Вопросы к экзамену по дисциплине «История государства и права Беларуси»

2012/2013 Уч. Год (2 этап, 2 семестр)1

1. Государственный строй Речи Посполитой.

В связи с образованием Речи По­сполитой и учреждением общего органа - двухпалат­ного вального сейма, нижней палатой которого была польская изба, шляхта Великого княжества Литовско­го из 170 представителей этой палаты на своих сеймиках избирала 48.

До середины XVII в. действовал учрежден­ный в Великом княжестве новый орган - Генеральный сеймик, который проходил в г. Волковыске или г. Слониме. Он обычно созывался перед вальным сеймом Речи Посполитой. На Генеральном сеймике вырабатывалась инструкция послам, которой они должны были придер­живаться на вальном сейме при решении вопросов. С середины XVII в. Генеральный сеймик прекратил созываться, а вместо него был учрежден Генеральный литовский съезд, выполнявший те же функции, что и Генераль­ный сеймик.

Па ўмовах падпісаных дакументаў у Рэчы Паспалітай:

- выбіраўся адзіны гаспадар, каранаваўся ён толькі ў Кракаве;

- сабіраўся агульны сейм, яго рашэнні павінны былі выконвацца на ўсёй тэрыторыі Рэчы Паспалітай; - касаваліся законы ВКЛ, што супярэчылі ўмовам уніі;

- феадалы аб’яднанай дзяржавы маглі набываць маёмасць у любым рэгіёне новай дзяржавы;

- павінна была праводзіцца агульная знешняя палітыка;

- уводзілася агульная грашовая адзінка, ліквідавалася мяжа паміж дзяржавамі і мытні на ёй;

- страчаныя ВКЛ украінскія тэрыторыі навекі адыходзілі да Польшчы, а Лівонія знаходзілася ў сумесным валоданні ВКЛ і Польшчы.

Але ВКЛ не перастала існаваць пасля Люблінскай уніі. Княства было пастаўлена ў залежнае ад Польшчы становішча, але пэўная самастойнасць была захаваная. У княстве захавалася асобнае войска, дзейнічала сваё заканадаўства, свая судовая сістэма, свая адміністрацыя. Захавалася свая пячатка і беларуская мова дзяржаўнага справаводства. Фактычна, насуперак рашэнням Люблінскага сейма, засталася і свая грашовая сістэма, пры Стэфане Баторыи была адноўлена і мяжа.

У наступныя дзесяцігоддзі ў княстве праводзіліся мерапрыемствы, накіраваныя на аслабленне наступстваў аб’яднання: працягвалі сабіраць асобныя ад палякаў сеймы, стварылі ў 1581 г. Галоўны Трыбунал – вышэйшую судовую ўстанову ў княстве замест вялікакняскага суда.

У 1588 г. быў прыняты трэці Статут ВкЛ. У гэтым галоўным зводзе законаў княства Люблінская ўнія наогул не згадваецца. Насуперак рашэнням 1569 г., у княстве забаранялася прадаваць маёнткі іншаземцам (да іх адносіліся і палякі), дзяржаўныя пасады мелі права займаць толькі ўраджэнцы княства. У Статуце была замацавана норма, згодна з якой гаспадар нес адказнасць за захаванне тэрытарыяльнай адзінасці дзяржавы. Аднак унія засталася, яе вынікамі была паланізацыя і акаталічванне пануючага саслоўя княства – шляхты і магнатаў. Узмацнілася запрыгоньванне сялянства, княства ўцягвалася ў новыя знішчальныя войны. Узмацніўся польскі культурны націск, рэзка пагоршыліся ўмовы для развіцця беларускай культуры. Але ўнія была меньшым злом для ВкЛ у параўнанні з перспектывай быць заваяванымі Іванам IV.

Изменения в государственном строе (XVII – вторая половина XVIII в.):

Новые органы государственной власти:

1. Генеральный сеймик ВКЛ (до сер XVII в., в г Волковыске, Слониме)

2. Генеральный литовский съезд (Вильнюсская, или Виленская, конвокация с середины XVII в.),

- реформа армии в 1717 г - только 6200 человек,

- о ведении делопроизводства только на польском языке (1696 г. ),

- о лишении магдебургского права мелких городов и местечек ВКЛ (1776 г.),

- выбор на магистратские должности в Полоцке только католи­ков и униатов (1668 г.),

- другие.

По Конституции 3 мая 1791 г.:

форма правления – конституционная монархия,

форма государственного устройства – унитарное государство,

политический режим – демократический,

государственный аппарат – законодательный орган (Сейм), исполнительный орган (Король и министры), судебная власть (суда первой инстанции в воеводстве и повете, главный трибунал в провинции и др. суды).