2 Билет

1.ТПАБЖ тағайындалуы және ұйымдастырылуы. Орталықтандырылған ТПАБЖ. ТПАБЖ- адам шешім шығаруға мағыналы қатысатын адам-машиналық жүйе. ТПАБЖ, объектіге әрекетті ондағы өтетін процестер түрінде жасайды, демек ТПАБЖ шынайы уақыт режімінде жұмыс істейді. ТПАБЖ-де объекті ретінде технологиялық басқару объектіісі қарастырылады.Технологиялық басқару объектіісі, технологиялық құрылғылар мен онда сәйкес нұсқаулықтар  мен регламенттер  бойынша іске асырылатын мақсатты өнімді өндірудің технологиялық процесінің  жиынтығы болып табылады. ТПАБЖ-де технологиялық басқару объектісі ретінде технологиялық қондырғылар, барлық кәсіпорынның бөлек өндірістері мен технологиялық процестері қарастырылады. ТПАБЖ-ны құру кезінде бұл жүйенің мақсатын анықтау керек. Қойылған мақсатқа жету дәрежесін басқару критерийлері көмегімен сипаттау қабылданған.

ТПАБЖ құрамы 1.1 суретте берілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Оперативті персонал, объектті бақылау мен басқару жасайтын оператор-технологтардан және жүйенің техникалық құралдарының қызмет етуін қамтамасыз ететін эксплуатациялық персоналдан тұрады. Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету, оперативті персоналдың қызмет ету тәртібі мен  ережелерін орнататын құжаттар жиынтығы болып табылады. Оларға процесті қалыпты, апат алды және апатты жағдайларда жүргізуді анықтайтын технологиялық нұсқаулықтар мен регламенттер мен жүйені пайдалану бойынша нұсқаулықтар жатады.Бағдарламалық қамтамасыздандыру құрамына операциялық жүйе, мәліметтер базаларын басқару жүйесі (МББЖ) және арнайы бағдарламалық қамтамасыздандыру кіреді.ТПАБЖ-н құрылымдық ұйымдастыру. Орталықтандырылған ТПАБЖ (1.2 суретті қара)

 

 

 

 

 

 

 

                       

1.2 Сурет – Технологиялық объектті басқаруды орталықтандырылған басқару жүйесі

Объектпен байланыс құрылғысы (ОБҚ) құрамына АЦТ (аналогты-цифрлық түрлендіргіш); ЦАТ (цифрлық-аналогты түрлендіргіш) және коммутатор кіреді. Оның кемшіліктеріне датчиктерді объектпен байланыстыратын көптеген электр сымдарының болуын және ЭЕМ-нің істен шығуын жатқызуға болады (көп резервтер). Орталықтандырылған ТПАБЖ (1.2 суретті қара)

1.2 Сурет – Технологиялық объектті басқаруды орталықтандырылған басқару жүйесі

Объектпен байланыс құрылғысы (ОБҚ) құрамына АЦТ (аналогты-цифрлық түрлендіргіш); ЦАТ (цифрлық-аналогты түрлендіргіш) және коммутатор кіреді. Оның кемшіліктеріне датчиктерді объектпен байланыстыратын көптеген электр сымдарының болуын және ЭЕМ-нің істен шығуын жатқызуға болады (көп резервтер).

2. Циклды кодты матрица түрінде жазу. Циклдық коданың М_n,k толық құраушы матрицасы екі матрицадан құрылады:I_k (k ақпараттық разрядтарға сәйкес) және Ck, n-k қосымша (тексеруші разрядтарға сәйкес): М_n,k=||I_kC_k,n-k||, (13.7) I_k матрицасын құру күрделі емес.

Егер циклдық кодты құру рекурренттік қатынастарды шешу негізінде жасалса, онда оның толықтаушы матрицасын бұрын көрсетілген ережелерді қолданып анықтауға болады. Бірақ та әдетте, циклдық коданың C_k,n-k толықтауышы матрицаның жолдары r(x) көпмүшелерін есептеу жолымен анықталады. I_k матрицасының әрбір жолы үшін сәйкес r(x) осы жолдың a(x)x^T ақпараттық көпмүшесін g(x) коданың құраушы көпмүшесіне бөлумен табылады.

13.1 мысал. g(x)=х⁴+х³+1 туғызушы көпмүшемен (15,11) циклдық коды үшін құраушы матрицаны жазайық. Бұрын орындалған бөлу нәтижелерін қолданып келесіні аламыз.

Циклдық (n,k)-коданың негізгі ерекшелігіне негізделетін құраушы матрицаны құрудың басқа да тәсілі бар. Ол келтірілген матрицамен салыстырғанда қарапайым, бірақ алынатын матрицаның қолайлығы төмендеу.

3.Танушылар. Мүмкін болатын қателердің 2n—1 жалпы санынан топтық код барлығы сыбайлас кластар саны бойынша 2n-k -1 қателер түрлерін түзете алатындығы анық. Алынған комбинация қандай сыбайлас класқа жататындығы туралы ақпарат алу мүмкіндігі болуы үшін әрбір сыбайлас класқа танушы (синдром) деп аталатын символдардың кейбір бақылаушы тізбегі сәйкес қойылуы керек. Танушының әрбір символын кодалау кезінде тексеруші символдардың мәндерін анықтау үшін құрылатын теңдіктердің бірінің әділдігін қабылдаушы жақта тексеру нәтижесінде анықтайды. Бұрын екілік сызықты кодта тексеру символдарының мәндері әрбір теңдікке кіретін барлық символдардың модулі 2 бойынша қосындысы (тексерушіні қоса алғанда) нөлге тең болатындай таңдайтындығы көрсетілген болатын. Мұндай жағдайда бұл символдардың арасындағы бірліктер саны жұп. Сондықтан танушының символдарын анықтау операцияларын жұптыққа тексеру деп атайды. Барлық жұптыққа тексеру нәтижесінде қателер жоқ болса, тек нөлдерден тұратын танушы түзіледі. Егер тексеру теңдігі қанағаттандырылмаса, онда танушының сәйкес разрядында бірлік пайда болады. Қателерді түзету, танушылар жиыны мен сыбайлас кластардың жиыны, демек түзетілуге тиісті қателер векторларының жиыны арасында өзара бір мағыналық сәйкестік болғанда ғана мүмкін. Осылайша, түзетілуге тиісті қателер саны n – k артық символдардың санын таңдау үшін анықтаушы болып табылады. Олар, танушылардың қажетті санын қамтамасыз ету үшін жеткілікті болуы керек. Мысалы, егер барлық бірлік тәуелсіз қателерді түзету қажет болса, онда n қате түзетілуі тиіс:

000...01

000...10

………

010...00

100...00.

Әртүрлі нөлдік емес танушылар n-нен кем болмауы керек. Демек, қажетті тексеруші разрядтар саны

2n-k – 1 ≥ n, (8.1)

қатынасынан анықталуы қажет, немесе

2n-k – 1 ≥ , ,                                                  (8.2) Егер тек қана бірлік емес, барлық қос тәуелсіз қателерді түзету қажет болса, сәйкес теңсіздік келесі түрде алады:

2n-k – 1 ≥ + + + ,      , (8.3)

Жалпы жағдайда оны қоса алғанда 5-ке дейінгі еселікті барлық тәуелсіз қателерді түзету үшін аламыз

2n-k – 1 ≥ + + +  …  + , (8.4)

Көрсетілген қатынастарда тексеруші символдардың мүмкін болатын ең аз санының теориялық шегі көрсетілетіндігін атап өту керек. Жиі жағдайда тексеруші символдар көбірек қажет болады. Мұның себебінің бірі әрбір түзетілуі тиіс қатені оның танушысымен салыстыру процесін қарастырғанда айқындалады.