№1 БИЛЕТ
1. Магнитэлектрлік жүйедегі өлшеуіш механизмнің жұмыс істеу принципі. Оның шкаласының теңдеуі.
Тұрақты токты өлшеу үшін магнит-электрлік өлшеуіш механизм(ӨМ) қолданылады. ӨМ жылжымалы және жылжымалы емес екі бөліктен тұрады:
а) Жылжымалы емес бөлік N-S тұрақты магниттен тұрады, сондықтан екі ортадағы саңылауда В индукцияны магнит өрісін пайда қылады.
б) Жылжымалы бөлік ауданы S=b*l жақташадан, қарама-қарсы әрекетті екі серіппеден және тілшектен құрастырылған. Тілшектің көрсеткен өлшеудің нәтижесі болып саналады.
Бұл механизм корпусқа орналатырылады және бөліктері көрсетілген шкала болу керек.
Өлшем шкала аналогтық шкала болып табылады, оның бөліктеріне санды мәндер қойылады, солардың арқасында өлшенген мәнді өлшейтін шаманың өлшеу бірлігімен таба аламыз.
Өлшеуіш аспаптың корпусының ішіне шунтты немесе қосымша резисторды,әйтпесе екеуін де орналастыруға болады.
Сонымен өлшеуіш аспап деп, оның санақ құрылғысының арқасында өлшейтін шаманың мәнін табуға болатын өлшеуіш құрал.
Осындай өлшеулерді метрология жағынан қарастырайық.. 2,6-сурет 0,5 А асатын тұрақты токты өлшейтін схеманың құрылымы келтірілген
а)
б)
2.6 –сурет а) Амперметрдің құрылым схемасы және б) шунттық түрлендіруінің номиналдық функциясы
Шунт үлкен токты I кіші токқа Iш түрлендіреді. Iш=I*Rш/(Rш+RА) (2.3)
Түрленген ток серіппе арқылы жақташалық ораушысынан өтеді. Сонда айналдырма момент пайда болады: Mа=B*S*w*Iш
Мұнда В-индукция, S-ауданы,w-орам саны
Жақташа айналған кезде қарама-қарсылық момент туады: Мқ=W*α, α-тілшіктің ауытқуы, бөліктен тұрады, W-меншікті қарама-қарсылық момент
Осы екі момент тепе-тең болған кезде аспаптың тілшігі мына бөлікке тоқталады: α=B*S*w*Iш (2.6)
W
Тілшіктің осы ауытқуы α шкалаға салынған таңбалармен салыстырылады. Ол таңбалармен салыстырылады. Ол таңбалар шкала жасау кезінде тұрақты үлгісі көпмәнді өлшемдеріне сәйкес салынған.
Салыстырма құрылым (компаратор) орнына жұмыс істейді. Ол тілшіктің тұрған жерін шкаладағы салынған таңбалармен (бөліктермен) салыстырады.
Сонда Iш=Kш*I (2.7) Кш-токты шунт арқылы түрлендіру коэф-ті
Тілшіктің ауытқуы: α=B*S*w *Кш*I=Көм*Кш*I=K*I
W (2.8)
Көм=B*S*w -ӨМ-нің сезгіштігі
W
Шкалалық теңдеуін табамыз: I= α/К (2.9)
ГОСТ 23217-78-ке сәйкес әр аспаптың шкаласы номиналдық деген αн белгілі бөлікке бөлінеді. Әр аспап белгілі өлшеу ауқымына арналған (Iн немесе Uн). Сондықтан аспаптың сезгіштігін табуға болады S= αн/Iн (бөлік/ампер) (2.10)
Аспаптың шкаласы әр бөліктің бағасы (тұрақтылық) арқылы да сипатталады: C=1/S (А/бөлік) (2.11)
Сонда өлшеудің нәтижесі I=C* α (А) (2.12) саналады. Бұл аспаптар тура өлшеу тәсілін қолданады.
Магнитоэлектрлік ӨМ биполярлық әртүрлі формада сигналдарды өлшей береді. Бірақ оның көрсеткіші сигналдың орта мәніне тең.
2.Сыйымдылықты және индуктивтікті өлшеуге арналған айнымалы токтың көпірлік схемалары.
Теңгерілген айнымалы токтың көпірлері практикада көп қолданады. Олардың негізгі қундылығы – өлшеудин жоғарғы дәлдігі.
Сыйымдылыктарды жане олардын шыгындарын олшеитин айнымалы токтын копири келтирилген.
Т
ендеуин
копирдин балансынын еки тендеуин
табамыз.
Ягни конденсатордын активтик кедергиси тен.
А
л
реактивтик кедерги
Т
ендеуден
шыгады
Д
иэлектрлик
шыгындардын Тангенс бурышы былаи
табылады
К
опирлер
адетте индуктивтерди олшеу ушин
колданады.
Улгили олшем ретинде индуктивтик емес сыйымдылык колданады. Мунын себеби ауыспалы сыйымдылык конденсаторды жасау женилдеу.
Копирдин
тенгеруин камтамасыз ету ушин улгили
сыйымдылык жане олшенетин индуктивтилик
карама карсы иыктарга косылады.
Мундай копир кобейткиш иыктар деп аталады. Болек сонау жагдайы , егер ауыспалы ретинде R жане C алсак ориндалады.
Ауыспалы конденсатор C дин шкаласын индуктивтик мандеринин олшеу диапозонын белгилейтин RR кобеиткишти еске алганда индуктивтик олшемдерде ом кедкрги R дин шкалксын тозимдилик олшемдерде боликтеуге болады .Егер R=R=1000 Ом болса онда L=C*1000000 ягни генридеги индуктивтик микрофарадтагы сыиымдылыкка тен.