3 Билет

1.ТПАБЖ ның бағдарламалық және техникалық қаптамасы.ТПАБЖ- адам шешім шығаруға мағыналы қатысатын адам-машиналық жүйе. ТПАБЖ, объектіге әрекетті ондағы өтетін процестер түрінде жасайды, демек ТПАБЖ шынайы уақыт режімінде жұмыс істейді. ТПАБЖ-де объекті ретінде технологиялық басқару объектіісі қарастырылады.Технологиялық басқару объектіісі, технологиялық құрылғылар мен онда сәйкес нұсқаулықтар  мен регламенттер  бойынша іске асырылатын мақсатты өнімді өндірудің технологиялық процесінің  жиынтығы болып табылады. ТПАБЖ-де технологиялық басқару объектісі ретінде технологиялық қондырғылар, барлық кәсіпорынның бөлек өндірістері мен технологиялық процестері қарастырылады. ТПАБЖ-ны құру кезінде бұл жүйенің мақсатын анықтау керек. Қойылған мақсатқа жету дәрежесін басқару критерийлері көмегімен сипаттау қабылданған.

ТПАБЖ құрамы 1.1 суретте берілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Оперативті персонал, объектті бақылау мен басқару жасайтын оператор-технологтардан және жүйенің техникалық құралдарының қызмет етуін қамтамасыз ететін эксплуатациялық персоналдан тұрады. Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету, оперативті персоналдың қызмет ету тәртібі мен  ережелерін орнататын құжаттар жиынтығы болып табылады. Оларға процесті қалыпты, апат алды және апатты жағдайларда жүргізуді анықтайтын технологиялық нұсқаулықтар мен регламенттер мен жүйені пайдалану бойынша нұсқаулықтар жатады.Бағдарламалық қамтамасыздандыру құрамына операциялық жүйе, мәліметтер базаларын басқару жүйесі (МББЖ) және арнайы бағдарламалық қамтамасыздандыру кіреді.ТПАБЖ-н құрылымдық ұйымдастыру. Орталықтандырылған ТПАБЖ (1.2 суретті қара)

 

 

 

 

 

 

 

                       

1.2 Сурет – Технологиялық объектті басқаруды орталықтандырылған басқару жүйесі

Объектпен байланыс құрылғысы (ОБҚ) құрамына АЦТ (аналогты-цифрлық түрлендіргіш); ЦАТ (цифрлық-аналогты түрлендіргіш) және коммутатор кіреді. Оның кемшіліктеріне датчиктерді объектпен байланыстыратын көптеген электр сымдарының болуын және ЭЕМ-нің істен шығуын жатқызуға болады (көп резервтер).

2.Қысқартылған циклдық кодтар. Циклдық кодалардың түзетушілік мүмкіншіліктері құрушы көпмүшенің n дәрежесімен анықталады. Ақпаратты символдардың қажетті саны кез келген бүтін сан бола алатындықтан, коданың разрядтылығын таңдаудағы мүмкіндіктер весьма шектелген. Бірақ та (n,k) –кодта j бірінші ақпаратты символдарды нөлдермен ауыстырып және оларды кодтыкомбинациялардан шығарып тастап, ең кіші разрядты код құруға болады. Код уже циклдық болмайды, өйткені бір рұқсат етілген кодты комбинацияны циклдық жылжыту сол коданың рұқсат етілген комбинациясына әрқашан әкеле бермейді. Осылай жолмен алынған сызықты (n-j, k-j)- кодты қысқартылған циклдық код деп атайды. Бұл коданың ең кіші арақашықтығы, ол алынған (n,k)-коданың ең кіші кодтық арақашықтығынан кем емес. Қысқартылған коданың матрицасы (n,k)-коданың құраушы матрицасынан, улкен разрядтарға сәйкес j жолдар мен бағандарды шығару арқылы алынады. Мысалы, (15,11) кодының матрицасынан алынған (9,5) кодының құраушы матрицасының түрі келесідей:

3. Блокты кодтар. Алгебралық кодаларды екі үлкен класқа бөлуге болады: блоктық және үздіксіз.

Блоктық кодалар жағдайында кодалау процедурасы хабарламаның әрбір әрпіне (немесе осы әріпке сәйкес келетін k символдық тізбекке) n символдан тұратын блокты салыстыру болып табылады. Түрлендіру бойынша операцияларда тек қана көрсетілген k символдар қатысады және шығыстағы тізбек берілетін хабарламадағы басқа символдарғы тәуелді емес.

Егер n хабарламаның барлық әріптері үшін тұрақты болса, онда блоктық код бірқалыпты деп аталады.

Бөлінетін және бөлінбейтін блоктық кодаларды ерекшелейді. Бөлінетін кодалармен кодалау кезінде шығыс тізбектер, ролдері айқын белгіленуі мүмкін символдардан тұрады. Бұл канал кодерінің кірісіне түсетін тізбектердің символдарымен беттесетін ақпараттық және канал кодерімен бастапқы тізбекке енгізілетін және қатені табу және түзету үшін қызмет ететін артықтық (тексеру) символдары.

Бөлінбейтін кодалармен кодалау кезінде шығыстағы тізбектің символдарын ақпараттық және тексерушілерге бөлу мүмкін емес. Коданың қатені табу және түзету қабілеті артық символдардың болуына байланысты. Кодалаушы құрылғының кірісіне k ақпараттық екілік символдардан тұратын тізбек түседі. Шығыста оған n екілік символдардан тұратын тізбек сәйкес келеді, мұнда n>k

. Барлығы 2k әртүрлі кіріс және 2n әртүрлі шығыс тізбектері болуы мүмкін. 2 n жалпы шығыс тізбектерінің санынан тек қана 2k тізбектер кіріске сәйкес келеді. Оларды рұқсат етілген кодты комбинациялар деп атаймыз.

Қалған 2n-2k мүмкін болатын шығыс тізбектер тасымалдау үшін қолданылмайды. Оларды тыйым салынған комбинациялар деп атаймыз.

Тасымалдау процесі кезінде ақпараттың бұрмалануы берілген символдардың кейбірі басқалармен – дұрыс емес символдармен алмасуына әкеледі. 2k рұқсат етілген кобинациялардың әрбірі бөгеуіл әсер ету нәтижесінде кез келген басқа комбинацияға өзгертілетін болғандықтан, барлығы 2k• 2n берудің мүмкін болатын жағдайлары бар (5.1 суретті қара).

5.1 сурет- Ақпаратты бөгеуілмен тасымалдау нұсқалары