
- •1. Магнитэлектрлік жүйедегі өлшеуіш механизмнің жұмыс істеу принципі. Оның шкаласының теңдеуі.
- •2.Сыйымдылықты және индуктивтікті өлшеуге арналған айнымалы токтың көпірлік схемалары.
- •3.Өлшеуіш құралдардың санақ құрылғыларының түрлері. Оларды жасаудың тәсілдері.
- •2. Жоғары (вч) және өте жоғары (свч) жиіліктегі, қуатты өлшеудің жылулық әдістері. Болометрлер, терморезисторлар және термотүрлендіргіштер.
- •3.Электр және радио өлшеулер. Анықтамалары, арналулары және өлшеу нәтижелері
- •1. Термоэлектрлік түрлендіргіші бар өлшеуіш аспаптар. Құрылымы, шкаласының теңдеуі.
- •2.Өлшеудің қателіктері. Жүйелік қателіктер, оның құраушылары және олардан арылу әдістері
- •3.Өлшеу принциптері. Белгілі өлшеудің құралдардың жұмыс істеу принциптеріне сәйкес түсіндіріңіз
- •2.Тура не тікелей бағалайтын өлшеуіш аспаптардың дәлдік кластары. Оларды құжаттарда және аспаптарда көрсету не белгілеу тәсілдері.
- •1.Шунттар. Арналуы. Метрологиялық сипаттамалары.
- •2.Цифрлық аспаптардағы аналогтық сигналдарды дискреттеу тәсілі.
- •3.Өлшеуіш құралдың басты қателігі. Оны құжаттарда және аспаптарда көрсету не келтіру тәсілдері.
- •1.Қосымша резистор. Арналуы. Метрологиялық сипаттамалары.
- •3.Өлшеуіш аспаптардың кіріс кедергілері. Токты және кернеуді өлшегенде оларға қойылатын шарттар.
- •2.Электрондық омметрлер. Олардың схемалары, өлшеу әдістері мен тәсілдері.
- •3.Өлшем (мера) дегеніміз не? Оның анықтамасы және түрлері. Мысал келтіріңіз
- •2.Лиссажу фигурасын қолданып электрондық осцилографпен жиілікті өлшеу әдісі.
- •3.Өлшеуіш аспаптар. Арналуы және олардың метрологиялық сипаттамалары.
- •2.Электрондық осциллограф. Құрылымдық схемасы. Бұрмалау әдістері және сигналдың кескінін экранда алу.
- •3.Өлшеуіш түрлендіргіштер. Арналуы. Олардың метрологиялық сипаттамалары.
- •2.«Кернеу-уақыт-импульстар саны» принципімен түрлендіретін аналог- цифрлық түрлендіргіш.
- •3.Өлшеуіш құралдар. Арналуы және оларды топтастыру.
- •1.Кернеуді өлшеудің теңгерушілік (компенсационный) әдісі. Арналуы. Өлшеу схемасы.
- •1.Токты өлшеудің теңгерушілік (компенсационный) әдісі. Арналуы. Өлшеу схемасы.
- •2.Электрон- санақ әдісімен фазалардың айырмашылығын өлшеу. Фазаларды импульстардың санына түрлендірудің негізі.
- •3.Өлшеудің бірлігін қамтамасыз ететін мемлекеттік жүйе.
- •2.Электрон – санақтық частотометрмен жиілікті өлшеу. Жиілікті импульстардың санына түрлендірудің басқы теңдеуі.
- •3.Стандарттар, арналуы және түрлері. Метрологиядағы басты стандарт
- •2.Цифрлық аспаптарда қолданылатын электрон- санақ әдісінің негізі. Өлшеу схемасы және потенциалдық диаграмма.
- •3.Стандарттаудың негізі және мазмұны. Нормативтік құжаттар
- •1.Осциллографтық тәсілмен фазалардың ығысу бұрышын табу. Өлшеу схемасы.
- •2.Айнымалы токтың көпірлік схемасы. Арналуы, көпірлік схеманың, жинақталу (сходимость) теңдеуі.
- •3.Өлшеудің бірліктері: басты және туынды бірліктер. Омның басты еселік және бөліктік бірліктерінен мысал келтіріңіз.
- •2.Тізбектеп қосылған тура бағалайтын омметр. Шкаласының теңдеуі.
- •2.Цифрлық аспаптар. Арналуы, құрылымдық схемасы, функционалдық блоктардың бір- біріне ара қатынасы.
- •3.Физикалық шамалар: активтік және пассивтік түрлері. Олардың бір- бірінен айырмашылығы. Мысал келтіріңіз.
- •1.Кернеудің, қуаттың және токтың деңгейлері және олардың бір бірімен ара қатынасы. Арналуы.
- •2.Жиілікті өлшеудің гетеродиндік тәсілі. Схемасы және өлшеу нәтижесін алу тәсілі.
- •3.Метрология: Басқы міндеттері және мазмұны.
- •1.Тұрақты токтың көпірлік схемасы. Оның жұмыс істеу принципі және тепе-теңдік шарттары
- •2.Осциллографпен сигналдың модуляциалық коэффициентін өлшеу.
- •3.Кернеуді және токты өлшеуге арналған масштабтық түрлендіргіштер. Схемасы және қателіктері.
- •22 Билет
- •1.Айнымалы сигналдардың орташа, орташатүзетілген, әрекеттік және амплитудалық мәндерін өлшеу. Сигналдардың формалық және амплитудалық коэфициенттерін табу керек.
- •2.Үлкен токтарды өлшеуге арналған жоғарыжиіліктік токтық трансформатордың жұмыс істеу принципі және қосу схемасы.
- •3.Квалиметрия: басқы мазмұны және міндеттері
- •1.Цифрлық осциллограф. Жұмыс істеу принципі және бок-схемасы.
- •2.Цифрлық мультиметр. Жұмыс істеу принципі және блок-схемасы.
- •3.Сигналдардың деңгейлері туралы ұғым. Сигналдардың абсалюттік деңгейлері. Деңгейді өлшеуіштің схемасы.
- •2.Калориметрлік ваттметрдің жұмыс істеу принципі және функционалдық схемасы.
- •3.Электрондық осциллографтың көмегімен пунктирлік дөңгелек әдісімен жиілікті өлшеу.
- •2.Радиобайланыста, радиохабарда және телевидениеде қолданатын сигналдардың жиіліктерінің спектрі. Жиілікті өлшеудегі басты принциптер мен әдістер.
- •1.Амперметрмен токты өлшеуіш трансформатор арқылы токты өлшегенде қандай қателік болады. Метрологиялық сипаттамаларын көрсетіңіз.
- •2.Жоғары және өте жоғары жиіліктерді өлшеу үшін арналған резонанстық тәсілдер.
- •3.Жоғары жиіліктегі қуатты өлшеуге арналған терморезистивтік көпірлік схема. Жұмыс істеу принципі және схемасы.
2.Тізбектеп қосылған тура бағалайтын омметр. Шкаласының теңдеуі.
Қуатты өлшеудің тура және жанама түлері бар. Тура әдісі вольтметрдің көмегімен жаслады.
Жанама әдісі тоқ пен кернеу немесе кернеуді тура әдіспен өлшеп алып, содан қуат табылады.
Нәтижені бағалау Q=f(Q1,Q2..Qm)=f(Q1,Q2..,Qm)+E (df/dQi) delta(i)
Qi - тура өлшегендегі нәтижені бағалау
Delta(i) – тура өлшегендегі қателік
Абсолюттік қателік – delta=E (df/dQi) delta(i) = E Wi delta(i)
Wi=df/dQi әсер ету коэффициенті
Wi delta(i) меншікті қателік
№18 БИЛЕТ
2.Цифрлық аспаптар. Арналуы, құрылымдық схемасы, функционалдық блоктардың бір- біріне ара қатынасы.
Ең жақсы деген көрсетуші аспаптардың қателіктері 10-3 болып кепілденген. Өлшеудің дәлдігін бес не одан аса ондық таңбаға көтеру үшін өлшеуіш көпір схемасын не компенсаторларды қолдану керек. Бұл аспаптарды қолдану әр кезде қиындыққа соғады. Себебі, қазіргі өндірістің тілегі өнімділікті арттыру үшін тез, жоғары дәлдікпен сенімділікпен өлшейтін аспаптарды керек етеді. Осындай тілектерді тек қана цифрлық өлшеуіш аспаптар қамтамасыз ете алады.
Цифрлық өлшеуіш аспаптардың келесі ерекшеліктері бар:
Жоғары дәлдікпен өлшеу;
өлшеуіш мәндерді сақтау, тасымалдау және оларды ЭЕМ-ға кіргізу мүмкіндіктері.
Пайдаланудың оңайлығы.
Цифрлық аспап (ЦА) өлшейтін не оған пропорционалды шаманы кванттау приципіне негізделген ЦА көрсеткіші цифрлық формада беріледі.
ЦА-ның құрылым схемасы 4,1 суретте берілген.
4,1 сурет ЦА-ның құрылым схемасы Rцсқ цифрлық санақ құрылғысының разряд саны.
кі=1,2,3,..., N
ӨТ- өлшеу түрл.; көт-түрлендіру коэф-і; КҚ-кіріс құрылғы; МТ- масштабты түрлендіргіш; кі- түрл. коэф.; АЦТ-аналог-цифрлық түрл.; КАЦТ-түрл. коэф.; RАЦТ- разряды; КТ- кодты түрленд.; ЦСК- цифрлық санақ құрылғы; RЦСҚ-разряды.
Өлшенетін физикалық шама (ФШ) Х түрлендіру коэффициенті Көт тең бірінші өлшеуіш түрлендіргішке (ӨТ) әсер етеді. Ол Х-ты (ток, кернеу, қуат т.б.) эл. сигналына түрлендіреді. Эл. сигналы ретінде тұрақты токтың кернеуі қолданылады. Біздің жағдайда U=kөтХ. Бұл кернеу масштабтық түрлендіргішке (МТ) келеді. МТ өлшеу тегін өзгертуге керек. Оның өлшеу ауқымы түрлі санды болуы мүмкін. 1...Nn
МТ кіріс кернеуді Кі рет өзгертіп (кішірейтеді не үлкейтеді) шығыс кернеуді Uн нормалайды, мысалы Uн max=1В. Нормаланған кернеу Uн max=КіКөтХ аналог-цифрлық түрлендіргішке (АЦТ) жеткізіледі.
№19 БИЛЕТ
3.Физикалық шамалар: активтік және пассивтік түрлері. Олардың бір- бірінен айырмашылығы. Мысал келтіріңіз.
Физикалық шамалар уақытқа байланысты тұрақты және айнымалы болып келеді.Уақыт бойынша тұрақты шаманы өлшегенде оның лездік мәнін анықтау жеткілікті.Уақыт бойынша айнымалы шамалар квазидитерминерленген немесе кездейсоқ өзгеріс сипаттамасы бар.
Квазидитерминерленген физикалық шама дегеніміз-уақытқа тәуелділігі анықталған, бірақ бұл тәуелділіктің өзгеру параметрі белгісіз шама.Кездейсоқ физикалық шама,көлемі уақыт бойынша кездейсоқ өзгеретін шама.Дербес жағдайда уақыт бойынша айнымалы шама деп-дискреттік шамалар.
Физикалық шамалар активті және пассивті болып бөлінеді.Активтік шама(мыс, механикалық күш, тоқ көзінің ЭҚК) қосымша энергия көзінсіз өлшеуіш ақпарат сигналдарын жасайды.
Пассивтік шама(масса электірлік кедергі, индуктивтілік)өздері өлшеуіш ақпарат сигналдарын жасай алмайды.Ол үшін оларда қосымша энергиямен активтендіру керек.Мыс резистордың кедергісін өлшегенде ол арқылы тоқ өту керек.Зерттеліп отырған объектіге байланысты электірлік магниттік және электірлік емес шамаларға бөледі.
Анықтама бойынша сандық сипаттамасы 1-ге тең шама,физикалық шама болып есептеледі.
№20 БИЛЕТ