3.Өлшеудің бірлігін қамтамасыз ететін мемлекеттік жүйе.

1ФМ-ның (физикалық мәні) бірлігі-бұл белгілеу бойынша сандық мағынасында 1-ге тең атақ берілген ФМ.

Бірліктің әріптес арқылы белгілеу бойынша екі түрі берілген: халықаралық (латынша н/е грекше әліппе арқылы) ж/е қазақша (қазақ әліппесінің әріптерін қолдану). Баспа (қолжазба) басылымдарда халықаралық н/е қазақша белгілеу қолданады. Белгілеудің екі түрін бір басылымда қатар қолдануғаа болмайды.

Өлшеу тәсілдердің барлық құжаттарында халықаралық белгілеу міндетті түрде қолданылады.

Бірліктердің мәндерін сандық мағыналарынан кейін қолдану керек ж/н олармен бірге бір қатарға қоямыз. Ақырғы цифрмен сандық белгінің арасында ашық жер қалдыру керек (5 A, 1 Oм). Шекті ауытқуы бар мәндердің сандық мағынасы жақша ішіне алынады (100,0-+0,1) Н.

Егер туынды бірліктің аталуы бірліктердің көбейтіндісі б/са, онда олардың аталуы сызықша арқылы жазылады.

Егер туынды бірліктің аталуы осы бірліктердің қатынасы б/са «келетін» сөз қолданады (Вт/м-метрге келетін ватт, Ф/М-метрге келетін фарада).

№14 БИЛЕТ

2.Электрон – санақтық частотометрмен жиілікті өлшеу. Жиілікті импульстардың санына түрлендірудің басқы теңдеуі.

Жиілікті Өлшеуде ең дәл әдіс болып электрондық-санақ әдісі болып саналады.

Цифрлық (электрондық-санақтық) частотометр белгілі жоғары ләлдікпен өлшенген уақыт аралыңындағы өткен импульстардың саны белгісіз жиіліктің fx сол уақытта өткен периодының санына тең болу керек. Белгіленген уақытты өлшеу уақытты Тө деп атайды.

7,8-сурет. Электрондық-санақ әдісінің жұмыс істеу принципі.

Егер Тө уақытта N импульс өшсе, өлшенетін жиіліктің орташа мәнін былайша табамыз:

N=Тө/Tx=Тө*fx

fx=N/Тө

Егер Тө=1сек болса, онда саналған импульстың (периодтың)саны N өлшенетін жиіліктің мәніне (Ту) тең, fx=N 7,9-суретте электрондық-санақтық частотометрдің оңайлатылған құрылым схемасы келтірілген

7,9-сурет.

ИҚ-импульстарды қалыптастырғыш

ЭК-электрондық кілт

ЦӨҚ-цифрлық өлшеуіш құрылғы

РҚ-реттеуіш құрылғы

Генератор-үлгілі жиілікті генератор

ЖБ-жиілікті бөлгіш

Өлшеу уақыты Тө кварцылық генератордың жиілігін декадалық бөлгіш арқылы сатылап бөлгенде пайда болады: 10010, 1кГц, 100, 10.1, 0.1,0.01 Гц. Осы алынған жиіліктер жоғары дәлдіктегі өлшеу уақытын қалыптастыруға қолданады.

Цифрлық өлшеуіш құрылғы цифрлық вольтметр сияқты, импульстардың санын N тауып, кодты түрлендіргіш арқылы өлшеу нәтижесін цифрлық индикаторда көрсетеді.

ЭСЧ-ның салыстырмалы қателігінің шегі: (7,7)

мұнда кварцылық генераторының жиілігінің салыстырмалы қателігі.

ЭСЧ өның абсолютті қателігінің шегі:

, Гц (7,10)

ЭСЧ 1Гц пен өте жоғ. Жиіліктік ауқымындағы радиосигналдарды өлшейді.

3.Стандарттар, арналуы және түрлері. Метрологиядағы басты стандарт

Стандарттау деп мүделі жақтардың қатысуымен бір белгілі саладағы жүмыстарды қалыптасқан ережелерге сәйкес реттеуді және пайдалануды айтады.

Стандарттық нормалар НТҚ ретінде жасалып қалыптасады. Стандрт деп стандарттау объектіге қажеті нормалар, ережелер жыйнаған қамтайтын НТҚ болып саналады. Стандарттау объектісіне жабдық, өнімдер не әртурлі қажеттерді орындау жатады.

Техникалық шарттар ТШ не стандарттық НТҚ өнімдердің белгіленген артикулдарын не жабдықтардың турлері мен маркаларын қамтыйтын техникалық қужаттар жыйнағына әрдайым кіреді.

Алға қойған тілекке не бағытқа байланысты стандарттаудың мынандай міндеттері бар;

• өнімдердің, жабдықтардың не әртүрлі қажеттерді орыдаудың сапалын белгілі деңгейде қалыптастыру;

• өнімдердің бақылау әдістері мен қуралдардың, сынау тәртібінің сапалық корсеткіштерін бір жуйеге келтіру және қалыптастыру:

• жоба жасағанда,өндірісте және пайдалану кезінде керекті нормаларды және әдістерді қалыптастыру:

• өнімдердің не әртурлі қажеттерді орындаудың біркелкі қалыптасуын қамтамасыз ету:

• өлшеулердің ақиқаттығын және бірлігін қамтамасыз ету:

• қужаттық жуйенің бірлігін қалыптастыру;

• электр-өрт қауіпсіздігін, табиғатты қөрғауда және электромагниттік уйлесімді қамтамасыз етуде стандарттар жуйесін қалыптастыру:

• бекітілген стандарттар белгіленген салада міндетті турде қолданылуы керек.Олар ушке бөлінеді:

• мемлекеттік стандарттар- ГОСТ.

• салалық стандарттар – ОС

• кәсіпөрындық стандарттар – СТП.

Стандарттар мен техникалық шарттар ТУ өнімдерді, жабдықтарды және басқа жумыстарды жасаушылар мен істеушілерден өлардың қасиеттері мен сапаларының жақсартуын талап етеді. Нарықтық экономика кезіндеЖасаушыда және пайдаланушыда оның сапасы жоғары деңгейде екенің ресми турде растауды қалайды. Сондықтан, стандарттаудық жаңа түрі пайда болды. Ол тауарды, жабдықтарды, тағы басқа өндіріс өнімдерін сертификаттау.

№15 БИЛЕТ