11.Аманімія, тыпы.Паронімы.

Аманімія-гэта з’ява супадзення ў адным гучанні і напісанні розных па значэнні слоў. Шляхі ўзн. амонімаў: 1.надзвыч.мн.А ўзн.у вын.разыходж.знач.мнагаз.слова (распад полісеміі), 2. Мн.А.з’яв. у выпадку супадзення розн. слоў. Тыпы амонімаў: 1.Лексічныя-поўныя/няпоўныя. Поўн. павінны супад. у п. ф.(даміно-гульня, даміно-маскарадны касцюм). Няпоўн.сустрак.сярод наз., зрэдку сярод дзеяс. (зверабой-трава лекавая, зверабой-паляўнічы)2.Лексіка-граматычныя- словы розных ч. м., як. супадаюць толькі ў п. ф.(знаць-наз., знаць-дзеяс., соты-наз., соты-ліч.)3.Марфалагічныя(амаформы)-словы, як. супад.у гучанні ў адной, або некалькіх грамат.ф. (тры-лічба тры-церці, лячу-лячыць лячу-ляцець). 4.Фанетычныя(амафоны) словы, якія аднолькава гучаць, але пішуцца па-рознаму (грыб-грып, код-кот)5.Графічныя(амографы)словы, як. аднолькава перадаюцца на пісьме, але адрознів.націскам (мукА-мУка, стАлы-сталЫ). Размежаванне амонімаў і мнаг.сл.-1.Семантычны крытэрый-па суаднесенасці дадзеных слоў з сінанімічн. радамі або лекс.-семантыч. групамі слоў:лаўка-1.прадмет для сядзення,2.гандлёвы магазін. 2.Словаўтваральны-паводле фарміравання словаўтвар.радоў:такт- пачуццё меры-тактоўны, такт-музычн.адз.-тактавы.3.Сінтагматычны - выяўляе спалуч.магчымасці аднолькавых па гучанні слоў-байка-1.літар.жанр;2.тканіна. Многія А. часта выкарыстоўваюцца у маст. літ-ры для ствар.каламбураў,эпіграм,жартаў як своеас. сродакк гульні слоў. Аманімія – пашыраная і заканамерная моўная з’ява. Гукавое супадзенне розн.слоў-натуральны працэс, які тлумач-ца тым, што гукаў у мове параўнальна нямнога, а слоў– вялікая колькасць.Паронімы- словы, якія маюць гукавое і марфемнае падабенства, але адрозныя значэнні (абанемент(дакумент, які дае права на карыстанне, абслугоўванне)-абанент(той, хто карыст.абанементам), афект-эфект, адрасат(асоба.якой пасылаецца пісьмо) – адрасант(той, хто пасылае пісьмо), карысны - карыслівы). П.– словы адной ЧМ, якія маюць аднолькав.грамат.прыметы і суадн.паміж сабой па структуры. Н-д, чытач “наведвальнік бібліятэкі” і чытальнік “артыст-дакламатар”, маюць агульны корань чыт-, з’яўл.наз.м.р.,адз.л.,Н.скл., але адрозн.словаўтвар.суфіксамі –ач у 1 выпадку і –а-,-льн-,-ік- - у 2. Паранімія узнікае і за кошт неаднолькав.прыстав.: управіць –выправіць,паглынуць–праглынуць.Словы-паронімы маюць неадн. словаспалуч. магчымасць. Так, прым. карысны ўтварае спалуч. карысная справа,выкапні, а прым. карыслівы спалуч.з зусім інш.словамі: ч-к, інтарэсы. Параніміч.адносіны найбольш часта назіраюцца паміж наз., прым., радзей – паміж дзеясл. Кожны паронім ужыв-ца ў пэўн.моўн.сітуацыі, хар-ца семант. самастоўн.і можа мець свае сінонімы і антонімы. Аднак гукавое падабенства паронімаў нярэдка вядзе да іх няправільнага ўжывання ў мове. У выніку парушаецца сэнс выказвання, абцяжарваецца ўспрыманне зместу размовы, узнікаюць моўныя памылкі.

12.Сінанімія, тыпы сінонімаў. Сінан. Рад. Антонімы…

Сінанімія-семантыч.з’ява, якая праяўляецца ў здольнасці розн. па гучанні слоў аб. адно і тое ж паняцце. Тыпы сінон.:1.Узуальныя(моўныя)-такія, як. адпав. агульнапрынятаму ўжыв.моўнай адзінкі. Яны падзял.на: а) семантычныя-словы, якія адрозніваюцца сэнсавымі адценнямі:жах, страх, спалох. б)стылістычныя-адрознів.стылістычнай афарбоўкай-асілак, сілач, волат, атлет, здаравяк. в)семант.-стыліст.-сінонімы, якія адрознів.і адценнем значэння і стыліст. афарбоўкай-плакаць,галасіць,енчыць. 2.Кантэкстуальныя-словы,якія збліжаюцца сваім лекс. значэннем у пэўным кантэксце: Імгла заслала сіні далягляд, і жураўлі ляцяць, вяслуюць к Нілу. У ролі кантэкст-ых часта выступ.перыфразы–семантыка-непадз.спалуч,якія утвараюцца ў працэсе маўлення(Нарач–бел.мора,лён–бел.шоўк)Сінанім.рад-лексічная парадыгма, якая ўтварае 2 ці больш сінонімаў або блізказначных слоў. У сін.радзе павінны быць прадстаўлены словы адной ЧМ(бальніца, лячэбніца, клініка, шпіталь, лазарэт).Сін.рад пачынаецца словам-дамінантай, яно назыв. загалоўным(балота – багна, дрыгва, твань; разам- сумесна, супольна, калектыўна).Функцыі сінонімаў: Галоўныя: замяшчэння (Раніцай танкісты падышлі да Мін.магістралі. Перасеклі шасе і адразу збочылі ад яго), удакладнення(дапам.больш поўна выказаць думку). Дадатковыя: супрацьпаст. (падбег - падляцеў),тлумачэння(жаўна – чорны дзяцел),ацэначная(худы– скура ды рэбры),экспрэсіўна-стылістычная.Шляхі ўзнікн.С.розныя. Шматлік.С. утвар. ў выніку суіснавання слоў з аднолькавымі або блізкімі значэннямі, што належыць да розных гіст.эпох: ружжо, стрэльба,вінтоўка. Часта сінонімамі становяцца словы, якія ўвайшлі і ўваходзяць у літ.мову з розн.яе гаворак: маланка-бліскавіца.Актыўна ўтвараюцца сінаніміч.рады і ў выніку суіснавання ўласнабел.слоў і запазыч.:доказ-аргумент,іншасказанне– алегорыя. Антонімы-словы, супрацьлеглыя па значэнні. Антаніміч.пары ўтвараюць словы з часав.(учора-сёння),прасторавым (далёка-блізка,уверсе-унізе), са знач. процілеглага дзеяння(апускаць - падымаць),стану (радасны - самотны).Тыпы:1.Узуальныя(гора-бяда,радасць-боль),2.Кантэкстуальныя (Ён шукаў сокала, а знайшоў варону), 3.Аднакаранёвыя (праўда - няпраўда, мабілізацыя дэмабілізацыя),4.Рознакар. (мір-вайна, плакаць-смяяцца). Выкарыстанне сінонімаў: 1.прыём замены (Дарога вільнула ўправа, потым загнула ўлева. Не сядзіцца ў хаце хлопчыку малому, цягне яго рэчка, клічуць санкі з дому.), 2.прыём аплікацыі (нанізвання) (госці рагаталі, смяяліся, жартавалі),3.паралельн.ужывання(звіняць касілкі,свішчуць косы), 4.супрацьпастаўлення(не даў, а сунуў руку). Выкарыст.антонімаў: 1.Антытэза-побач стаяць словы з супрацьлеглым знач.-(свяцілы дня і ночы; Лёгка пасвар. – цяжка памірыцца)2.Аксюмаран –гарачы снег, спяшацца паволі, салодкі боль. 3.Антыфразіс (іронія).Умелае выкарыст.амонімаў надае мове выразнасць і дакладнасць, эмацыянальнасць.