Структурна-семантычныя тыпы простых сказаў

Паводле мэты выказвання

апавядальныя: Дождж пайшоў.

пытальныя: Дождж пайшоў?

пабуджальныя: Няхай пойдзе дождж!

Паводле эмацыянальнай афарбоўкі

клічныя: Якая ў лесе цішыня!

няклічныя: У лесе цішыня.

Паводле мадальнасці

сцвярджальныя: Мы паедзем у Мінск.

адмоўныя: Мы не ідзём у паход.

Паводле магчымасці чляніцца

члянімыя: На дварэ вясна. Хораша!

нечлянімыя: Так. Ага. Няўжо?

Паводле структурнай і семантычнай паўнаты

поўныя: Каля хаты расце бяроза.

няпоўныя:

структурна і семантычна няпоўныя: "Цікавая кніга?" – "Вельмі".

структурна поўныя, семантычна няпоўныя: Нехта плача за сцяной.

структурна няпоўныя, семантычна поўныя (эліптычныя): За лесам – возера.

Паводле наяўнасці галоўных членаў

двухсастаўныя: Хутка бяжыць час.

аднасастаўныя:

пэўна-асабовыя: Люблю вясну.

абагульнена-асабовыя: Здароўя не купіш.

няпэўна-асабовыя: Вам тэлефануюць.

безасабовыя: Развіднела. Ціха.

інфінітыўныя: Адпачыць бы!

намінатыўныя: Вясна. Май. Сонца.

вакатыўныя: Эх, Лена!.. Нашто ты так?

генітыўныя: Ну і грыбоў!

Паводле наяўнасці даданых членаў

развітыя: Пайшлі доўгачаканыя дажджы.

неразвітыя: Пайшлі дажджы.

Паводле наяўнасці / адсутнасці ўскладненняў

ускладненыя: Мабыць, пойдзе дождж.

няўскладненыя: Дождж ідзе з самай раніцы.

МАДАЛЬНАСЦЬ

АБ’ЕКТЫЎНАЯ

СУБ’ЕКТЫЎНАЯ

РЭАЛЬНАЯ

ІРЭАЛЬНАЯ

у сказах з дзеясловам

у сказах без дзеяслова

у сказах з дзеясловам

у сказах без дзеяслова

• мадальныя словы:

Мабыць, спазніліся.

• часціцы:

Няхай табе пашанцуе.

• выклічнікі:

Ураджай – ого-го!

• інтанацыя:

Што за вечар!

• парадак слоў:

Сяброўцы дарагой дапамагчы я рады.

• словы з мадальным значэннем: Я павінен пагаварыць з табой.

• паўторы слоў:

Няма шчасця, няма…

• устаўныя канструкцыі: Хутка адпачынак (і гэта можна так назваць?!)

• форма абвеснага ладу дзеяслова:

Прайшоў дождж. Ідзе дождж.

Будзе дождж.

• нулявая форма звязкі выказніка:

Ты мой сябар.

• адсутнасць дапаможнага дзеяслова :

У лесе ціха.

• інтанацыя:

Позні вечар.

•структура сказа:

Вам пісьмо.

• форма ўмоўнага ладу дзеяслова:

Ты не мог бы дапамагчы мне?

• форма загаднага ладу дзеяслова:

Зайдзі ў хату.

• інфінітыў:

Не курыць!

• інтанацыя:

Шчасця вам!

• часціцы:

Толькі б здароўе!

СІНТАКСІЧНЫ ЧАС

прошлы:

Адцвілі сады.

цяперашні:

Свеціць сонца.

будучы:

Сустрэнемся заўтра.

цяперашні:

Мінск – сталіца нашай краіны.

Каля лесу – рака.

Восень. На вуліцы цёмна.

Ні хмурынкі.

няпэўны:

Шукай ветру ў полі.

Калі б я ведаў загадзя…

Нельга не пачуць тваіх слоў.

няпэўны:

Удачы!

Абы не хвароба!