24 Билет

Есімше:

Есімше әрі етістік, әрі есімдер қызметін атқарады, екі тілде де маңызды грамматикалық категория ретінде танылады да, қазақ тілінде негізгі түбірге не етістіктің түбіріне жалғанатын –ған/-ген, -қан/-кен, Түрк тілінде -(y)an/-(y)en формалары арқылы жасалады. Түрк тіліндегі есімшенің аффиксі осы шақ, не өткен шақта болған қимылды білдіреді, ал қазақ тілінде есімшенің –ған/-ген, -қан/-кен жұрнақтары қимылдың өткен шақтағы формасын білдіреді.

қазақ тілінде
Жуан буындағы қатаң дауыссыздардан кейін	-қан	Бас-қан «ступивший»; қайт-қан «возвратившийся»
Жіңішке буындағы қатаң дауыссыздардан кейін	-кен	жет-кен «достигший»; кет-кен «ушедший»
Жуан буындағы басқа жағдайларда	-ған	қара-ған «смотревший»; жаз-ған «писавший»
Жіңішке буындағы басқа жағдайларда	-ген	Же-ген «принимавший пищу» Күл-ген «смеявшийся»
Түрк тілінде
Жуан буындағы дауыссыздардан кейін	-an	Yaz-an «пишущий, писавший»; Bas-an «ступающий, ступивший»
Жіңішке буындағы дауыссыздардан кейін	-en	Gid-en «идущий, ушедший» Gül-en «смеющийся, смеявшийся»
Жіңішке дауыстылардан кейін	-(y)en	Di-yen «говорящий, сказавший» Özle-yen «скучающий, скучавший»
Жуан дауыстылардан кейін	-(y)an	Oku-yan «читающий, читавший» Atla-yan «прыгающий, прыгавший»

Қазақ тілінде өткен шақ есімшенің болымсыз түрі –ма/-ме, -ба/-бе, -па/-пе болымсыз етістік жұрнақтары арқылы және Түрк тілінде етістіктің түбіріне жалғанатын -ma/-me жұрнақтары арқылы жасалады: кел-ме-ген/gel-me-yen «не пришедший», айт-па-ған/söyle-me-yen «не сказавший».

 Televizyon zamanın vazgeçilmez unsurları arasında ilk sıralarda yer alır. Tamamen kara kutunun bir başka deyişle aptal kutusunun içinde yaşayan milyonlarca insan var. Ama bu da doğru kullanım ve yanlış kullanım diye yararlı ya da zararlı olabilir. Örneğin bütün gününü o kara kutunun önünde geçirmek insanları aptallaştırırken yarışmalar açık oturumlar gibi insan zihnini geliştiren dünya şehirleri mutfakları medeniyetlerini gösteren programlarla da insan hayaline küçük dokunuşlarda bulunabilir. Mesele şu televizyonu hangi amaçla kullanıyorsun? Saatlerini verdiğin insan iletişiminden yoksun bir varlık olmana neden oluyorsa kesinlikle zararlı ama bilinçli kullanıyorsan sorun yok demektir. Geçmişten günümüze bakıldığı zaman televizyonlar da insanlar gibi ihtiyaç doğrultusunda değişti. Tüplü televizyonlar incecik hale geldi. Yine geçmişten günümüze bakıldığında televizyon başında geçirilen zaman dilimi de arttı. İnsanlar televizyon ile toplumsal ilişkilerini aksatır hale geldi.insan ilişkilerinde teknoloji önemli bir sorun olmaya başladı.bu da toplumda sorunlara yani insan iletişiminde aksaklıklara neden olmaya başladı. Özellikle çocuk gelişimi üzerinde büyük problemler oluşturuyor.Çocukların zihinsel gelişimi için televizyon başında geçirdikleri sürenin azaltılması daha faydalı etkinliklere yönlendirilmesi gerekmektedir.Tamamen çocuklar üzerinde kötü de denemez. Çünkü çocukları zihinsel olarak geliştirecek programlar da var.