1-билет.

1.Әлеуметтік қамсыздандыру түсінігі, жүйесі.

«Әлеуметтікқамсыздандыру» түсінігінәртүрлімағынадақолдануғаболады. Біріншіден,әлеуметтікқамсыздандыруретіндеәкімшілік-биліктікқатынастардыңерекшенысанытүсініледі. Екіншіден – бұлмемлекеттіңфункциясы.Үшіншіден, азаматтардықартаюына , асыраушысынанайырылуына, еңбеккеқабілетіненайырылуына және т.б. жағдайларғабайланыстыматериалдыққамсыздандыруетудің мемлекеттік жүйесі және нысаныретінде.Төртіншіден, құқықсаласыретінде.Бесіншіден, азаматтардыңқұқығыретінде.

Әлеуметтікқамсыздандыруғақұқық ҚРКонституциясының 28-бабында бекітілген, бұлбапқасәйкес «ҚР-ның азаматыжасынакелген, мүгедекболған, асыраушысынанайырылғанжағдайда және өзге де заңдынегіздердеоғанеңтөменгіжалақы мен зейнетақыныңмөлшеріне ,әлеуметтікқамсыздандырылуынакепілдікберіледі ».

Әлеуметтікқамсыздандыру – бұлматериалдықигіліктердіеңбектіңқатысуынсызбөлудіңнысаны. Әлеуметтікқамсыздандырудаматериалдықигіліктерқоғамныңеңбеккежарамсызмүшелерінемемлекеттің және арнайықорлардыңесебіненәлеуметтікнормалардабелгіленгенкездерде және жағдайлардабөлінеді.

Әлеуметтікқамсыздандыруқұқығыныңжүйесі – бұлбелгілібір, ғылыминегізделгенкезектіліктеорналасқан ,объективтітүрдеөзарабайланыстаболатынқұқықтықинституттар мен нормалардыңжиынтығы.Бұлжүйеніңэлементтеріболыпмыналартабыылады: құқықнормасы ,институтшілікқұрылым, институт,кешенді институт ,салашық.

Құқықнормаларыжүйеніңбастапқықұрамдасбөліктеріболыптабылады,өзіндікішкіқұрылымғаие және мынадай үш элементтентұрады: гипотеза,диспозиция және санкция.Гипотеза осы норманыңқандайкездердеәрекетететінінбілдіретінжағдайлардыңтізімінентұрады. Диспозиция жүріс-тұрысережелерініңмәні мен мазмұнынкөрсетеді.Санкция осы құқықтықнорманыңталаптарынорындаукезіндегіқолайлынемесеқолайсызсалдардыкөрсетеді.

Әлеуметтікқамсыздандыруқұқығыныңнегізгіинституттарыболыпмыналартабылады:еңбекстажы, зейнетақылар,жәрдемақылар,жеңілдіктер,өтемақылар,әлеуметтік қызмет көрсету.Мысалы ,жәрдемақыларинституттыөзішіндекелесіқұрылымдардантұрады:балалары бар тұлғаларғаберілетінжәрдемақылар,еңбеккеуақытшажарамсыздығынабайланыстыжәрдемақы,жерлеугебайланыстыберілетінжәрдемақы және т.б. Зейнетақы институты жасынабайланыстызейнетақы ,еңбексіңіргенжылдарыүшінтөленетінзейнетақы ,әлеуметтікзейнетақылар және т.б.сияқтықұрылымдардантұрады.

Әлеуметтікқамсыздандыруқұқығыныңжалпыбөлімінеәлеуметтікқамсыздандыруқұқығысаласыныңпәнін,әдісін және міндеттерін, құқықнормаларыныңуақыттағы,кеңістіктегі және тұлғаларшеңберібойыншакүшін ,әлеуметтікқамсыздандырусаласындағықұқықтыққатынастарды,құқықтыққатынастардыңтуындау,өзгеру және тоқтатылунегіздерін,олардыңобъектілерін,әлеуметтікқамсыздандыруқұқығыныңқағидаларын,жүйесін және қайнаркөздерінесипаттайтыннормаларжатады.

Әлеуметтікқамсыздандырудыңерекшебөлімі осы құқықсаласыныңкелесідейжекелегенинституттарынзерттейді: еңбекстажы,зейнетақыменқамсыздандыру,жәрдемақыларменқамсыздандыру,жеңілдіктер,өтемақылар және т.б.Ерекшебөлімазаматтарғаәлеуметтікқамсыздандарудыңәртүрлітүрлерінұсынудыңжағдайлары мен тәртібін,олардыңмөлшерінреттейді.

2.Жасына байланысты зейнетақы.

Жасына байланысты зейнетақы ретінде азаматтардың белгілі бір жасқа толған кезде және онда қажетті еңбек стажы болған жағдайда алатын зейнетақыны атайды.Зейнетақылық жасқа толу азаматқа жұмыс берушімен еңбек қатынастарын тоқтату құқығын береді, ал мемлекетте мұндай азаматты өмір сүру құралы – жасына байланысты зейнетақымен қамтамасыз ету қажеттігі туындайды. Жасына байланысты еңбек зейнетақысының тағы да бір айрықша белгісі болып мына жағдай табылады- бұл зейнетақыны тағайындау адамның еңбекке қабілеттігіне тәуелді болмайды,ал,мысалы, мүгедектігі бойынша зейнетақы азаматтың еңбекке қабілеттігімен тығыз байланысты.Еңбек сіңірген жылдары үшін төленетін зейнетақының жасына байланысты зейнетақыдан айырмашылығы мынада:жасына байланысты зейнетақыны алу құқығын иелену үшін белгілі бір жасқа толу және белгілі бір еңбек стажының болуы қажет, ал еңбек сіңірген жылдары үшін төленетін зейнетақы қандай да бір жасқа толумен байланысты емес.

Жасына байланысты еңбек зейнетақысы – бұл зейнетақылық жасқа толған және белгілі бір ұзақтықтағы еңбек стажына ие тұлғалар үшін өмір сүрудің негізгі көзі болып табылатын, өмір бойы ай сайын төленетін ақшалай төлем.

6-бап. Жинақталғанзейнетақықаражатыныңсақталуынакепілдік

1. Мемлекеталушыларғазейнетақытөлемдерінеқұқықтыиемденуікезіндежинақтаушызейнетақықорларыныңконсервативті және қалыптыинвестициялықпортфельдерінеенгізілгенміндеттізейнетақыжарналарыныңсақталуына осыЗаңмен және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалықактілеріменайқындалғантәртіппен инфляция деңгейінескереотырып, нақтыенгізілгенміндеттізейнетақыжарналарымөлшеріндекепілдікбереді.

Жинақтаушызейнетақықорыагрессивтіинвестициялықпортфельгеенгізілгенжинақталғанзейнетақықаражатының және осы инвестициялықпортфельде болу кезеңіндетүскенжарналардыңсақталуын осыЗаңдакөзделгентәртіппен инфляция деңгейінескереотырыпқамтамасызетеді.

2. Жинақталғанзейнетақықаражатыныңсақталукепілдігі, сондай-ақ:

1) жинақтаушызейнетақықорларыныңзейнетақыжарналарынтарту және зейнетақытөлемдерiн жүзеге асыружөніндегіқызметiнлицензиялау;

2) зейнеткерлiкактивтердiинвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымныңзейнетақыактивтерiнинвестициялықбасқарубойыншақызметiнлицензиялау;

2-1) екіншідеңгейдегібанктердіңкастодиандыққызметінлицензиялау;

3) зейнетақыактивтерінинвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдар мен жинақтаушызейнетақықорларыүшінпруденциалдықнормативтербелгілеу;

3-1) олардыңқаржылықтұрақтылығынқамтамасызететін тиісті нормалар мен лимиттербелгілеужолыменжинақтаушызейнетақықорларыныңқызметінреттеу;

4) жинақтаушызейнетақықорларының және зейнетақыактивтерiнинвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардыңқұрылтайшыларына, басшықызметкерлерi мен мамандарына, сондай-ақ олардыңжарғылықкапиталыныңмөлшерi мен құрамынақойылатынталаптардыбелгiлеу;

5) жинақтаушызейнетақықорларыныңақша мен бағалықағаздардыжинақтаушызейнетақықорларымен және зейнетақыактивтерінинвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдарменаффилиирленбегенкастодианбанктеғана сақтау талабынбелгілеу;

7) жинақтаушызейнетақықорларыныңөзқаражаты мен зейнетақыактивтерiнiңбөлекесебiнжүргiзу, сондай-ақ олардыңмақсаттыорналастырылуынабақылауорнату;

9) диверсификация және зейнетақы активтерін орналастыру кезінде тәуекелді азайту жөніндегі талаптарды белгілеу;

10) жинақтаушы зейнетақы қорлары алатын комиссиялық сыйақы мөлшерiне шектеулер енгізу;

11) жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың жылдық қаржы есептерiне жыл сайын аудит жүргiзудiң мiндеттілігi;

12) жинақтаушы зейнетақы қорларының және зейнетақы активтерiн инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың тиiстi мемлекеттік органдар алдында Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен ұдайы қаржылық есеп берiп отыруы;

12-1) салымшы мен алушыға оның жинақталған зейнетақы қаражатының жай-күйі туралы ақпарат беріп отыру;

13) алушыға өзiнiң жинақталған зейнетақы қаражатын жинақтаушы зейнетақы қорының екiншiсiне ауыстыру мүмкiндiгiн беру, бiрақ ол жылына екi реттен аспауы керек;

14) жинақталған зейнетақы қаражатын алушының таңдауы бойынша толық көлемінде немесе ішінара ерікті сақтандыру;

15) зейнетақы активтерін сақтандыру жүйесін құру арқылы қамтамасыз етіледі.

2-билет.

1.Әлеуметтік қамсыздандырудың түрлері.

Ақша құралдарының қайнар көзіне қарамастан,мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру келесі түрлерде жүзеге асырылуы мүмкін:

-ақша төлемдері (зейнетақылар,жәрдемақылар,өтемақылар,материалдық көмек және т.б.);

-заттай көмек (дәрі-дәрмек,азық-түлік, мүгедектер үшін техникалық көмек құралдары);

-қызмет көрсету және жеңілдіктер(қарттар және мүгедектердің үй-интернаттарына,балалар үйлеріне орналастыру,үйде әлеуметтік қызмет көрсету және т.б.)

-мүгедектердің емделуімен, сауығуымен және денсаулығын жақсартуымен (станциорда,үйден қатынап емдеу санаторийларда,қарттар және мүгедектер үшін арналған үй-интернаттарда),емдеу орнына баруымен және қайтуымен байланысты қосымша шығындарын өтеу,жұмыссыздарды қайта оқыту;

-азаматтардың жекелеген санаттарына көмек көрсетудің бір жолғы ақшалай және ақшалай емес түрлері.

2.Зейнетақы түсінігі, түрлері.

«Зейнетақы » сөзінің орысша баламасы «пенсия» сөзі төлем деген мағынаны білдіреді. С.И.Ожеговтың орыс тілінің түсіндірме сөздігінде «зейнетақы» сөзіне мынадай анықтама берілген: «еңбек сіңірген жылдары үшін,мүгедектігіне,еңбекке жарамсыздығына және т.б. байланысты ақшалай ақысыздандыру».Кеңестік кезеңнің заң әдебиетінде «зейнетақы» сөзіне түрліше анықтама берілген. Алғаш рет зейнетақы сөзіне 1946 жылы Е.И.Астрахан анықтама берді.Оның пікірінше, зейнетақы –бұл «қызметкерді,жұмысшыны не оның отбасын оның еңбек қызметінің белгілі бір үлкен циклының аяқталуына немесе оның толыққанды қызметкерлер қатарынан өмір бойына немесе оның толыққанды қызметкерлер қатарынан өмір бойына немесе ұзақ мерзімге шығуына орай материалдық қамсыздандыру мақсаттарында әлеуметтік сақтандыру қаражаты есебінен жүзеге асырылатын мерзімдік төлемдер».

Қазіргі кезде зейнетақы қандайда бір себептермен еңбекке қабілетін жоғалтқан,белгіленген жасқа толуына ,мүгедектігіне,асыраушысынан айырылуына және т.б. себептерге орай еңбек міндеттерін орындауды тоқтатқан немесе оны тоқтату құқығына ие тұлғалар үшін тағайындалады. Зейнетақы- бұл әрбір азаматтың еңбегімен табылған жеке меншігі, оның зейнетақыға қатысты құқығы заңдармен қорғалады. Зейнетақы мынадай қағидаға жауап беруі тиіс: адам өз өмірінде қалай жұмыс істесе, ол солай зейнетақы алуы тиіс.

Зейнетақы – бұл тұлғаларға заңдарда белгіленген жасқа толған жағдайда,сонымен қатар еңбек сіңірген жылдары үшін,мүгедектігіне байланысты,асыраушысынан айырылған жағдайда Орталықтан немесе жинақтаушы зейнетақы қорларынан өмір сүрудің негізгі көзі ретіндегі ақша қаражатын ұзақ мерзімге ай сайын төлеу.

ҚР-ның зейнетақылардың келесі түрлері төленеді:

1.еңбек зейнетақылары;

2.әлеуметтік зейнетақылар.

Еңбек зейнетақылары,өз кезегінде келесі түрлерге бөлінеді:

-жасына байланысты зейнетақылар;

-мүгедектігі бойынша зейнетақылар;

-еңбек сіңірген жылдары үшін төленетін зейнетақылар;

-асыраушысынан айырылуына байланысты зейнетақылар.Жасына байланысты еңбек зейнетақысы және мүгедектігі бойынша еңбек зейнетақысы екі бөліктен тұрады:негізгі және жинақтаушы.Еңбек зейнетақысы- бұл азаматтарға жалақасын немесе өзге де табысын өтеу мақсаттарында төленетін ай сайынғы ақшалай төлем.Еңбек зейнетақысына қатысты құқық зейнетақы заңдарының шарттарымен және нормаларымен анықталады.Еңбек зейнетақысына қатысты құқықты ҚР-ның азаматтары ҚР «ҚР-да зейнетақымен қамсыздандыру туралы» заңның шарттарын сақтаған жағдайда иеленеді.

3.Орталықтан зейнетақымен қамсыздандыру.

Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерін толық көлемінде есептеу орташа айлық кірістің 60 пайызы есебінен жүргізіледі.Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшерін есептеу жұмыста болған үзілістерге қарамастан,қатарынан кез келген 3 жыл жұмыс үшін орташа айлық табыс негізге алына отырып,1995 жылғы 1 қаңтардан бастап жүзеге асырылады.

9-бабының 1-3-тармақтарына сәйкес зейнеткерлiк жасқа жеткен кезде асыраушысынан айырылу жағдайына және жасына байланысты мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар азаматтардың тiлегi бойынша Қазақстан Республикасы заңнамасында белгiленген тәртiппен мемлекеттік базалық зейнетақы төлемiмен ауыстырылуы мүмкiн.

3. Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшерін арттыру Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен жыл сайын жүргізіледі.

4. Мемлекет еңбек сiңiрген жылдары бойынша зейнетақы алуға құқығы бар және осы құқығын зейнетақы тағайындайтын және/немесе оны төлеудi жүзеге асыратын органдарда 1998 жылғы 1 қаңтарға дейiн тiркеген азаматтарды зейнетақымен қамсыздандыруға кепiлдiк бередi, бұл жағдайда оларға қызметтен кеткеннен кейiн төлене бастайтын зейнетақы белгiленедi. Тағайындалған зейнетақыға осы баптың 1 және 3-тармақтарының және осы Заңның 13-бабының 4-тармағының ережелерi қолданылады.

8-бап. Орталықтан зейнетақы төлемдерiн алуға құқығы бар азаматтар санаттары

1. Орталықтан зейнетақы төлемдерi азаматтардың мынадай санаттарына:

1) 1998 жылғы 1 қаңтарға дейiн зейнетақы алатындарына;

2) осы Заңның 9-бабының 1-3-тармақтарына сәйкес зейнеткерлiк жасына жеткен және 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша кемiнде алты ай еңбек стажы бар адамдарға - еңбек стажына бара-бар мөлшерде;

3) әскери қызметшілерге, құқық қорғау органдарының арнаулы атақтар, сыныптық шендер берілген қызметкерлеріне, сондай-ақ арнаулы атақтар, сыныптық шендер алу және нысанды киім киiп жүру құқықтары 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап жойылған, еңбек сiңiрген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алуға құқығы бар адамдарға төленеді.

2. Орталықтан зейнетақы төлемдерін алушы, соның ішінде мемлекеттік базалық зейнетақы алушы қайтыс болған жағдайда оның отбасына не оны жерлеген адамға жерлеуге арналған бiржолғы төлем Орталықтан он бес еселенген айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде төленедi.

3. Ұлы Отан соғысының қатысушысы немесе мүгедегі болған, Орталықтан зейнетақы төлемдерін алушы қайтыс болған жағдайда оның отбасына не оны жерлеуді жүзеге асырған жеке немесе заңды тұлғаға Орталықтан отыз бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде жерлеуге арналған біржолғы төлем төленеді.

9-бап. Орталықтан зейнетақы төлемдерiн тағайындау

1. Орталықтан зейнетақы төлемдерi:

1998 жылғы 1 қаңтардан бастап - еркектерге 61 жасқа толғанда, әйелдерге 56 жасқа толғанда;

1998 жылғы 1 шiлдеден бастап - еркектерге 61,5 жасқа толғанда, әйелдерге 56,5 жасқа толғанда;

1999 жылғы 1 шiлдеден бастап - еркектерге 62 жасқа толғанда, әйелдерге 57 жасқа толғанда;

2000 жылғы 1 шiлдеден бастап - еркектерге 62,5 жасқа толғанда, әйелдерге 57,5 жасқа толғанда;

2001 жылғы 1 шiлдеден бастап - еркектерге 63 жасқа толғанда, әйелдерге 58 жасқа толғанда тағайындалады.

2. Төтенше және барынша радиациялық қатерлi өңiрлерде 1949 жылғы 29 тамыздан 1963 жылғы 5 шiлдеге дейiн кемiнде 10 жыл тұрған азаматтар "Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтiк қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес:

еркектер - жалпы жұмыс стажы 25 жылдан кем болмаған жағдайда 50 жасқа жеткенде;

әйелдер - жалпы стажы 20 жылдан кем болмаған жағдайда 45 жасқа жеткенде зейнетақы тағайындалуына құқылы.

3. 5 және одан да көп бала туып, оларды сегіз жасқа дейін тәрбиелеген әйелдер 50 жасқа толғанда жасына байланысты толық көлемде зейнетақы алуға құқылы, аталған зейнетақы жасы 1998 жылғы 1 шілдеден бастап жыл сайын 6 айға өсіп отырады, бірақ тұтас алғанда 3 жылдан аспауға тиіс.

4. Орталықтан жасына байланысты зейнетақы төлемдерi толық көлемiнде осы баптың 1-тармағында белгiленген жасқа толғанда азаматтардың мынадай санаттарына:

1) еркектерге 1998 жылғы 1 қаңтарда кемiнде 25 жыл еңбек стажы болғанда және осы Заңның 60-бабының 2-тармағында аталған адамдар арасынан еркектерге қызметінен босатылған кезінен бастап тағайындалады. Бұл ретте осы Заңның 60-бабының 2-тармағында аталған адамдар үшін еңбек стажына 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап қызметтен босатылған кезіне дейінгі қызметі осы кезеңде жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары жасалмаған жағдайда есептеледі;

2) әйелдерге 1998 жылғы 1 қаңтарда кемiнде 20 жыл еңбек стажы болғанда және осы Заңның 60-бабының 2-тармағында аталған адамдар арасынан әйелдерге қызметінен босатылған кезінен бастап тағайындалады. Бұл ретте осы Заңның 60-бабының 2) тармағында аталған адамдар үшін еңбек стажына 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап қызметтен босатылған кезіне дейінгі қызметі осы кезеңде жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары жасалмаған жағдайда есептеледі.

5. Толық емес көлемдегi жасына байланысты зейнетақы төлемдерi осы баптың 1-тармағында аталған азаматтар санаттарына олардың 1997 жылғы 1 қаңтарда нақты еңбек стажының болуына қарай Орталықтан толық көлемiнде зейнетақы төлемдерiн алу құқығы болмаған жағдайда және осы Заңның 60-бабының 2-тармағында аталған адамдар үшін қызметтен босатылған кезінен бастап тағайындалады.

6. Жасына байланысты зейнетақының толық емес көлемдегі төлемдері Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен, толық зейнетақыдан 1998 жылғы 1 қаңтарда болған еңбек стажына бара-бар үлес ретінде есептеледі. Бұл орайда, осы Заңның 60-бабының 2-тармағында аталған адамдар үшін еңбек стажына 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап қызметтен босатылған кезіне дейінгі қызметі осы кезенде жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары жасалмаған жағдайда есептеледі.

3-Билет

Әлеуметтік қамсыздандырудың функциялары

Әлеуметтік қамсыздандырудың мәні келесі функциялардан көрініс табады:

1.саяси; 2.экономикалық; 3.әлеуметтік; 4.еңбек; 5.демографиялық; 6.сауықтыру.

Әлеуметтік қамсыздандырудың саяси функциясы әлеуметтік тұрақтылықты сақтаудан және халықтың әртүрлі тобының өмір деңгейінің ерекшеліктеріне толы қоғамдағы әлеуметтік шиеленісті әлсіретуден көрініс табады.

Экономикалық функциясы жасына, еңбекке қабілеттігінен айырылуына н/е асыраушысынан айырылуына байланысты жалақыны н/е өзге де табыстың орнын толтырудан ж/е тұрмыс жағдайы нашар тұлғаларға көмек көрсетуден көрініс табады.

Әлеуметтік функциясы әлеуметтік қорғалмаған, өзгенің жәрдем көрсетуіне мұқтаж азаматтар санаттарына оларға қосымша қаржы бөлу жолымен көмек көрсетуден көрініс табады.

Еңбек функциясы әлеуметтік қамсыздандырудың барлық түрлері үшін қаржының қайнар көзі болып осы қоғамдағы еңбек қатынастарының табылуынан көрініс табады.

Демографиялық функциясыелдің халық санының көбеюін көтермелеуге бағытталған.

Сауықтыру функциясы мүгедектер мен халықтың өзге де әлеуметтік тұрғыдан әлсіз топтарының қоғамдық мәртебесін қалпына келтіру үшін қалыпты жағдайлар жасаудан көрініс табады. Бұл аталған тұлғалардың өздерін қоғамның толыққанды мүшесі ретінде сезінуіне мүмкіндік береді.

Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар

Асыраушысынан айырылуына байланысты зейнетақы – асыраушысының қайтыс болуына орай қайтыс болған тұлғаның асырауында болған, оның отбасының еңбекке жарамсыз мүшелеріне тағайындалатын ай сайынғы төлемдер. Зейнетақы мөлшері қайтыс болған тұлғаның жалақысына пара-пар келеді.

Заңдарда асыраушысынан айырылуына байланысты зейнетақы тағайындаудың негізгі үш шарты көзделген:

-асыраушысынан айырылу;

-отбасы мүшелерінің еңбекке жарамсыздығы;

-қайтыс болған асыраушының асырауында болу.

Отбасының зейнетақы жасындағы мүшелеріне мұндай зейнетақы өмір бойы тағайындалады. Отбасының мұндай зейнетақы алу құығына ие барлық мүшелеріне бір ортақ жәрдемақы тағайындалады. Отбасы мүшелерінің саны өзгерген жағдайда, жәрдемақының мөлшері осындай жәрдемақы алу құқығына ие отбасы мүшелерінің санына қарай азайтылады н/е көбейтіледі.

Асыраушысынан айырылуына байланысты айлық зейнетақының ең жоғарғы мөлшері, қайтыс болған тұлғаның отбасының барлық еңбекке жарамсыз мүшелері үшін 10 айлық есептік көрсеткіштен аспауы тиіс.

Бұл сұрақ бойынша жауап ретінде 2-билеттің 3-ші сұрағының жауабын қарастырсаңыздар болады.

4-билет

Теорияда құқық қағидалары ретінде құқықтың мәнін жіне мазмұнын, оның ішкі құрылымы мен дамуын сипаттайтын негізгі идеялар, жетекші бастамалар түсініледі.

Әрекет ету саласы бойынша құқық қағидаларын былай бөлуге болады:

-құқық салаларының барлығына тән жалпы құқықтық қағидалар;

-кейбір салалардың ортақ сипаты көрсететін салааралық қағидалар;

-нақты бір саланың ерекшелігін сипаттайтын салалық қағидалар;

-саланың жекелеген институттарына қатысты сала ішілік қағидалар.

Жалпы құқықтық қағидаларға мынадай қағидалар жатады: адамның құқықтары мен бостандықтары ең жоғарғы құндылық болып табылады; адам және азаматтың құқ. мен бост. қорғау және сақтау-мемлекеттің міндеті; теңдік, т.б.

Салааралық қағидалар өзара байланысты құқық салаларын қамтиды. Мысалы: әлеуметтік қамсыздандыру құқығы, еңбек құығы, отбасылық құқық.

Салааралыққа мынадай қағидалар жатады: жұмыссыздықтан қорғану құқығы; денсаулықты қорғауға құқық; отбасына, балаларға және аналарға мемлекеттік қолдау көрсету және т.б.

Салалық қағидалар әрбір құқық саласының тек өзіне тән құқықтық қағидаларға негізделетінімен сипатталады. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының салалық қағидаларына мынадай қағидаларды жатқызуға болады:

-жалпыға ортақтық;

-міндеттілік;

-мемлекеттік бюджет ж/е зейнетақылық қорлар есебінен қаржыландыру;

-ақшалай төлемдерді беру негіздерін еңбек жағдайына, табиғи жағдайларға, еңбек стажының деңгейіне, жасына ж/е т.б. қарай түрлерге бөлу;

-әмбебаптылық;

-кешенділік.

Сала ішілік қағидалар-жекелеген институттарының қағидалары. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығында мақсаттылық, еріктілік, кәмелетке толмаған тұлғаларға әлеуметтік қызметтерді көрсетудің артықшылығы, құпиялық ж/е т.б. сала ішілік қағидаларды бөліп көрсетуге болады.

2. Мүгедектікті белгілеу үшін негіздер болып мыналар табылады:

1.Аурудың, жарақаттың н/е кемшіліктердің салдарынан ағза функцияларының тұрақты тұрде бұзылуы;

2. Өмір сүру қабілетінің толығымен н/е ішінара бұзылуы, яғни еңбекпен айналысу мүмкіндіктерінің шектелуі;

3. әлеуметтік қамсыздандыру шараларын алудың қажеттігі.

Мүгедектікті белгілеген күн болып, азаматтың барлық қажетті құжаттарды қоса отырып, өтінішін медициналық санитарлық сараптамалық комиссияға берген күні саналады.

Еңбекке қабілетін жоғалтуының ж/е өмір сүруін шектеуінің дәрежелеріне қарай мүгедектік үш топқа бөлінеді.

Мүгедектік тобын белгілеу еңбекке қабілетін жоғалтудың дәрежесіне байланысты.

Заңдардағы ережелер бойынша мүгедектің себептеріне қарай мүгедектік бойынша зейнетақының ж/е оны алуға құқылы тұлғалардың келесі түрлері бар:

Жалпы аурудың, еңбек жарақатының н/е кәсіптік аурудың салдарынан орын алған мүгедектік бойынша зейнетақы;

16жасқа дейінгі мүгедек балалар;

Туғаннан мүгедек жандар;

Әскери қызметті өтеу барысында орын алған жарақат;

Әскери қызметшілер әскери қызметтегі міндеттерді орындауға қатысы жоқ қайғылы оқиғаның н/е қызметтік борышты орындауға қатысы жоқ аурудың салдарынан орын алған жарақаттың нәтижесінде мүгедектікке ұшырағанда;

Төтенше экологиялық жағдайлардың әсерінен мүгедек болғандар.

Еңбек жарақаты н/е кәсіптік ауру салдарынан орын алған мүгедектікке қатысты зейнетақы еңбек стажына қарамастан тағайындалады.

Мүгедектігі бойынша зейнетақының мөлшері оның ауырлығына, яғни мүгедектік тобына байланысты болады.

Жинақтаушы зейнетақы қорларынан зейнетақымен қамсыздандыру

Жинақтаушы зейнетақы қорлары елдің зейнетақы жүйесінің тек бір деңгейі ғана емес, оның орталық буыны. Жинақталатын жеке зейнетақы қаражаттарын қалыптастыру үшін жинақтаушы зейнетақы қорларының екі түрі құрылды: мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры ж/е мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қоры.

Зейнетақымен қамсыздандырудың қазіргі кездегі жүйесінің ерекшеліктері болып мыналар табылады:

-зейнетақылық төлемдер бұрынғыдай ұрпақтар арасында емес, бір ұрпақтың өз ішінде ғана кезделген, яғни әрбір азамат еңбекке қабілетті жасында өз қаражатынан болашақ зейнетақыға жарналар салады;

-зейнетақы қоры жинақ қорларына, инвестицияларға, зейнетақы төлемдеріне өзі билік жасайды;

-мемлекет әлеуметтік көмек көрсетуге мұқтаж тұлғаларға тек әлеуметтік зейнетақыларды береді, бюджет қызметкерлері үшін зейнетақы жарналарын есептейді және жеке зейнетақы жүйесінің заңды жұмысының кепілдігін қамтамасыз етеді.

ҚР жұмыс істейтін әрбір азаматы міндетті зейнетақы жарналарын төлеу үшін бір ғана жинақтаушы зейнетақы қорын таңдап алуға ж/е онымен міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт жасасуға міндетті.

Міндетті зейнетақы жарналары қызметкердің ай сайынғы жалақысының 10 пайызы мөлшерінде белгіленеді.

7/8/-билет жоқ

9билет

25.Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының пәні.

Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының пәні болып азаматтарды зейнетақылармен, жәрдемақылармен,өтемақылармен қамтамасыз етумен, сонымен қатар процедуралық және құқық қорғаушылық сипаттағы қызметтер көрсетумен байланысты қоғамдық қатынастар табылады. Олар мыналарды қамтиды:-азаматтарды зейнетақылармен, жәрдемақылармен, өтемақылармен қамтамасыз етумен байланысты қоғамдық қатынастарды; заттай нысанда көмек көрсетумен бай/ты қоғамдық қатынастар; процедуралық және құқық қорғаушылық сипаттағы қоғамдық қатынастар;

Әлеуметтік қамсыздандыру саласындағы қатынастар өз мәні бойынша әкімшілік-биліктік қатынастар болып табылады.Олардың 5тәсілін бөліп қарастыруға болады: тегін, әрбір азаматтың бөлінетін, алайда мемлекет белгілеген әлеуметтік нормативтің шегінде қоғамның саналы қажеттіктеріне экономикалық мүмкіндіктеріне сай игіліктерге қатысты теңдей құқықтарына негізделеді; бұрынғы немесе ағымдағы еңбектің шығындарын , өндірістің материалдық қамсыздандырудың қажеттіктерін ескере отырып теңестірілмейтін, бірақ нормаланған сипаттағы; ақы үшін; еңбектің саны мен сапасына қарай. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының пәнін құрайтын қоғамдық қатынастардың негізгі түрі болып, зейнетақылық қатынастар болып табылады. Зейнетақылық құқықтық қатынастар мыналарды төлеумен байланысты туындайды.: жасына бай/ты зейнетақыны; мүгедектігі бойынша зейнетақыларды; бала туумен байланысты жәрдемақы. Әлеуметтік қам/у пәнінді зейнетақылық қатынастармен қатар, процедуралық қатынастарды да бөліп қарастыруға болады. Оларға Зейнетақы қорын қалыптастыруға ж/е пайдалануға қатысты қатынастар, соғыс және еңбек ардагерлеріне мем.к қайнар көздер есебінен жеңілдіктер мен артықшылықтар беруге қатысты қатынастар жатады.Бұл құқықтық қатынастардың барлығының жиынтығы әлеуметтік қамсыздандырудың пәнін құрайды.

26.Бала тууына байланысты жәрдемақы.

Бұл жәрдемақы бала туған кезде берілетін біржолғы ақшалай соманы білдіреді. Ол отбасының бала туған кездегі қосымша шығындарын жабуға бағытталған. Бала тууға байланысты жәрдемақы алу құқығын ата-аналарының бірі немесе олардың орнындағы тұлғалар иеленеді. Екі немесе одан да көп бала туған жағдайда әрбір бала бөлек беріледі. Өлі бала туылған жағдайда аталған жәрдемақы тағайындалмайды. Жәрдемақы тағайындау үшін негіз болып келесі құжаттар табылады: жәрдемақы тағайындау тур.өтініш; туу туралы куәлік; егер ата-анасы жұмыс істесе немесе оқыса, онда жұмыс (оқу) орнынан мұндай жәрдемақының тағайындалмағаны туралы анықтама беріледі. Ата-анасының орнын алмастырушы тұлғаның бала тууға байланысты жәрдемақы тағайындау туралы өтінішіне балаға қорғаншылық немесе қамқоршылықты тағайындау туралы шешімнің үзіндісі бірге ұсынылады. Әлеуметтік қам/у органдарына бала туған күннен 12 айдың ішінде бала тууға байланысты жәрдемақы тағайындау үшін жолдану қажет.

Бала тууға байланысты жәрдемақының мөлшері 15айлық есептік көрсеткішке тең.

7.Жинақтаушы зейнетақы қорларының түрлері.

Жинақтаушы зейнетақы қорларынан зейнетақымен қамсыздандыру

22-бап. Мiндеттi зейнетақы жарналарын төлеу

1. Мiндеттi зейнетақы жарналарының салымшылары жинақтаушы зейнетақы қорларына мiндеттi зейнетақы жарналарын осы Заңда белгiленген ставкалар бойынша төлеуге тиiс.

2. Мiндеттi зейнетақы жарналарының салымшысы мiндеттi зейнетақы жарналарын төлеу үшiн бiр ғана жинақтаушы зейнетақы қорын таңдап алуға және онымен мiндеттi зейнетақы жарналары есебiнен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт жасасуға мiндеттi. Мiндеттi зейнетақы жарналарының салымшысына мiндеттi зейнетақы жарналары есебiнен зейнетақымен қамсыздандыру туралы бiр мезгiлде екi және одан да көп шарт жасасуға, сол сияқты салымшының мiндеттi зейнетақы жарналарын iс жүзiнде екi және одан да көп жинақтаушы зейнетақы қорына енгiзуiне, не жарнаны бiр қорға төлеп, жинақталған зейнетақы қаражатының бiр бөлiгiн басқа жинақтаушы зейнетақы қорында сақтауына жол берiлмейдi. Осы Заңның 9-бабының 1-3-тармақтарына сәйкес, зейнеткерлiк жасқа жеткен адамдар жинақтаушы зейнетақы қорына мiндеттi зейнетақы жарналарын төлеуден босатылады.

3-1. Бiрiншi және екiншi топтардағы мүгедектiгi бар адамдар, егер мүгедектiгi мерзiмсiз болып белгiленсе, жинақтаушы зейнетақы қорларына мiндеттi зейнетақы жарналарын төлеуден босатылады. Мiндеттi зейнетақы жарналары Қазақстан Республикасының ұлттық валютасымен төленедi. 22-1-бап. Мiндеттi зейнетақы жарналарының ставкасы

1. Жинақтаушы зейнетақы қорларына төленуге тиiстi мiндеттi зейнетақы жарналары осы баптың 3-тармағына сәйкес айқындалатын тәртiппен зейнетақы жарналарын есептеу үшiн қабылданатын, қызметкердiң ай сайынғы табысының он процентi мөлшерiнде белгiленедi. Бұл ретте, мiндеттi зейнетақы жарналарын есептеу үшiн қабылданатын ай сайынғы табыс тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген жалақының жетпiс бес еселенген ең төменгi мөлшерден аспауға тиiс.

2. Адвокаттар, жеке нотариустер, сондай-ақ жеке кәсiпкерлер үшiн жинақтаушы зейнетақы қорларына өз пайдасына төлеуге жататын, салық кезеңiнiң әрбiр айы үшiн есептелетiн мiндеттi зейнетақы жарналары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес айқындалатын табыстың он процентi мөлшерiнде, бiрақ тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңмен белгiленген жалақының ең төменгi мөлшерiнiң он процентiнен кем емес және жалақының жетпiс бес еселенген ең төменгi мөлшерiнiң он процентiнен жоғары емес болып белгiленедi.

22-2-бап. Ерiктi зейнетақы жарналарының ставкасы

1. Салымшы-жеке тұлғалар жинақтаушы зейнетақы қорларына ерiктi зейнетақы жарналарын олармен ерiктi зейнетақы жарналары есебiнен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт жасасқан жағдайда өз пайдасына өз табысы есебiнен енгiзедi.

2. Алушының пайдасына ерiктi зейнетақы жарналарының салымшылары жеке және заңды тұлғалар болуы мүмкiн.

3. Ерiктi зейнетақы жарналарының ставкасы, оларды төлеу тәртiбi, сондай-ақ зейнетақы төлемдерiн төлеу тәртiбi ерiктi зейнетақы жарналары есебiнен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт тараптарының келiсiмi бойынша белгiленедi.

22-3-бап. Ерiктi кәсiптiк зейнетақы жарналарының ставкасы

1. Ерiктi кәсiптiк зейнетақы жарналарын төлеудi кәсiптерiнiң тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн қызметкердiң пайдасына салымшылар өз қаражаты есебiнен жүзеге асырады.

2. Ерiктi кәсiптiк зейнетақы жарналарының ставкасы ерiктi кәсiптiк зейнетақы жарналары есебiнен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарт тараптарының келiсiмi бойынша белгiленедi, бiрақ ол қызметкердiң ай сайынғы табысының он процентiнен жоғары болмауға тиiс. Бұл орайда ерiктi кәсiптiк зейнетақы жарналарын есептеу үшiн алынатын ай сайынғы кiрiс Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен анықталады.

23-бап. Мiндеттi зейнетақы жарналары есебiнен төленетiн зейнетақы төлемдерi

1. Жинақтаушы зейнетақы қорында жинақталған зейнетақы қаражаты бар адамдардың:

1) осы Заңның 9-бабының 1-3-тармақтарында көзделген жағдайлар басталғанда;

2) елу бес жасқа толғанда және жинақталған зейнетақы қаражаты ең төмен зейнетақы мөлшерiнен кем емес төлемдi қамтамасыз ету үшiн жеткiлiктi болғанда;

3) егер мүгедектiгi мерзiмсiз белгiленсе, бiрiншi және екiншi топтағы мүгедектердiң

4) осы Заңның 60-бабының 1-тармағында аталғандардың

5) Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тұрақты тұруға кететiн немесе кеткен, кетуниетiн немесе кету фактiсiн растайтын Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген құжаттарды табыс еткен шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдардың жинақтаушы зейнетақы қорларынан мiндеттi зейнетақы жарналары есебiнен зейнетақы төлемдерiн алуға құқығы бар. Бұл орайда Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге кетер кезiнде жинақталған зейнетақы қаражатын алып қойған адамға осы Заңның 5-бабы 2-тармағының нормасы қолданылмайды.

2. Жинақтаушы зейнетақы қорында мiндеттi зейнетақы жарналары есебiнен жинақталған зейнетақы қаражаты бар адам қайтыс болған жағдайда олар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен мұраға қалдырылады.

10-билет жоқ

11Билет

31.Атаулы әлеуметтік көмек

Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы

1) мемлекеттік атаулы өлеуметтік көмек - жан басына шаққандары орташа айлық табысы облыстарда, Астана және Алматы қалаларында белгіленген кедейлік шегінен төмен адамдарға (отбасыларына) мемлекет ақшалай нысанда берілетін төлем;

2) жиынтық табыс - атаулы әлеуметтік көмек тағайындау кезінде ескерілетін табыс түрлерінің сомасы;

3) жан басына шаққандағы орташа табыс - отбасының жиынтық табысының айына отбасының әрбір мүшесіне келетін үлесі;

4) уәкілетті орган - атаулы әлеуметтік көмек тағайындауды жүзеге асыратын жергілікті (аудандық, қалалардағы аудандық, қалалық) атқарушы органның құрылымдық бөлімшесі;

5) учаскелік комиссия - атаулы әлеуметтік көмек сұраған адамдардың (отбасылардың материалдық жағдайына тексеру жүргізу үшін тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік өкімдерінің шешімімен құрылатын арнаулы комиссия);

6) орталық атқарушы орган - халықты әлеуметтік қорғау саласында мемлекеттік саясатты жүзеге асыруды қамтамасыз ететін мемлекеттік орган.

Атаулы әлеуметтік көмек алу қүқығы

1. Жан басына шаққандағы орташа табысы кедейлік шегінен аспайтын Қазақстан Республикасы азаматтарының, оралмандардың, босқын статусына ие адамдардың, шетелдіктердің, Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхаты бар және тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдардың атаулы әлеуметтік көмек алуға құқығы бар.

Мүгедектерді және стационарлық емделуде бір айдан астам уақыт кезеңінде болатын адамдарды, магистратура мен аспирантураны қоса алғанда, күндізгі оқыту нысанында оқитын оқушылар мен студенттерді, тыңдаушылар мен курсанттарды, сондай-ақ I және II топтары мүгедектерді, сексен жастан асқан адамдарды, жеті жасқа дейінгі балаларды бағып-күтумен айналысатын азаматтарды қоспағанда, жүмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органдарда тіркелмеген жұмыссыздарға атаулы әлеуметтік көмек тағайындалмайды.

2. Ұсынылған жүмыстан немесе жүмысқа орналастырудан дәлелсіз себептермен бас тартқан, қорамдық жүмыстарға қатысуды, оқуын немесе қайта оқуын өз бетімен тоқтатқан жүмыссыздар алты айға атаулы әлеуметтік көмек алу құқығынан айрылады.. Атаулы әлеуметтік көмек тарайындауга өтініш беру

1. Адам ( өтініш беруші) атаулы әлеуметтік көмек тағайындауы үшін өз атынан немесе отбасы атынан әлеуметтік жеке кодының нөмірін көрсетіп, тұрғылықты жері бойынша уәкілетті органға белгіленген үлгіде өтініш жолдайды.

Өтінішке мынадай құжаттар қоса тіркеледі:

1) отбасы құрамы туралы мәліметтер;

2) өтініш берушінің отбасы мүшелерінің тапқан табысы туралы мәліметтер;

3) Жеке қосалқы шаруашылығының бар-жоғы туралы мәліметтер.

2. Өтініш беруші тұрғылықты жері бойынша қажетті қүжаттарды қалада -қалалық (қаладары аудандық), аудандық уәкілетті органға, селолық жерде - кент, ауыл (село) әкіміне табыс етеді.

3. Өтініш беруші өтініште көрсетілген мәліметтердің толықтығы мен дұрыстығы үшін Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жауап береді.

4. Атаулы әлеуметтік көмек алу құқығы тоқсан сайын табыстар туралы құжаттардың табыс етілуі арқылы расталады.

Атаулы әлеуметтік көмек тағайындау тәртібі

1. Атаулы әлеуметтік көмек тағайындауды атаулы әлеуметтік көмек көрсетуге арналған тиісті бюджетте көзделген сома шегінде уәкілетті орган жүзеге асырады.

2. Кент, ауыл (село) әкімі өтініш берушілерден құжаттарды қабылдап, оларды тіркейді және учаскелік комиссияның қорытындысымен қоса уәкілетті органға жібереді.

3. Уәкілетті орган өтініш берушілерден және әкімдерден коса тіркелген

құжаттарымен және учаскелік комиссиялардың қорытындыларымен бірге өтініштер қабылдайды, оларды қабылдаған күннен бастап он күн ішінде қарайды және атаулы әлеуметтік көмек тағайындау немесе одан бас тарту туралы шешім қабылдайды.

4. Қажет болған жағдайда уәкілетті орган және кент, ауыл (село) әкімі өтініш беруші мен оның отбасының материалдық жағдайын учаскелік комиссияның тексеруі туралы шешім қабылдауға құқылы.

Жүргізілген тексеру нәтижесі бойынша учаскелік комиссия адамның (отбасының) материалдық жағдайы туралы қорытынды жасап, оны уәкілетті органға табыс етеді.

5. Уәкілетті орган қажет болған жағдайда тиісті органдардан өтініш берушінің атаулы әлеуметтік көмек тағайындауға құқығын растайтын мәліметтер сұратады.

6. Атаулы әлеуметтік көмек отбасының оны алуға құқығы бар әрбір мүшесіне тағайындалады.

Отбасының құрамына:

1) толық мемлекеттік қамсыздандырудары балалар;

2) интернат-үйлерде тұрақты тұратын қарттар мен мүгедектер;

3) мерзімді әскери қызметтегі адамдар;

4) бас бостандығынан айыру орындарындағы, мәжбүрлеп емдеудегі адамдар кірмейді.

Атаулы әлеуметтік көмек ағымдағы тоқсанға тағайындалып, ай сайын төленеді.

7. Өтініш беруші мен алушы уөкілетті органның және оның қызметкерлерінің іс-әрекеттері мен шешімдеріне жоғары түрған уәкілетті органдарға, сондай-ақ сот тәртібімен шағымдануға құқылы.

8. Уәкілетті орган Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес атаулы әлеуметтік көмектің тағайындалуы мен оны төлеуді ұйымдастырудың дұрыстығы үшін жауапты болады.

9. Уәкілетті орган халыққа атаулы әлеуметтік көмек көрсету тәртібімен шарттары туралы бұқаралық ақпарат құралдары арқылы хабарлап отыруға міндетті.

Учаскелік комиссиялар

1. Учаскелік комиссиялар уәкілетті органдарға және кент, ауыл (село) әкімдеріне атаулы әлеуметтік көмек көрсету жөніндегі қызметте жәрдемдеседі.

Учаскелік комиссиялар атаулы әлеуметтік көмек берудің қажеттігі туралы қорытындылар әзірлейді.

2. Учаскелік комиссиялар жергілікті өкілді органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, үй~жайлардың (пәтерлердің) меншік иелері кооперативтерінің, халықтың, ұйымдардың және білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау саласы уәкілетті органдарының өкілдерінен, құқық қорғау органдарының қызметкерлерінен құрылуы мүмкін.

3. Учаскелік комиссиялар өз қызметін жергілікті өкілді органдармен келісілген және облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдері бекітетін учаскелік комиссиялар туралы ережелерге сәйкес жүзеге асырады.

4. Қажет болған жағдайда учаскелік комиссиялар уәкілетті орган немесе кент, ауыл (село) әкімі тапсырма берген күннен бастап бес күн мерзімде адамдардың (отбасылардың) материалдық жағдайына тексеру жүргізеді, қорытындылар әзірлейді, оларға қол қойып, уәкілетті органға (кент, ауыл (село) әкіміне) табыс етеді.

Учаскелік комиссиялар уәкілетті органның (кент, ауыл (село) әкімінің) тапсырмасы бойынша табыс етілген құжаттарды іріктеп қайта тексеруі мүмкін.

5. Учаскелік комиссиялардың тексеру жүргізу үшін тиісті органдардан қажетті мәліметтерді сұратуға құқығы бар.

Жан басына шаққандағы орташа табысты есептеп шығару

1. Атаулы әлеуметтік көмек алуға үміткер адамның (отбасының) жиынтық табысын анықтау орталық атқарушы орган белгілейтін тәртіппен, атаулы әлеуметтік көмек үшін өтініш жасаған кезде табыс етілетін құжаттар негізінде жүргізіледі.

Отбасының жиынтық табысына, тұрғын үй және атаулы әлеуметтік көмекті қоспағанда, белгіленген уақыт кезеңінде ақшалай және заттай нысанда нақты алынған табыстардың барлық түрі енгізіледі.

2. Жан басына шаққандары орташа табыс атаулы әлеуметтік көмек тағайындауға өтініш жасаған тоқсанның алдындағы тоқсанда алынған жиынтық табысты отбасы мүшелерінің санына және үш айға бөлу арқылы есептеп шығарылады.

Атаулы әлеуметтік көмектің мөлшерін анықтау

1. Адамға (отбасына) атаулы әлеуметтік көмектің мөлшерін уәкілетті орган жан басына шаққандағы орташа табыс пен облыстарда, Астана және Алматы қалаларында отбасының әрбір мүшесіне есептелген кедейлік шегінің белгіленген айырмасы түрінде есептейді.

2. Атаулы әлеуметтік көмекті алушы аудандық, қалалық уәкілетті органды, ал селолық жерлерде - кент, ауыл (село) әкімін атаулы әлеуметтік көмектің мөлшерін өзгерту үшін негіз болатын немесе оны алуға құқық беретін мән-жайлар туралы он бес күн мерзімде хабардар етуге міндетті.

3. Отбасы құрамы және табыс мөлшері өзгерген жағдайда тағайындалған атаулы әлеуметтік көмек қайтадан есептеледі. Артық төленген сомалар - өз еркімен, ал бас тартқан жағдайда сот тәртібімен қайтарылуға тиіс.

4. Атаулы әлеуметтік көмекті тағайындау мен төлеу осы Заңға сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен жүзеге асырылады.

. Атаулы әлеуметтік көмекті тагайындау мен төлеудің дұрыстығын бақылау

Атаулы әлеуметтік көмекті тағайындау мен төлеудің дұрыстығын бақылау тиісті бюджеттің атқарылуын бақылау шегінде жүзеге асырылады.

Атаулы әлеуметтік көмекті қаржыландыру көздері

Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек Қазақстан Республикасының Заңдарына сәйкес жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен көрсетіледі.

32.Жерлеуге берілетін жәрдемақылардың түрлері.

Қазақстан Республикасы азаматтарының “Қазақстан Республикасында мүгедектiгi бойынша, асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша және жасына байланысты берiлетiн мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақылар туралы” Заңда және Қазақстан Республикасының оған сәйкес қабылданған өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнде көзделген негiздерде және тәртiппен мүгедектiгi бойынша, асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша және жасына байланысты мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақылар алуға құқығы бар.

Жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi тағайындау және жүзеге асыру тәртiбi

    Зейнетақы немесе жәрдемақы алушы адам қайтыс болған жағдайда, оны жерлеудi жүзеге асырған адамға алушы қайтыс болған сәтте тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңмен белгiленген айлық есептiк көрсеткiштiң он бес еселенген мөлшерiнде, Ұлы Отан соғысына қатысушы немесе оның мүгедегi қайтыс болған жағдайда отыз бес еселенген айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемақы, жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемақыға өтiнiш зейнетақы немесе жәрдемақы алушы адам қайтыс болған айдан кейiн үш жылдан кешiктiрiлмей берiлген болса, төленедi.       Жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi тағайындау үшiн жерлеудi жүзеге асырған заңды немесе жеке тұлға қайтыс болған зейнетақы немесе жәрдемақы алушының тұрғылықты жерiндегi Орталықтың бөлiмшесiне қажеттi құжаттар мен олардың көшiрмелерiн қоса бере отырып, осы Ережеге 20 қосымшаға сәйкес нысандағы өтiнiштi бередi. Құжаттардың көшiрмелерiн өтiнiш берушiге қайтарылатын ұсынылған түпнұсқалармен салыстырғаннан кейiн Орталық бөлiмшесiнiң бастығы растауға тиiс. "Нотариат туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгiленген тәртiппен расталған құжаттардың көшiрмелерiн қабылдауға жол берiледi.

      Жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлем мынадай құжаттардың негiзiнде жүзеге асырылады:

      1) жерлеудi жүзеге асырған адамның жеке куәлiгiнiң көшiрмесi, не заңды тұлғаның мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiгiнiң көшiрмесi (заңды тұлғалар үшiн) немесе жерлеудi жүзеге асырған жеке кәсiпкердiң патентiнiң (жеке адамдар үшiн) көшiрмесi;

      2) Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң азаматтық хал актiлерiн тiркеу жөнiндегi органдары берген сақтандыру анықтамасы;

     3) өлiм туралы куәлiгiнiң көшiрмесi.       Жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi жүзеге асыру үшiн қажеттi өтiнiш пен құжаттар Орталықтың бөлiмшесiне ұсынылады.       Сканермен көшiрiлген өтiнiш пен құжаттар Орталық бөлiмшесiнiң маманы мен басшысының электрондық цифрлы қолтаңбасымен куәландырылған осы Ережеге 21-қосымшаға сәйкес нысандағы жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi тағайындау туралы электронды шешiмнiң жобасымен бiрге электронды байланыс арқылы бiр күннiң iшiнде Орталықтың филиалдарына жiберiледi.

      Орталықтың филиалдары бiр күннiң iшiнде жәрдемақы мөлшерiнiң дұрыстығын, электронды шешiм жобасының ресiмделуiн тексередi, оны Орталық филиалының маманы мен басшысының электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырады, бұдан кейiн электронды шешiм жобасын электронды байланыс арқылы зейнетақы мен жәрдемақы тағайындау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға жiбередi.        Зейнетақы мен жәрдемақы тағайындау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган электрондық түрдегi құжаттар мен электронды шешiм жобасын алған сәттен бастап, бiр күннiң iшiнде жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi тағайындау туралы шешiм қабылдайды, электронды шешiм жобасын басқарманың (бөлiмнiң) маманы мен бастығы және зейнетақы мен жәрдемақы тағайындау жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның басшысы электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырады, бұдан кейiн электронды шешiм мен алынған құжаттарды электронды байланыс арқылы Орталықтың бөлiмшесiне жiбередi.        Орталықтың бөлiмшесi алынған жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi тағайындау туралы шешiм бойынша бiр күн iшiнде осы Ережеге 22, 23, 24-қосымшаларға сәйкес нысандар бойынша жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi төлеуге қажеттiлiк-өтiнiмдi жасайды және Орталықтың филиалы арқылы Орталыққа жiбередi.       Орталықтың бөлiмшесi бiр күн iшiнде осы Ережеге 25-қосымшаға сәйкес нысандағы жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi алушылардың тiзiм-ведомосын жасайды және оны зейнетақы мен жәрдемақы беру жөнiндегi уәкiлеттi ұйымға бередi.        Орталық жеке тұлғаларға жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi тиiстi банктi операциялардың түрлерiне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөнiндегi уәкiлеттi органның лицнзиясы бар ұйымдарда ашылған банктiк шоттарға аударуды жүргiзедi.       Заңды тұлғаларға жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi аударуды Орталық олардың ағымдағы шоттарына жүргiзедi.       Орталықтың бөлiмшесi жерлеуге берiлетiн бiржолғы төлемдi тағайындау туралы қағаз жеткiзгiштегi шешiмдi қайтыс болған зейнетақы немесе жәрдемақы алушының iсiне қосып тiгедi.

33.Еңбегі сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алу құқығы

Әскери қызметшiлердiң (мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерден басқа), арнайы атақтар берiлiп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгіленген тәртiп қолданылатын әскери қызметшiлердің, iшкi iстер органдары, Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң қылмыстық-атқару жүйесi комитетi, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдары қызметкерлерiнiң:

арнайы атақтар берiліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiп қолданылатын әскери қызметте, iшкi iстер органдарындағы және Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң қылмыстық-атқару жүйесi комитетiндегi, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарындағы қызметте кемiнде 25 еңбек сiңiрген жылы бар, қызметте тұрудың Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген шектi жасына жеткен;

арнайы атақтар берiліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiп қолданылатын әскери қызметте, iшкi iстер органдарындағы және Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң қылмыстық-атқару жүйесi комитетiндегi, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарындағы қызметте кемiнде 25 еңбек сiңiрген жылы бар, штаттың қысқартылуы және денсаулық жағдайы бойынша босатылған;

арнайы атақтар берiліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен Iшкі iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiп қолданылатын iшкi iстер органдарының, Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi қылмыстық-атқару жүйесi комитетiнiң, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарының офицерлерi, прапорщиктерi (мичмандары), орта, аға және жоғары басшы құрамындағы адамдары, сондай-ақ арнайы атақтар берiліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгіленген тәртіп қолданылатын, келiсiм-шарт бойынша әскери қызметтен өтiп жүрген, әскери қызметте және iшкi iстер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгінiң қылмыстық-атқару жүйесi комитетiнде, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарында қызметте болудың Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген шектi жасына жетуi бойынша, штатты қысқарту немесе денсаулық жағдайы бойынша қызметтен босатылған, жиырма бес жыл және одан да көп жалпы еңбек стажы бар, оның кемiнде он екi жыл алты айында үздiксiз әскери қызмет және ішкi iстер органдарында қызмет атқарған адамдардың еңбек сіңiрген жылдары үшiн зейнетақы төлемдерiн алуға құқығы бар.

қызметтен босатылған және 1998 жылғы 1 қаңтарда он жыл және одан да көп жыл еңбек сiңiрген, арнайы атақтар берілiп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiп қолданылатын әскери қызметшілерге, iшкi iстер органдарының, Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлігінің қылмыстық-атқару жүйесi комитетiнiң, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарының қызметкерлерiне, осы баптың 1-тармағына сәйкес еңбек сiңiрген жылдары бойынша зейнетақыға құқығы болмаған жағдайда Орталықтан төленетiн зейнетақы төлемдерi осы Заңға сәйкес, жалпы негiздерде тағайындалады.

Әскери қызметшiлер, iшкi iстер органдарының, Әдiлет министрлiгiнің қылмыстық-атқару жүйесi органдарының, бұрынғы Мемлекеттiк тергеу комитетінің, прокуратураның, қаржы (салық) полициясы органдарының, кеден органдарының, Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөнiндегi органдарының қызметкерлерi арасынан зейнеткерлердi әскери (арнайы) атақ, сыныптық шен бере отырып, мемлекеттік қызметке алғанда зейнетақы төлеу қызметке тағайындалған күннен бастап тоқтатылады. Еңбек сіңiрген жылдары үшiн Орталықтан төленетiн зейнетақы төлемдерінің мөлшерi

Орталықтан төленетiн зейнетақы төлемдерi

арнайы атақтар беріліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiп қолданылатын адамдар¬а, әскери қызмет стажы, ішкi iстер органдарындағы, қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнің қылмыстық-атқару жүйесi комитетiндегi, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарындағы қызмет стажы 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша он жыл және одан да көп болған жағдайда - толық көлемінде;

арнайы атақтар берiліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiп қолданылатын адамдарға, әскери қызмет стажы, iшкi iстер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң қылмыстық-атқару жүйесi комитетiндегi, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарындағы қызмет стажы 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша он жылға жетпейтiн жағдайда - толық емес көлемде тағайындалады.

Орталықтан толық емес көлемде төленетiн зейнетақы төлемдерi 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша еңбек сіңiрген жылдарының және еңбек стажының әр жылына шаққанда ақшалай қаражаттың екi процентi есебiнен белгiленедi.

Арнайы атақтар берiлiп, Қазақстан Республикасының заңдарымен Ішкі iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiп қолданылатын әскери қызметте, iшкi iстер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлігінің қылмыстық-атқару жүйесi комитетiндегi, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарындағы адамдарға қызметте жиырма бес жылдан астам еңбек сiңiрген жылдарының әр жылы үшiн белгiленетiн ақшалай қаражаттың екi процентiне, еңбек стажының әр жылы үшiн бiр процентiне көбейтiледi. Жиырма бес жылдан астам жалпы еңбек стажының әр жылы үшiн тағайындалған толық көлемдегi зейнетақы төлемдерінің ақшалай қаражаттың бiр процентiне көбейтiледi.

Есептеп шығарылған зейнетақы төлемдерiнің жалпы мөлшерiн ақшалай қаражаттың алпыс бес процентiнен асыруға болмайды. Арнайы атақтар берiлiп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртiп қолданылатын әскери қызметшiлерге, iшкi iстер органдарының, Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi қылмыстық-атқару жүйесi комитетiнiң, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдарының қызметкерлерiне айлық зейнетақы төлемдерiнің ең жоғары мөлшерiн тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептiк көрсеткiштің жетпiс бес еселенген мөлшерiнен асыруға болмайды.        Еңбек сiңiрген жылдарды есептеу

Арнайы атақтар берiліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен iшкi iстер органдарының қызметкерлерi үшiн белгiленген тәртіп қолданылатын әскери қызметшiлерге, iшкi iстер органдары, Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнің қылмыстық-атқару жүйесi комитетi, қаржы полициясы мен мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдары қызметкерлерiнiң еңбек сiңiрген жылдары Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн тәртiппен есептеп шығарылады.       Бұл ретте зейнетақы төлемдерiн тағайындау үшiн еңбек сiңiрген жылдары, Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген жағдайларды қоспағанда, күнтiзбемен есептеледi.

12-билет

Жәрдемақылардың түрлері

Жәрдемақы — азаматтарды әлеуметтік қорғаудың бір түрі. «Қазақстан Республикасының мүгедектігіне, асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша және жасына байланысты мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар туралы» Заңында қарастырылған 3 түрлі жәрдемақы бар:

мүгедектігі бойынша

асыраушысынан айырылуына байланысты

жасына байланысты берілетін жәрдемақы

Бұл Жәрдемақыларды Қазақстанның әрбір азаматы, сондай-ақ, азаматтығы жоқ адамдардың алуға құқығы бар. Бір мезгілде әр түрлі мемлекеттік әлеуметтік Жәрдемақы алуға құқығы бар адамдарға, олардың таңдауы бойынша бір ғана Жәрдемақы тағайындалады.

Мүгедектігі бойынша жәрдемақы - азаматтардың денсаулығына байланысты, медициналық әлеуметтік сараптама комиссиясының шешімімен мүгедек деп танылған азаматтарға, мүгедектік тобы мен ауыру себебіне байланысты, тағайындалып төленетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы. Мүгедектігі бойынша мемлкеттік әлеуметтік жәрдемақы мүгедектік тағайындалған күннен бастап, тағайындауға өтініш жасаған күнге жұмыс аяқталуы немесе жалғасуына байланыссыз тағайындалады. Мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы мүгедектік тағайындалған күннен бастап, өтініш жасалғаннан 3 ай мерзімнен кеш емес мерзімде тағайындалады.

Жәрдемақының көлемі күнкөріс деңгейіне байланысты болады.

Мемлекеттік әлеуметтік төлемдерді тағайындау үшін өтінішке қоса беріледі:

жеке басын куәландыратын құжат;

тұрғылықты жері туралы мәлімет (азаматтарды тіркеу кітабының көшірмесі немесе мекен жай бюросының анықтамасы);

салық төлеушінің куәлігі (СТН);

әлеуметтік жеке код беру туралы куәлік (ӘЖК);

бекітілген формадағы мүгедектік туралы жазба (МӘС).

Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша жәрдемақы- асыраушысы қайтыс болған отбасының еңбекке жарамсыз, оның асырауында болған мүшелеріне тағайындалып төленетін жәрдемақы. Асыраушысы қайтыс болған отбасының еңбекке жарамсыз әрбір мүшелеріне: 1-балаға 11510 теңге; 2-балаға 19881 теңге; 3-балаға 24589 теңге; 4-балаға 26159 теңге; 5-балаға 27031 теңге; 6-балаға 28077 теңге көлемінде тағайындалып төленеді.

Жасына байланысты жәрдемақы – азаматтардың зейнетақы төлемдеріне құқығы болмаған жағдайда, яғни ешқандай еңбек стажын дәлелдейтін құжаттары жоқ азаматтарға, ең төмен күнкөріс деңгейінің 50 % мөлшерінде (17439*0,50=8720 теңге) тағайындалып төленетін жәрдемақы. Бала жасынан 16 жасқа дейін мүгедек деп танылған балаларға 17439 теңге көлемінде жәрдемақы төленеді.16 жастан 18 жасқа дейінгі бала күнінен мүгедек балалардың: 1-ші топтағыларына 23718 теңге; 2-ші топтағыларына 19358 теңге; 3-ші топтағыларына 15172 теңге көлемінде мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы тағайындалады.18-жасқа дейінгі мүгедек балаларды тәрбиелейтін күтуші ата –аналарға, қамқоршыларға ай сайын ең төменгі жалақы көлемінде 17439 теңге жәрдемақы тағайындалады.

Туылған бала бір жасқа толғанға дейін оның күтімі үшін белгіленген мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері: 1-ші балаға – 8899 теңге; 2-ші балаға – 10 517 теңге; 3-ші балаға – 12 135 теңге; төртінші және одан кейінгі туылған балаларға – 13 753 теңге көлемінде төленеді.

Жәрдемақыларды тағайындалу тәртібі қолданыстағы заң талаптары мен нормативтік- құқықтық актілерге сәйкес жүзеге асырылады. Аталған жәрдемақыларды алу құқығы Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдік азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасының азаматтармен бірдей жәрдемақы алуға құқылы.

Еңбекке жарамсыз азаматтарды күтетін тұлғаларға берілетін өтемақылар

Өтемақы төлемдерi дегеніміз – бұл азаматтарға олардың жалақысы немесе өмір сүрудің өзге де көзінің бар-жоқтығына қарамастан, заңдарда көзделген жағдайларда қосымша материалдық көмек көрсету үшін тағайындалатын ақшалай төлемдер. Өтемақыларға мыналар жатады: Еңбекке жарамсыз азаматтарды күтетін тұлғаларға берілетін өтемақылар; отбасылық типтегі балалар үйіндегі балаларға берілетін өтемақылар; бастауыш және орта арнайы оқытумен айналысатын мемлекеттік мекемелерде оқитындардың тамақтануына берілетін өтемақылар. Өмірде еңбекке жарамды азаматтардың емдеу мекемесінің қорытындысы бойынша тұрақты түрде бөтеннің көмегін қажет ететін I топ мүгедегін немесе қарт адамды немесе 80 жастан асқан қарт адамды,сонымен қатар 18 жасқа толмаған мүгедек баланы күтуіне байланысты жұмыс істемейтін кездері болады.Мұндай азаматтарға төлеу тәртібі заңдарда анықталған өтемақылық анықталған өтемақылық төлемдер төленеді. Бұл өтемақылар еңбекке жарамсыз азаматтар санаттарының зейнетақыларына қосу арқылы жүргізіледі,бұлар еңбекке жарамсыз азаматтарды іс жүзінде күтуші, жұмыс істемейтін еңбекке қабілетті тұлғаға олардың туыстық қатынастарына және бірге тұру-тұрмауына қарамастан төленеді. Өтемақы тағайындау үшін қажетті құжаттар:

Еңбекке жарамсыз тұлғаны күтуші азаматтың жеке куәлігі;

Еңбекке жарамсыз тұлғаны күтуші азаматтың күтуді бастаған күнін көрсеткен өтініші;

Еңбекке жарамсыз тұлғаны күтуші азаматтың азаматтың еңбек кітапшасы;

Еңбекке жарамсыз азаматтың еңбек кітапшасы;

Растайтын анықтама;

Еңбекке жарамсыз тұлғаның өзін күтуші тұлғаның күтетіндігін растайтын өтініші.

Бұл құжаттар еңбекке жарамсыз азаматқа зейнетақы төлейтін органға беріледі.

Еңбекке жарамсыз азамат тұрғылықты жерін ауыстырған жағдайда оның жаңа тұрғылықты жерінде зейнетақы төлейтін тиісті орган еңбекке жарамсыз азаматты күтуші тұлғаның не оның өзінің өтініші бойынша ай сайынғы ақшалай өтемақыны төлеуді оны төлеу тоқтатылған айдан кейінгі айдың бірінші күнінен бастап жалғастырады.Бұл ретте орган қажет болған жағдайда еңбекке жарамсыз тұлғаны күтуші азаматтан немесе оның өзінен жекелеген немесе барлық құжаттарды қайтадан беруді талап ете алады. Уақытында алынбаған ай сайынғы өтемақының сомасы бүкіл өткен уақыт үшін, бірақ оны алуға өтініш берген күнге дейінгі 3жылдан аспайтын уақытқа төленеді. Ай сайынғы ақшалай өтемақы оны тағайындайтын не төлейтін органның кінәсі бойынша уақтылы төленбесе, онда ол бүкіл өткен уақыт үшін қандай да бір мерзімдік шектеусіз төленеді. ҚР Еңбек кодексінің 110-бабына сәйкес еңбек шарты тоқтатылған кезде жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын пайдаланбаған немесе толық пайдаланбаған қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының пайдаланылмаған күндерi үшiн өтемақы (расчет) төлемi жүргiзiледi.

Еңбек сіңірген жылдар үшін орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшері

Зейнетақы– азаматтарға белгілі бір жасқа толғанда, мүгедектігіне байланысты, асыраушысынан айрылғанда, арнаулы қызмет атқарған жылдары үшін, заңнамада көзделген басқа да реттерде берілетін тұрақты ақшалай төлемақы. Зейнетақы жинақтаушы зейнетақы қорлары есебінен төленеді. Қазақстан Республикасында зейнетақы тағайындау және төлеу тәртібі Қазақстан Республикасының Конституциясы негізінде және Қазақстан Республикасының “Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы” заңымен, басқа да заң актілерімен айқындалады.

«2006 жылғы 1 маусымнан бастап Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік

орталықтан еңбек сіңірген жылдары үшін төленетін зейнетақы төлемдерінің

мөлшерін арттыру туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 25 мамырдағы № 454 Қаулысы бар.

"2011 жылғы 1 қаңтардан бастап Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшерін 2011 жылғы 1 қаңтарға дейін тағайындалған зейнетақы төлемдерін алушылардың барлығына, оның ішінде еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алушы әскери қызметшілерге, ішкі істер органдарының және Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Қылмыстық атқару жүйесі комитетінің, қаржы полициясы мен мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының арнайы атақтар берілген және ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіп қолданылатын қызметкерлеріне алатын зейнетақы төлемдерінің мөлшерін отыз пайызға арттыру жүргізілсін», - делінген қаулыда.

61-бап. Еңбек сіңірген жылдары үшін Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшері(Әскери қызметшілерді зейнетақымен қамсыздандыру «ҚР зейнетақымен қамсыздандыру туралы» ҚР1997 жылғы 20 маусымдағы № 136-1 Заңына сәйкес жүзеге асырылады):

1. Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдері:

1) осы Заңның 60-бабының 1-тармағында аталған негіздер бойынша зейнетақы төлемдеріне құқығы бар, арнайы атақтар беріліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін белгіленген тәртіп қолданылатын адамдарға, әскери қызмет стажы, ішкі істер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитетіндегі, қаржы полициясы мен мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарындағы қызмет стажы 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша он жыл және одан да көп болған жағдайда толық көлемінде;

2) осы Заңның 60-бабының 1-тармағында аталған негіздер бойынша зейнетақы төлемдеріне құқығы бар, арнайы атақтар беріліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін белгіленген тәртіп қолданылатын адамдарға, әскери қызмет стажы, ішкі істер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитетіндегі, қаржы полициясы мен мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарындағы қызмет стажы 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша он жылға жетпейтін жағдайда толық емес көлемде тағайындалады.

2. Орталықтан толық көлемінде төленетін зейнетақы төлемдері осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың елу проценті есебінен белгіленеді.

3. Орталықтан толық емес көлемде төленетін зейнетақы төлемдері 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша еңбек сіңірген жыдцарының және еңбек стажының өр жыльгаа шаққанда осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың екі проценті есебінен белгіленеді.

4. Арнайы атақтар беріліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін белгіленген тәртіп қолданылатын әскери қызметте, ішкі істер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитетіндегі, қаржы полициясы мен мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарындағы адамдарға қызметте жиырма бес жылдан астам еңбек сіңірген жылдарының әр жылы үшін осы Заңның 60-бабы 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларына сәйкес тағайындалған толық көлемдегі зейнетақы төлемдерінің мөлшері осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың екі процентіне, еңбек стажының әр жылы үшін бір процентіне көбейтіледі. Жиырма бес жыддан астам жалпы еңбек стажының әр жылы үшін осы Заңның 60-бабының 1-тармағының 3) тармақшасына сәйкес тағайындалған толық көлемдегі зейнетақы төлемдерінің мөлшері осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың бір процентіне көбейтіледі.

5. Осы баптың 1-4-тармақтарына сәйкес есептеп шығарылған зейнетақы төлемдерiнiң жалпы мөлшерiн осы Заңның 63-бабына сәйкес айқындалатын ақшалай қаражаттың алпыс бес пайызынан асыруға болмайды. Әскери қызметшiлерге, арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарының қызметкерлерiне, сондай-ақ 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап арнаулы атақтар, сыныптық шендер алу және нысанды киiм киiп жүру құқықтары жойылған адамдарға айлық зейнетақы төлемдерiнiң ең жоғары мөлшерiн республикалық бюджет туралы заңда белгiленген айлық есептiк көрсеткiштiң жүз төрт еселенген мөлшерiнен асыруға болмайды (2013 жылғы 1 қаңтардан бастап тағайындалып жатқан зейнетақы төлемдері үшін 180 024 теңге).

13-билет -15-билет бірдей

14- билет

Жәрдемақының түрлері.

Қазақстан Республикасының азаматтары мүгедектігіне байланысты , асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша , жасы бойынша Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыларды Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 16 маусымындағы « Қазақстан Республикасындағы мүгедектігіне байланысты , асыраушысынанан айрылу жағдайына байланысты , жасына байланысты Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар туралы » Заңында қарастырылған негізде алуға құқығы бар . Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетел және азаматтығы жоқ тұлғалар , Қазақстан Республикасының азаматтары сияқты мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыларды алуға құқығы бар. Мемлекеттік негізгі әлеуметтік жәрдемақылар ( ары қарай – жәрдемақалар ) дегеніміз - мүгедек болған жағдайда , асыраушысынан айрылған жағдайда және жасына байланысты азаматтарға бюджет қаржысынанан ұсынылатын айлық ақшалай төлемақылар .

  Жәрдемақы — азаматтарды әлеуметтік қорғаудың бір түрі. ҚР мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақының 3 түрі бар. Олар

мүгедектігі бойынша

асыраушысынан айырылуына байланысты

жасына байланысты берілетін жәрдемақы

Бұл Жәрдемақыларды Қазақстанның әрбір азаматы, сондай-ақ, азаматтығы жоқ адамдардың алуға құқығы бар. Бір мезгілде әр түрлі мемлекеттік әлеуметтік Жәрдемақы алуға құқығы бар адамдарға, олардың таңдауы бойынша бір ғана Жәрдемақы тағайындалады.

Мүгедектік жәрдемақы – азаматтардың денсаулығына байланысты, медициналық әлеуметтік сараптама комиссиясының шешімімен мүгедек деп танылған азаматтарға, мүгедектік тобы мен аурудың себебіне байланысты тағайындалады.

Мүгедектігіне байланысты төленетін мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері әр жылға белгіленетін ең төмен күнкөріс деңгейінің есебі бойынша, арнайы белгіленген коэфиценттер арқылы анықталады.

Жалпы ауру салдарынан мүгедек деп танылған: 

1-ші топ мүгедегіне 23718 теңге; 

2-ші топ мүгедегіне 18486 теңге; 

3-ші топ мүгедегіне 12905 теңге көлемінде мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы тағайындалады.

«Қазақстан Республикасындағы арнаулы мемлекеттік жәрдемақы туралы» Заңына сәйкес, мүгедектік жәрдемақыға қосымша мүгедектік тобына қарай:

1-ші және 2-ші топтағы мүгедектерге 2308 теңге;

3-ші топтағы мүгедектерге 989 теңге көлемінде арнаулы мемлекеттік жәрдемақы тағайындалады.

Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша жәрдемақы – асыраушысы қайтыс болған отбасының еңбекке жарамсыз, оның асырауында болған мүшелеріне тағайындалып төленетін жәрдемақы.

Асыраушысы қайтыс болған отбасының еңбекке жарамсыз әрбір мүшелеріне:1-балаға 11510 теңге; 2-балаға 19881 теңге; 3-балаға 24589 теңге; 4-балаға 26159 теңге; 5-балаға 27031 теңге; 6-балаға 28077 теңге көлемінде тағайындалып төленеді.

Жасына байланысты жәрдемақы – азаматтардың зейнетақы төлемдеріне құқығы болмаған жағдайда, яғни ешқандай еңбек стажын дәлелдейтін құжаттары жоқ азаматтарға, ең төмен күнкөріс деңгейінің 50 % мөлшерінде (17439*0,50=8720 теңге) тағайындалып төленетін жәрдемақы.

         Жәрдемақыларды тағайындалу тәртібі қолданыстағы заң талабтары мен құқықтық нормативтік актілерге сәйкес жүзеге асырылады.  Аталған жәрдемақыларды алу құқығы Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдік азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасының азаматтармен бірдей жәрдемақы алуға құқылы.

2. Еңбекке жарамсыз азаматтарды күтетін тұлғаларға берілетін өтемақылар.

Өтемақылар – бұл азаматтарға олардың жалақысы немесе өмір сүрудің  өзге де көзінің бар-жоқтығына қарамастан, заңдарда көзделген жағдайларда қосымша материалдық көмек көрсету үшін тағайындалатын ақшалай төлемдер. Өтемақыларды әлеуметтік жәрдемақыларға қосымша ретінде қарастырған жөн.

Өмірде еңбекке жарамды азаматтардың емдеу мекемесінің қорытындысы бойынша тұрақты түрде бөтеннің көмегін қажет ететін 1 топ мүгедегін немесе қарт адамды немесе 80 жастан асқан қарт адамды, сонымен қатар 18 жасқа толмаған мүгедек баланы күтуіне байланысты жұмыс істемейтін кездері болады. Мұндай азаматтарға төлеу тәртібі заңдарда анықталған өтемақылық төлемдер төленеді.

Аталған өтемақылар еңбекке жарамсыз азаматтар санаттарының зейнетақыларына қосу арқылы жүргізіледі, бұлар еңбекке жарамсыз азаматтарды іс жүзінде күтуші, жұмыс істемейтін еңбекке қабілетті тұлғаға олардың туыстық қатынастарына және бірге тұру-тұрмауына қарамастан төленеді.

Өтемақылардың бұл түрін тағайындау үшін келесі құжаттарды ұсыну қажет:

1.Еңбекке жарамсыз тұлғаны күтуші азаматтың жеке куәлігі;

2. Еңбекке жарамсыз тұлғаны күтушіазаматтың күтуді бастаған күнін көрсеткен өтініші;

3. Еңбекке жарамсыз тұлғаны күтуші азаматтың еңбек кітапшасы;

4. Еңбекке жарамсыз тұлғаны күтуші азаматтың тұрғылықты жеріндегі халықты әлеуметтік қорғау жөніндегі органның аталған тұлғаның зейнетақы алмайтыны жөніндегі анықтамасы;

5. аталған тұлғаның атаулы әлеуметтік көмек алмайтыны туралы анықтама;

6. еңбекке жарамсыз азаматтың еңбек кітпшасы;

7. МӘСК-ның мүгедектің 1 тобын белгілеу туралы анықтама, 18 жасқа дейінгі баланы мүгедек деп тану туралы медициналық қорытындысы, емдеу мекемесінің еңбекке жарамсыз тұлғаның бөтен адамның көмегіне мұқтаж екендігі туралы қорытындысы;

8. еңбекке жарамсыз тұлғаның өзін күтуші тұлғаның күтетіндігін растайтын өтініші.

Бұл құжаттар еңбекке жарамсыз азаматқа зейнетақы төлейтін органға беріледі.

Еңбекке жарамсыз азамат тұрғылықты жерін ауыстырған жағдайда оның жаңа тұрғылықты жерінде зейнетақы төлейтін тиісті орган еңбекке жарамсыз азаматты күтуші тұлғаның не өзінің өтініші бойынша ай сайынға ақшалай өтемақыны төлеуді оны төлеу тоқтатылған айдан кейінгі айдың бірінші күнінен бастап жалғастырылады. Бұл ретте аталған орган қажет болған жағдайда еңбекке жарамсыз тұлғаны күтуші азаматтан немесе оның өзінен жекелген немесе барлық құжаттарды қайтадан беруді талап ете алады.

Уақытында алынбаған ай сайыеғы өтемақының сомасы бүкіл өткен уақыт үшін, бірақ оны алуға өтінішберген күнге дейінгі үш жылдан аспайтын уақытқа төленеді. Ай сайынғы ақшалай өтемақы оны тағайындайтын не төлейтін органның кінәсі бойынша уақтылы төленбесе, онда ол бүкіл өткен уақыт үшін қандай да бір мерзімдік шектеусіз төленеді.

2.Еңбек сіңірген жылдары үшін Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшері: 1. Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдері: 1) осы Заңның 60-бабының 1-тармағында аталған негіздер бойынша зейнетақы төлемдеріне құқығы бар, арнайы атақтар беріліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін белгіленген тәртіп қолданылатын адамдарға, әскери қызмет стажы, ішкі істер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитетіндегі, қаржы полициясы мен мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарындағы қызмет стажы 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша он жыл және одан да көп болған жағдайда толық көлемінде; 2) осы Заңның 60-бабының 1-тармағында аталған негіздер бойынша зейнетақы төлемдеріне құқығы бар, арнайы атақтар беріліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін белгіленген тәртіп қолданылатын адамдарға, әскери қызмет стажы, ішкі істер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитетіндегі, қаржы полициясы мен мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарындағы қызмет стажы 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша он жылға жетпейтін жағдайда толық емес көлемде тағайындалады. 2. Орталықтан толық көлемінде төленетін зейнетақы төлемдері осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың елу проценті есебінен белгіленеді. 3. Орталықтан толық емес көлемде төленетін зейнетақы төлемдері 1998 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша еңбек сіңірген жыдцарының және еңбек стажының өр жыльгаа шаққанда осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың екі проценті есебінен белгіленеді. 4. Арнайы атақтар беріліп, Қазақстан Республикасының заңдарымен ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін белгіленген тәртіп қолданылатын өскери қызметте, ішкі істер органдарындағы, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Қылмыстық-атқару жүйесі комитетіндегі, қаржы полициясы мен мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарындағы адамдарға қызметте жиырма бес жылдан астам еңбек сіңірген жылдарының әр жылы үшін осы Заңның 60-бабы 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларына сәйкес тағайындалған толық көлемдегі зейнетақы төлемдерінің мөлшері осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың екі процентіне, еңбек стажының әр жылы үшін бір процентіне көбейтіледі. Жиырма бес жыддан астам жалпы еңбек стажының әр жылы үшін осы Заңның 60-бабының 1-тармағының 3) тармақшасына сәйкес тағайындалған толық көлемдегі зейнетақы төлемдерінің мөлшері осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың бір процентіне көбейтіледі. 5. Осы баптың 1-4-тармақтарына сәйкес есептеп шығарылған зейнетақы төлемдерінің жалпы мөлшерін осы Заңның 63-бабына сәйкес белгіленетін ақшалай қаражаттың алпыс бес процентінен асыруға болмайды. Арнайы атақтар беріліп, Қазақстан Республикасының заңцарымен ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін белгіленген тәртіп қолданылатын өскери қызметшілерге, ішкі істер органдарының, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің, қаржы полициясы мен мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарының қызметкерлеріне айлық зейнетақы төлемдерінің ең жоғары мөлшерін тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің жетпіс бес еселенген мөлшерінен асыруға болмайды.