- •1. Магнитэлектрлік жүйедегі өлшеуіш механизмнің жұмыс істеу принципі. Оның шкаласының теңдеуі.
- •2.Сыйымдылықты және индуктивтікті өлшеуге арналған айнымалы токтың көпірлік схемалары.
- •3.Өлшеуіш құралдардың санақ құрылғыларының түрлері. Оларды жасаудың тәсілдері.
- •2. Жоғары (вч) және өте жоғары (свч) жиіліктегі, қуатты өлшеудің жылулық әдістері. Болометрлер, терморезисторлар және термотүрлендіргіштер.
- •3.Электр және радио өлшеулер. Анықтамалары, арналулары және өлшеу нәтижелері
- •1. Термоэлектрлік түрлендіргіші бар өлшеуіш аспаптар. Құрылымы, шкаласының теңдеуі.
- •2.Өлшеудің қателіктері. Жүйелік қателіктер, оның құраушылары және олардан арылу әдістері
- •3.Өлшеу принциптері. Белгілі өлшеудің құралдардың жұмыс істеу принциптеріне сәйкес түсіндіріңіз
- •2.Тура не тікелей бағалайтын өлшеуіш аспаптардың дәлдік кластары. Оларды құжаттарда және аспаптарда көрсету не белгілеу тәсілдері.
- •1.Шунттар. Арналуы. Метрологиялық сипаттамалары.
- •2.Цифрлық аспаптардағы аналогтық сигналдарды дискреттеу тәсілі.
- •3.Өлшеуіш құралдың басты қателігі. Оны құжаттарда және аспаптарда көрсету не келтіру тәсілдері.
- •1.Қосымша резистор. Арналуы. Метрологиялық сипаттамалары.
- •3.Өлшеуіш аспаптардың кіріс кедергілері. Токты және кернеуді өлшегенде оларға қойылатын шарттар.
- •2.Электрондық омметрлер. Олардың схемалары, өлшеу әдістері мен тәсілдері.
- •3.Өлшем (мера) дегеніміз не? Оның анықтамасы және түрлері. Мысал келтіріңіз
- •2.Лиссажу фигурасын қолданып электрондық осцилографпен жиілікті өлшеу әдісі.
- •3.Өлшеуіш аспаптар. Арналуы және олардың метрологиялық сипаттамалары.
- •2.Электрондық осциллограф. Құрылымдық схемасы. Бұрмалау әдістері және сигналдың кескінін экранда алу.
- •3.Өлшеуіш түрлендіргіштер. Арналуы. Олардың метрологиялық сипаттамалары.
- •2.«Кернеу-уақыт-импульстар саны» принципімен түрлендіретін аналог- цифрлық түрлендіргіш.
- •3.Өлшеуіш құралдар. Арналуы және оларды топтастыру.
- •1.Кернеуді өлшеудің теңгерушілік (компенсационный) әдісі. Арналуы. Өлшеу схемасы.
- •1.Токты өлшеудің теңгерушілік (компенсационный) әдісі. Арналуы. Өлшеу схемасы.
- •2.Электрон- санақ әдісімен фазалардың айырмашылығын өлшеу. Фазаларды импульстардың санына түрлендірудің негізі.
- •3.Өлшеудің бірлігін қамтамасыз ететін мемлекеттік жүйе.
- •2.Электрон – санақтық частотометрмен жиілікті өлшеу. Жиілікті импульстардың санына түрлендірудің басқы теңдеуі.
- •3.Стандарттар, арналуы және түрлері. Метрологиядағы басты стандарт
- •2.Цифрлық аспаптарда қолданылатын электрон- санақ әдісінің негізі. Өлшеу схемасы және потенциалдық диаграмма.
- •3.Стандарттаудың негізі және мазмұны. Нормативтік құжаттар
- •1.Осциллографтық тәсілмен фазалардың ығысу бұрышын табу. Өлшеу схемасы.
- •2.Айнымалы токтың көпірлік схемасы. Арналуы, көпірлік схеманың, жинақталу (сходимость) теңдеуі.
- •3.Өлшеудің бірліктері: басты және туынды бірліктер. Омның басты еселік және бөліктік бірліктерінен мысал келтіріңіз.
- •2.Тізбектеп қосылған тура бағалайтын омметр. Шкаласының теңдеуі.
- •2.Цифрлық аспаптар. Арналуы, құрылымдық схемасы, функционалдық блоктардың бір- біріне ара қатынасы.
- •3.Физикалық шамалар: активтік және пассивтік түрлері. Олардың бір- бірінен айырмашылығы. Мысал келтіріңіз.
- •1.Кернеудің, қуаттың және токтың деңгейлері және олардың бір бірімен ара қатынасы. Арналуы.
- •2.Жиілікті өлшеудің гетеродиндік тәсілі. Схемасы және өлшеу нәтижесін алу тәсілі.
- •3.Метрология: Басқы міндеттері және мазмұны.
- •1.Тұрақты токтың көпірлік схемасы. Оның жұмыс істеу принципі және тепе-теңдік шарттары
- •2.Осциллографпен сигналдың модуляциалық коэффициентін өлшеу.
- •3.Кернеуді және токты өлшеуге арналған масштабтық түрлендіргіштер. Схемасы және қателіктері.
- •22 Билет
- •1.Айнымалы сигналдардың орташа, орташатүзетілген, әрекеттік және амплитудалық мәндерін өлшеу. Сигналдардың формалық және амплитудалық коэфициенттерін табу керек.
- •2.Үлкен токтарды өлшеуге арналған жоғарыжиіліктік токтық трансформатордың жұмыс істеу принципі және қосу схемасы.
- •3.Квалиметрия: басқы мазмұны және міндеттері
- •1.Цифрлық осциллограф. Жұмыс істеу принципі және бок-схемасы.
- •2.Цифрлық мультиметр. Жұмыс істеу принципі және блок-схемасы.
- •3.Сигналдардың деңгейлері туралы ұғым. Сигналдардың абсалюттік деңгейлері. Деңгейді өлшеуіштің схемасы.
- •2.Калориметрлік ваттметрдің жұмыс істеу принципі және функционалдық схемасы.
- •3.Электрондық осциллографтың көмегімен пунктирлік дөңгелек әдісімен жиілікті өлшеу.
- •2.Радиобайланыста, радиохабарда және телевидениеде қолданатын сигналдардың жиіліктерінің спектрі. Жиілікті өлшеудегі басты принциптер мен әдістер.
- •1.Амперметрмен токты өлшеуіш трансформатор арқылы токты өлшегенде қандай қателік болады. Метрологиялық сипаттамаларын көрсетіңіз.
- •2.Жоғары және өте жоғары жиіліктерді өлшеу үшін арналған резонанстық тәсілдер.
- •3.Жоғары жиіліктегі қуатты өлшеуге арналған терморезистивтік көпірлік схема. Жұмыс істеу принципі және схемасы.
1.Тұрақты токтың көпірлік схемасы. Оның жұмыс істеу принципі және тепе-теңдік шарттары
Ол 4 иықтан тұрады. R1, R2, R3, R4 және бірп жағына ток көзі, екінші жағына индикатор қосылады. R1 R3= R2R4 (1). Мысалы: үш кедергі беріліп біреуі белгісіз болса, онда (1) формула арқылы белгісіз кедергінің біреуін таба аламыз. Осы тепе –теңдік шарты
2.Осциллографпен сигналдың модуляциалық коэффициентін өлшеу.
Ол екі әдіс арқ. Жүзеге асуы мүмкін: сызықты н/е синусиалды бұрмалау көмегімен.
Сыз.б. кезінде вертикалды ауытқу каналына жоғ.жиілікті мод-ған сигнал бер-ді, оның жиілігін модуляциялану жиіл-нен 2-3 ретке кішірейтеді ж/е мод-ну кернеумен синхронизациялайды.Осц-ң экр-да мод-ған y=f(t) түріндегі сигналы п.б.Масштабты сетка арқ. Сәуленің минималды A=2Umax ж/е максималды Б=2Umin ауытқуы алынып, коэф-ң форм-сын аламыз: M=(А-Б/А+Б)*100
Мод-ған сиг-ң графигі:
Синусиалды бұрмалау кезінде вертикалды ауытқу каналына мод-ған сигнал,ал гор-ды ауытқу каналына мод-ған кернеу беріледі. Мұнда А ж/е Б мод-ған кернеудің мин., макс. Мәндеріне сәйкес келеді, сондықтан М-ды табу фор-сы сол қалпында қалады.
3.Кернеуді және токты өлшеуге арналған масштабтық түрлендіргіштер. Схемасы және қателіктері.
Жиіліктері
кең ауқымда 100 МГц дейін өзгеретін ток
пен кернеуді өлшеу трмотүрлендіргіштер
ТТ қолданылады. ТТ белгісіз токты не
кернеуді Э.Қ.К.-ке айналдырады, ал ол
ЭҚК-не магнитэлектрлік жүйедегі өлшеуіш
мехфнизмдер өлшейді. Осы себептен ТТ
бар аспаптар болып саналады. 3.5 сурет
3.5. Термоэлектрлік аспаптың функционалдық схемасы \а\ және оның белгіленген таңбасы. ТТ қыздырғыштан және термопарадан тұрады. \3.6 сурет\
а/ термопара қыздырғышқа тиіп тұрады, б/ тимейді,
3.6 сурет. ТТ құрылғысы
Қыздырғыш пен термопара инертті газ толтырылған шыны баллонға орналасқан. Қыздырғыш әдетте жіңішке сымтемірден жасалған. Сымтемірдің меншікті кедергісі үлкен болу керек. Оған жататындар:нихром, манганин, вольфрам. Қыздырғыштың активтік кедергісі R болса, Джоуль-Ленц заңы бойынша ол арқылы I ток өтсе, онда бөлінетін жылулық энергия:
Q=0.24I*RT тең.
Т-синусойдалдық сигналдың периуды.
Бөлінген жылулық конвекцияның арқасын термопараның тарамдарының қосылған жерін жылытады. Термопара меншікті термо-Э.Қ.С. үлкен қорытпа металдан жасалады. Мысалы, хромель-копель деген қорытпадан.
Егер ТТ магнитэлектрлік жүйедегі өлшеуіш механизммен қоссақ-термоэлектрлік аспап болады. \3.7. сурет\
3.7. Термоэлектрлік аспап.
22 Билет
1.Айнымалы сигналдардың орташа, орташатүзетілген, әрекеттік және амплитудалық мәндерін өлшеу. Сигналдардың формалық және амплитудалық коэфициенттерін табу керек.
Айнымалы сигналдың орташа,орташатүзетілген,әрекеттік және амплитудалық мәндерін өлшеу. Сигналдардың формалық және амплитудалық коәффициентерін табу керек.
А
йнымалы
сигналдар формасы жағынанда,параметрлері
жағынан да әр түрлі болады. Әр түрлі
формалы сигналдардың әрекеттік және
амплитудалық мәндерінің ара қатынасы.
x X=xm/√2≈0.71 xm
xm=√2 x ≈1.41x
t
x= xm
x = xm /√3≈0.58 xm
xm=√3x≈1.73x
Тізбектер теориясынан орташа түзетілген Uoт кернеуді табамыз:
Uoт = 2 Um(t)/π 3.1
Мұнда Um – синусоиданың амплитудалық мәні.
Осы кернеу арқасында ӨМ арқылы орташа түзетілген ток өтеді:
Iот = Uoт / Rа=2Um/(π Rа) 3.2
Мұнда Rа –аспаптың ішкі кедергісі (1 мА арналған миллиамперметрдің ішкі кедергісінің шамасы 1кОм )
Практикалық жағдайда энергетикалық параметрлер көп қолданылады,олар-тиімділік не әрекеттік мәндер.
Уақытпен өзгеретін айнымалы шаманың тиімділік мәнінің бір периодтағы әсері (мысалы,токтың жылулық беруі не айналмалы моменттің мәні) осы мәндегі тұрақты шаманың әсерімен тең.Сондықтан 3.2 теңдеуді әрекеттік мәнмен жазуға болады:
Iот = 2√2 U/(πRа) 3,3
Тізбектер теориясынан белгілі: синусоидалдық кернеу формалық коэф.-пен сипатталады.
Кфс=U/Uот =π/ 2√2=1,11 3,4
Сонда:
Iот= КR*U/ Kфс
Мұнда КR =1/Rа=const
