34. Артур Шопенгауэр философиясы.

А.Шопенгауэр (1788-1860). Данцинг қаласында бай саудагердің отбасында дүниеге келеді. Геттинген мен Берлин қалаларында ф/қ білім алады. Негізгі еңбегі «Дүние ерік пен елестету ретінде» деген атпен 1844 ж. Жарық көреді. Берлин университетінде 1819 ж. Оқыған лекциялары ешкімді қызықтырмайды. Сондықтан ол өмір бойы әкесінен қалған капиталдың жылдық пайыздырын жұмсап, өз замандастарынан оқшау да жалғызілікті өмір сүреді. Омірінің соңғы 10 жылында ол даңқтың шапағатына да ие б/ды. Бірақ нағыз атақтылық оған ХХ ғ келеді. Шопенгаэрдің ойынша, Дунинің негізінде өмір сүруге деген бітпейтін іңкәрі бар Әлемдік Ерік жатыр. Сонымен материя, табиғат заты атом, сана, рух, т.с.с бұрынғыфилософтар жатқызған дүниенің негіздерін ысырып тастап, ойшыл «ерік» ұғымын дүниені түсінудегі негізгі категорияға айналдырады. Бұл ұғымның тарихына көз жүгіртсек, көне заманда «сана» мен ерік категориялары әлі бір бірінен бөлініп алынған жоқ-ты.Сонымен Шопенгаурдың ойынша Дүниенің негізінде жатқан Ерік- ол біреу ж/е одан басқа еш нарсе жоқ, бірақ ол өзінің өмірдегі құбылуында шексіз сан алуан болып көрінеді. Ол- өзінің толық еркімен теңелетін бейтұлғалық орасан зор құдіретті күш. Ол бейсаналы болғаннан кейін, өзінің мәңгілік қалыптасу, мақсат- мұратсыз өмірге ынтық болу барысында неше түрлі залымдықты тудыруы мүмкін. Әлемдік еріктің ешқандай себебі, белгілі бір негізгі болмағаннан кейін, ол ешқандай заңдылықтарға бағынбайды. Өзінің өмірде болуға деген іңкәрінің негізінде ол бүкіл дүниені тудырса да, оған ешқандай тәртіп, жоспар сияқты нәрселерді әкеле алмайды., керісінше, ол заттарды бір- бірінен бөліп, қиратып, қарсы қойып оған тағы да қанағаттанбай, өзінің шексіз ізденісін, күресін жалғастыра береді. Ол ызаға толы, не істеу керектігін білмегеннен кейін, өзін- өзі тырнап, жыртып жатқан жануарға ұқсайды. Ш. «өмір шындығын текке шығаратын ж/е адамдардың өмірлік мүдделеріне жат эстетизмді уағыздады. Ол идеалық көркем шығармашылыққа көркемдік түйсіктің мақсатсыздығын, енжар пайымдауын қарсы қойды. Ш- дің филос. Жүйесі буддизімнен алынған «нирвендақтардың»- «өмірге деген ынтаны» жоятын мүлдем енжарлықтың мистикалық мұратымен аяқталады.

35 Ақиқат,тәжірибе теориясы

Ақиқат –танымның негізгі мақсаты.Аристотель сөзінің «Метафизикасында» ақиқатты біздің қоршаған дүниедегі заттар мен құбылыстардың адам санасында бейнелеуі деп түсінді. Ақиқатқа жету субъект пен объект арасындағы өзара байланыс. Ақиқат өзінің мазмұны жағынан объективті. Зерттеліп отырған объект жөніндегі толық емес білімді-салыстырмалы ақиқат, ал толық және дәл білімді-абсолюттік ақиқат деп атайды.Абстрактілі ақиқат жоқ, ақиқат ылғида нақты. Қоғамдық тарихи тәжірибе-ақиқаттың бірден бір жалпы өлшемі. Ғылымның әр түрлі саласында оның көрінуі де әр түрлі. Жалпы алғанда, таным процесі, сол сияқты ақиқат және оның өлшемі,адамның тәжірибиелік қызметін үнемі өзгерісте,қозғалыста деп түсіну керек. Ақиқат теориясы мынандай қаидаларға сүйенеді: 1) ақиқат-әлеуметтік процесс2) объективті ақиқатты мойындау-абсолютті ақиқатты мойындау деген сөз 3) ақиқат барлық жағдайда нақты 4) практика-ақиқаттың жалпы өлшемі 5) ақиқатты тану –қайшылықты, күрделі диалектикалық процесс.