44. Байланыс арналары

Байланыс арналары (Каналы связи) — хабардың жіберушідеп қабылдаушыға дейінгі жолы. Ол көптеген аспап-құралдардың (аппаратура) жиынтығынан тұрады. ИнБАИ зо формацияны (хабарды) жеткізетін байланыс жолының түріне қарай байланыс арналары радиобайланыс, сымды байланыс арналары болып бөлінеді. Соңғысы әуе байланыс жолы, кабельді байланыс жолы, толқын таратушы, жарық таратушы және басқа арналарға бөлінеді

Инженерлік тұрғыдан айтқанда, арна деп бір хабардың жүретін жолын айтады. Егер ол көп хабар көзіне арналса, оны көпарналы жүйе деп атайды.

Арна әр түрлі міндет атқаратын құрылғылардың тізбектей қосылған жиынтығынан тұрады.

Қандай хабар таратуға арнал ғанына байланысты арналар телефон, дыбыстық хабар тарату, бейнелі телефон, қозғалмайтын бейнелерді беру, теледидар, басқару сигналдарын жеткізу, деректер тарату, телеөлшеу, телесигналдау, телебасқару, т.б. арналарға болінеді.

Осы арналармсн берілетін әр түрлі сигналдардың динамикалық ауқымы, қуаты, деңгейі және жиілік спектрі болады.

Телеграфтық арна үзік-үзік сигналдарды өткізуге арналған, жиілік спектрінің кендігі 100 Гц. Оны екі есе кемітіп немесе екі есе кеңейтіп 50 Гц немесе 200 Гц етіп алуға болады.

Телефон арнасы жиілік спектрінің кеңдігі 300-ден 3400 Гц-ке дейін өзгереді, яғни 3100 Гц. Бір телефон арнасына 24-ке дейін телеграф арнасын сыйғызуға болады. қарапайым фототелеграф арнасына қажет жиілік спектрінің кендігі 2000 Гц.

Дыбыс таратуға арналған арнаның жиілік спектрінің кендігі 2, 3 телефон арналарының кеңцігіндей, 8—12 кГц. Бейнелі телефон арнасының жиілік спектрінің кендігі — 1300 кГц. Теледидарға арналған арнаның жиілік спектрінің кендігі — 8,5 МГц.

Электронды есептеу машинасына арналған сигналдарды беруге пайдаланылатын арналар: төменп жылдамдықты (арна кендігі 200 Гц), орта жылдамдықты (арна кендігі 4кГц) және жоғары жылдамдықты (арна кендігі 48 кГц-тен артық) болып бөлінеді.

Радиобайланыс арналарының жиілік спектрі ЗТО3 Гц-тен 310" Гц- ке дейін болады.

Сигналдарды жеткізіп беретін арналар олардың кірісі мен шығысындағы сигналдардың сипаттамасына қарай да бөлінеді:

а) үзілісті сигналдар арнасының кірісіндегі сигнал да, шығысындағы сигнал да үзілісті (дискретті) болады; ә) үзіліссіз сигналдар арнасының кірісіндегі де, шығысындағы да сигналдар үзіліссіз болады; б) арнаның кірісіндегі сигнал үзілісті де, шығысындағы сигнал үзіліссіз болып немесе керісінше болса, ондай арналар аралас сигналдар арнасы делінеді.

Бір байланыс жолымен бірнеше (ондаған, жүздеген, мыңдаған) арналар ұйымдастыруға болады. Әр түрлі байланыс жолының сигнал өткізу мүмкіндігі өр түрлі: әуе байланыс жолы 150 кГц-ке дейін, симметриялы байланыс кабелі 1000 кГц-ке дейін, коаксиалдық кабель ондаған МГц-ті, ал оптикалық талшық 91014 Гц-ке дейін.^[

45. Талшықты –оптикалық байланыс жолдары

Талшықты-оптикалық торап байланысы (Волс) - бұл беру жүйенiң түрi, ол аркылы мәлiмет оптикалық диэлектриялық толқын ағызғылар бойынша берiледi, "оптикалық тал жiп" белгiлi атаумен. Волс - ақпараттық желi, бұл түйiндерiнiң арасындағы байланыстыратын элементтер- талшықты-оптикалық торап байланысы болып табылады. Волс технологиялар талшықты оптика сұрақтарымен коса электрондық жiберушi жабдығы, оның стандартизациясы, берiлудiң хаттамалары, желiлердiң құрастыруын, желiнiң топология және жалпы мәселелерi қамт етеді. Волс негiзiнде объектердiң құрастыруында қолданылады,олардың ішінде ЖКЖ көп қабатты ғимараты немесе үлкен созылымдықты ғимаратты топтастыруы тиіс, сонымен бiрге территориялық - жекеленiлген ғимараттарды бiрiктiруге. Волс белсендi және енжар компоненттерден тұрады. Белсендi компоненттер:

Мультиплексор/Демультиплексор, Регенератор, Күшейткiш, Лазер, Модулятор, Фото қабылдағыш. Енжар компоненттер: Оптикалық кабел, Оптикалық муфта, Оптикалық кросс. Оптикалық кабелдер (OK) келесi қадырларға ие: кең жолақтылық, мүмкiндiк мәлiметтiң үлкен ағынының берiлуiнің мүмкiндiгі (бiрнеше мың каналдар); аз жоғалтулар және, сәйкесiнше хабар тарату бөлiмшелерiнiң үлкен ұзындығы (30...70 және 100 км ); аз габариттi өлшем және салмақ (электр кабелінен 10 есе кіші); сыртқы әсерлер және аумалы-төкпелi бөгеттерден биiк қорғаныштық; қауiпсiздiктiң берiк техникасы (ұшқындау және қысқа тұйықталудың жоқтығы) OK кемшiлiктерi: талшықты жарық өткiзгiштерiнiң радиацияға ұшырау, соның арқасында қараңғы дақтар пайда болып және басылу өседi; шынының сутектi коррозиясынан жарық өткiзгiште микрожарықтар пайда болады және оның қасиеттерi нашарлайды. Талшықты оптиктер 6 бағыттар бойынша дамиды:

1. көп каналды мәлiмет беру жүйелер;

2. кабелдiк теледидар;

3. жергiлiктi есептеуiш желiлер;

4. датчиктер және өңдеудi жиын жүйесi және мәлiмет беру;

5. байланыс және телемеханика жоғарғы вольтты сызықтарда

6. жылжымалы объекттердiң жабдығы және монта