
- •Сузык авазлар
- •Тартык авазлар
- •Аваз калыплары
- •Аваз үзгәрешләре
- •Сүз төркемнәре
- •Исемнең күплек саны
- •Тартым кушымчалары
- •Исемнәрнең тартым белән төрләнүе
- •Туп, калак, үрдәк кебек сүзләрнең тартым белән төрләнүе
- •Бияләй, ай кебек сүзләрнең тартым белән төрләнүе
- •Тау, үлчәү кебек сүзләрнең тартым белән төрләнүе
- •Килешләр
- •Тартым кушымчалы исемнәрнең килеш белән төрләнүе
- •Исемнәрнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы исемнәрнең килеш белән төрләнеше
- •Изафә бәйләнеш төрләре
- •Исемнәрнең ясалышы
- •Парлы исемнәрнең ясалышы
- •Кушма исемнәрнең ясалышы
- •Сыйфатларның мәгънәви төркемнәре
- •Сыйфат төркемчәләре
- •Асыл сыйфатларның дәрәҗәләре
- •Сыйфатлар ясалышы
- •Сан төркемчәләре
- •Микъдар саннарның тартым белән төрләнүе
- •Тартым кушымчалы саннарның килеш белән төрләнүе
- •Тәртип саннарының тартым белән төрләнеше
- •Алмашлык Алмашлыкларның мәгънәви төркемнәре
- •Зат алмашлыкларының килеш белән төрләнеше
- •Үз алмашлыгының тартым белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы үз алмашлыгының килеш белән төрләнеше
- •Сорау алмашлыкларының тартым белән төрләнеше
- •Сорау алмашлыкларының килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы сорау алмашлыкларының килеш белән төрләнеше
- •Күрсәтү алмашлыкларының килеш белән төрләнеше
- •Рәвеш төркемчәләре
- •Рәвешләр ясалышы
- •Фигыльләрнең тематик төркемнәре
- •Фигыльләрдә зат-сан категориясе
- •Боерык фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Теләк фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Шарт фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Хикәя фигыльнең заманнары
- •Хәзерге заман хикәя фигыльнең ясалышы
- •Хәзерге заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Хәзерге заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Категорик үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Нәтиҗәле үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Тәмамланмаган үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Күптән үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Кабатлаулы үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Кабатлаулы үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Билгеле киләчәк заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Билгесез киләчәк заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Билгесез киләчәк заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Киләчәк-үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше
- •Юнәлешләр
- •Юнәлешләр ясалуы
- •Хәзерге заман сыйфат фигыльнең тартым белән төрләнеше
- •Хәзерге заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы хәзерге заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Үткән заман сыйфат фигыльнең тартым белән төрләнеше
- •Үткән заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы үткән заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Киләчәк заман сыйфат фигыльнең тартым белән төрләнеше
- •-Ачак/әчәк формалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы -ачак/әчәк формалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •-Асы/-әсе кушымчалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең тартым белән төрләнеше
- •-Асы/-әсе кушымчалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •Тартым кушымчалы -асы/-әсе формалы киләчәк заман сыйфат фигыльнең килеш белән төрләнеше
- •-Гач/-гәч һәм –кач/-кәч кушымчалы хәл фигыль ясалышы
- •-Ганчы/-гәнче һәм –канчы/-кәнче кушымчалы хәл фигыль ясалышы
- •-Ып/-еп һәм –п кушымчалы хәл фигыль ясалышы
ФОНЕТИКА
Сузык авазлар
Күтәрелеш |
Алгы рәт |
Арткы рәт |
|||
иренләшкән |
иренләшмәгән |
иренләшкән |
иренләшмәгән |
||
Югары |
[ү] |
[и] |
[у] |
[ы] |
|
Урта |
[ө] |
[э], [э] |
[о], [о] |
[ы] |
|
Түбән |
|
[ә] |
|
[а] |
Тартык авазлар
Яңгырау |
[б] |
[в] |
[г] |
[гъ] |
[д] |
[ж] |
[җ] |
[з] |
|
|
|
|
|
|
|
Саңгырау |
[п] |
[ф] |
[к] |
[къ] |
[т] |
[ш] |
[ч] |
[с] |
[ц] |
[щ] |
[х] |
[һ] |
һәмзә |
[тч] |
|
Сонантлар |
|
|
|
|
|
|
|
|
[л] |
[м] |
н] |
[ң] |
[й] |
[р] |
[w] |
Аваз калыплары
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
Сузык |
сузык+ тартык |
тартык+ сузык |
тартык+ сузык+ тартык |
сузык+ тартык+ сузык |
тартык+ сузык+ тартык+ тартык |
Ы-лыс У-ра ө-рә а-ла ү-рә и (башыңны) |
ат-лау эл-геч ал-ка ир-кә ар-ка |
ка-ла ки-я су-ла ба-ла то-ра |
бар-са сыз-лау көч-ле кош-чык тал-лык |
ант-лар әйт-те арт-та урт (теш) илт-кән |
төрт-те карт-лар тарт-са кайт-са шылт (иткән) |
Аваз үзгәрешләре
Сингармонизм |
Ирен гармониясе |
Ассимиляция |
Редукция |
Элизия |
Саңгырау һәм яңгырау тартыкларның чиратлашуы |
||
арткы рәт |
алгы рәт |
тулы |
өлешчә |
||||
бар бар-а бар-а-лар бар-а-лар-мы |
кил кил-ә кил-ә-ләр кил-ә-ләр-ме |
коры – [коро] борын – [борон] көзге – [көзгө] соры – [соро] |
унбер- [умбэр] менгәч – [мэңгәч] күзсез – [күссэс] |
урыны – [урны] килене – [килнэ] |
безне – [бэзне] кердем – [кэрдэм] кыргыч – [кыргыч] |
кара урман – [каруман] килә иде – [киләйдэ] туры урам – [турурам] |
ак – ага тап – таба сип – сибә как – кага ек - ега |
Сүз төркемнәре
Мөстәкыйль сүз төркемнәре |
Ярдәмлек сүз төркемнәре (бәйләгечләр) |
Модаль сүз төркемнәре |
|||||||||||
исем |
сыйфат |
сан |
алмашлык |
фигыль |
рәвеш |
аваз ияртемнәре |
бәйлек |
теркәгеч |
ымлык |
кисәкчә |
модаль сүзләр |
ИСЕМ