1. Термоэлектрлік түрлендіргіші бар өлшеуіш аспаптар. Құрылымы, шкаласының теңдеуі.

Жиіліктері кең ауқымды (100 МГц) өзгеретін тоқпен кернеуді өлшеу үшін термоэлектрлік түрлендіргіш қолданылады (ТТ). Термотүрлендіргіш (ТТ) белгісіз токты не кернеуді ЭҚК не айналдырады. Од ЭҚК ті магнитэлектрлік жүйедегі ӨМ өлшейді. Осы себептен ТТ бар аспаптар ТТ бар құрама аспаптар

2.Өлшеудің қателіктері. Жүйелік қателіктер, оның құраушылары және олардан арылу әдістері

Өлшеулерді талдаған кезде екі ұғымға анық шек қойылу керек: физикалық шамалардың (ФШ) шындық мәндері және олардың эипириялық көріністері-өлшеу нәтижелері.

ФШ-лардың шыедық мәндері X’-бұл заттың сандық және сапалық қасиеттерін үлгілі түрде бейнелейтін мәндер.

Өлшеу нәтижелер Х-бұл біздің инженерлік және басқа әрекеттердің өнімдері.

Х және Х’- тердің айырмасы өлшеудің қателігі деп аталады.

Δ=X - X’ (3.1)

Х’ шама бізге белгісіз, біз оны техникалық тәсіл ретінде өндіре алмаймыз, ал сол себептен ФШ-ның табылатын немесе эксперименталды тапсырылған нақты Хi шаманың мәнін кіргіземіз.

Бұл жағдайда: Δ=X –Xн мүлде терістік деп аталады. Хi нақты мәні Х’ мәніне жақын келеді. Қателіктің пайда болу себептері: өлшеу әдістерінің, техникалық тәсілдердің және адам дене мүшесінің жетілмегендігі.

Өлшеу нәтижелеріне сыртқы жағдайлар (жылулық, қысым, ылғалдық, желі кернеуінің теңселуі, жиіліктің өзгеруі және т.б.) өте қатты әсер етеді.

Қателіктердің пайда болуына жағдайларды екі топқа біріктіруге болады: бірінші топқа өте жүйелісіз пайда болатын факторлар (аспаптардың бөлшектерінің қисаюы, кернеудің немесе жиіліктің өзгеруі және т.б.), ал бұл олардың болжау болуын айтуға жағдай туғызбайды; екінші топқа тұрақты немесе заңға сыйымды.

3.Өлшеу принциптері. Белгілі өлшеудің құралдардың жұмыс істеу принциптеріне сәйкес түсіндіріңіз

Өлшеу принципі деп-өлшеулер негізделген физизикалық құбылыстың жинтығы.

1.Өлшеу құралдары түр бойынша былай жіктеледі.

Мера-берілген мөлшерлі физ.ш.жаңадан өндіретін өлшем құрлысы, өлшеу аспабы-өлшеуіш мәліметтерін тікелей қабылдауға болатындай форма түріне немесе сигналға келтіретін өлшеуіш құралы.

Өлшеуіш түрлендіргіш-өлшенген мәліметтерді ары қарай түрлендіруге, өңдеуге немесе сақтауға ыңғайлы түріндей сигналға келтіретін өлшеу құрылғысы.Өлшеу қондырғысы-бір жерде орналасқан өлшеу құралдарының және көмекші құрамдардың функциалды бірлескен жиынтығы т.б.өлшеуіш шамалар түріне ( амперметр,термометр), қорғалуы дәрежесінен ( судан,жарылыстан), пайдалану түріне ( стационарлы,ауыспалы) тәуелді жіктеу.

2.Өлшеуіш құралдардың құру негізіне салынған принципі-әрекет принципі деп аталады.

Әрекет принципі болса өлшеуіш құралдар былай бөлінеді:

1.Термоэлектірлік.

2.Деформациялық.

3.Электромагниттік.

№4 БИЛЕТ

2.Тура не тікелей бағалайтын өлшеуіш аспаптардың дәлдік кластары. Оларды құжаттарда және аспаптарда көрсету не белгілеу тәсілдері.

Қателіктердің пайда болуы ӨМ-нің кемшілінен (тіректердің ысылуы), өлшемдерден не сыртқы ортаның(температура, сыртқы магниттік немесе электрлік өрістер, т.б.) әсеріне байланысты, рұқсат етілген қателіктерге қарай өлшеу құралдары әртүрлі дәлдік белгіленеді. Дәлдік класс: өлшеу құралдарының жалпы метрологиялық сипаттамасы, ол қателіктің рұқсат етілген мәнінің шегін көрсетеді. Қарастырылған электр-магниттік аспаптардың рұқсат етілген қателіктерінің шегі келтірілген қателікпен табылады.

γ=+ 100 Δ/Xн , в% (2.14) мұнда Δ-абсолюттік қателіктің мәні

Xн=Iн, не Xн=Uн , не Xн=Pн

Стандартқа сәйкес электроөлшеуіш аспаптарға 8 дәлдік класстар белгіленген:

-0.05- үлгілі өлшемдер

-0.1; 0.2-жоғары кластағы аспаптар

-0.5;1.0;1.5- техникалық жұмысшы аспаптар

-2.5- жылжымалы қондырылғыларда қолданылатын аспаптар;

-4- индикаторлар

Дәлдік кластың сан мәні төмен болған сайын, өлшеу қателігінің шегі де төмен болады. Аспаптарды пайдаланған кезде ТШ (ТУ) талаптарын орындау керек;горизонтал қолы,сыртқы ортаның әсерін ескеру т.б.

№5 БИЛЕТ