
- •Сузык авазлар
- •Тартык авазлар
- •Аваз калыплары
- •Аваз үзгәрешләре
- •Сүз төркемнәре
- •Исемнең күплек саны
- •Тартым кушымчалары
- •Исемнәрнең тартым белән төрләнүе
- •Туп, калак, үрдәк кебек сүзләрнең тартым белән төрләнүе
- •Бияләй, ай кебек сүзләрнең тартым белән төрләнүе
- •Тау, үлчәү кебек сүзләрнең тартым белән төрләнүе
- •Килешләр
- •Тартым кушымчалы исемнәрнең килеш белән төрләнүе
- •Исемнәрнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы исемнәрнең килеш белән төрләнеше
- •Изафә бәйләнеш төрләре
- •Исемнәрнең ясалышы
- •Парлы исемнәрнең ясалышы
- •Кушма исемнәрнең ясалышы
- •Сыйфатларның мәгънәви төркемнәре
- •Сыйфат төркемчәләре
- •Асыл сыйфатларның дәрәҗәләре
- •Сыйфатлар ясалышы
- •Сан төркемчәләре
- •Микъдар саннарның тартым белән төрләнүе
- •Тартым кушымчалы саннарның килеш белән төрләнүе
- •Тәртип саннарының тартым белән төрләнеше
- •Алмашлык Алмашлыкларның мәгънәви төркемнәре
- •Зат алмашлыкларының килеш белән төрләнеше
- •Үз алмашлыгының тартым белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы үз алмашлыгының килеш белән төрләнеше
- •Сорау алмашлыкларының тартым белән төрләнеше
- •Сорау алмашлыкларының килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы сорау алмашлыкларының килеш белән төрләнеше
- •Күрсәтү алмашлыкларының килеш белән төрләнеше
- •Рәвеш төркемчәләре
- •Рәвешләр ясалышы
- •Фигыльләрнең тематик төркемнәре
- •Фигыльләрдә зат-сан категориясе
- •Боерык фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Теләк фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Шарт фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Хикәя фигыльнең заманнары
- •Хәзерге заман хикәя фигыльнең ясалышы
- •Хәзерге заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Хәзерге заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Категорик үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Нәтиҗәле үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Тәмамланмаган үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Күптән үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Кабатлаулы үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Кабатлаулы үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Билгеле киләчәк заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Билгесез киләчәк заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Билгесез киләчәк заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Киләчәк-үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Юнәлешләр
- •Юнәлешләр ясалуы
- •Хәзерге заман сыйфат фигыльнең тартым белән төрләнеше
- •Хәзерге заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы хәзерге заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Үткән заман сыйфат фигыльнең тартым белән төрләнеше
- •Үткән заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы үткән заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Киләчәк заман сыйфат фигыльнең тартым белән төрләнеше
- •-Ачак/әчәк формалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы -ачак/әчәк формалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •-Асы/-әсе кушымчалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең тартым белән төрләнеше
- •-Асы/-әсе кушымчалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы -асы/-әсе формалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •-Гач/-гәч һәм –кач/-кәч кушымчалы хәл фигыль ясалышы
- •-Ганчы/-гәнче һәм –канчы/-кәнче кушымчалы хәл фигыль ясалышы
- •-Ып/-еп һәм –п кушымчалы хәл фигыль ясалышы
Асыл сыйфатларның дәрәҗәләре
Төп дәрәҗә |
Чагыштыру дәрәҗәсе |
Артыклык дәрәҗәсе |
Кимлек дәрәҗәсе |
кызыл зәңгәр яшел ак сары күк тирән зур киң юан таза |
кызыл-рак зәңгәр-рәк яшел-рәк а(к)г-рак сары-рак кү(к)г-рәк тирән-рәк зур-рак киң-рәк юан-рак таза-рак |
кып-кызыл зәп-зәңгәр ямь-яшел ап-ак сап-сары күм-күк тип-тирән, бик тирән зуп-зур, иң зур кип-киң, бик киң юп-юан, иң юан тап-таза, иң таза |
кыз-гылт зәңгәр-су яшь-келт ак-сыл сар-гылт күк-сел кү(к)г-елҗем |
Сыйфатлар ясалышы
Кушымчалар |
Сыйфатлар |
-лы/ле |
Тоз-лы, вакыт-лы, күңел-ле, ике-ле, акыл-лы, биш-ле, мәдәният-ле, күләм-ле |
-сыз/-сез |
Туктау-сыз, тоз-сыз, файда-сыз, түләү-сез, күңел-сез, җир-сез |
-гы/ге, -кы/-ке |
Ар-гы, яз-гы, көз-ге, җәй-ге, кыш-кы, тыш-кы, элек-ке, эч-ке |
-лык/-лек |
Ике көн-лек, күлмәк-лек |
-лач/-ләч |
Йон-лач, ит-ләч |
-дам/-дәм |
Ел-дам, күн-дәм, бер-дәм |
-сыл/сел |
Су-сыл |
-даш/-дәш, -таш/-тәш |
Аваз-даш, аһәң-дәш, тиң-дәш |
-чан/-чән |
Оял-чан, сугыш-чан, эш-чән |
-ма/-мә |
Сайлан-ма, куш-ма, күрсәт-мә |
-ык/-ек |
Боз-ык, ват-ык, кит-ек, кис-ек |
-ыч/-еч |
Куркын-ыч, аян-ыч, кызган-ыч, ашы(к)г-ыч |
-чак/-чәк, -чык/-чек |
Уен-чак, ашам-чак, басым-чак, ирен-чәк, кылан-чык, бәйлән-чек |
-гыч/-геч, -кыч/-кеч |
Башлан-гыч, коточ-кыч, әрнет-кеч |
-гын/-ген, -кын/-кен |
Тал-гын, кис-кен, үт-кен |
-гыр/-гер, -кыр/-кер |
Сиз-гер, тап-кыр, үт-кер |
-нак/-нәк |
Җый-нак, тый-нак, уй-нак |
-ынкы/-енке |
Суз-ынкы, төш-енке, җә(й)-енке |
САН
Сан төркемчәләре
Микъдар саннары |
Тәртип саннары |
Бүлем саннары |
Чама саннары |
Җыю саннары |
Бер Ике өч алты ун илле |
Бер-енче Ике-нче өч-енче алты-нчы ун-ынчы илле-нче |
Бер-әр Ике-шәр өч-әр алты-шар ун-ар илле-шәр |
- Ике-ләп (бер-ике) өч-ләп (ике-өч) алты-лап (биш-алты) ун-лап (тугыз-ун) илле-ләп (илле-алтмыш) |
Бер-әү Ик(е)-әү өч-әү алт(ы)-ау ун-ау - |
Микъдар саннарның тартым белән төрләнүе
Сан |
зат |
Сузык авазлардан соң |
Тартык авазлардан соң |
|||
Нечкә вариант |
Калын вариант |
Нечкә вариант |
Калын вариант |
|||
берлек |
I II III |
- Ике-ң Ике-се |
- Алты-ң Алты-сы |
- Дүрт-ең Дүрт-е |
- Ун-ың Ун-ысы |
|
күплек |
I II III |
Ике-без Ике-гез - |
Алты-быз Алты-гыз - |
Дүрт-ебез Дүрт-егез - |
Ун-ыбыз Ун-ыгыз - |