.Кузьмічом б.копія крыжа(51,8см) помнікамі пісьменнасці з'яўл. "Барысавы" і "Рагвалодавы" камяні. творчасць Ефрасінні П., Кірылы Т., Аўрамія Смаленскага, Кліма Смаляціча, невядомага аутара "Слова пра паход Ігаравы". Стараж. беларусы валодалі шматлікімі рамёствамі у XII -XIII стст. налічвалася каля 60. майстры-рамеснікі імкнуліся ўпрыгожыць прылады працы. выкарыстоўвалі арнаментальныя матывы. Славіліся полацкія залатары. У Полацку, напрыклад, археолагі знайшлі чатыры ювелірныя майстэрні X - XII стст. Полацкія майстры выраблялі ўпрыгажэнні з бронзы (бранзалеты, пярсцёнкі, розныя прывескі, грабеньчыкі), з бурштыну (пацеркі і пярсцёнкі).).