Материялық нүкте – басқа денелерге дейінгі арақашықтығын салыстырғанда сызықтық өлшемдерін елемеуге болатын дене.
Қатты дене дифформациясын ескермеуге болатын дене.
Кинематика дене қозғалысын, оны сипаттайтын физикалық шамалардың бір-біріне байланысын оқып зерттейтін және қозғалыс себебін қарастырмайтын бөлім.
Радиус
векторы кордината
басынан қарастырылып отырған нүктеге
дейінгі жүргізілген вектор.
Жылдамдық
векторлық
шама,нүктенің орын ауыстыру шапшандығы
мен бағытының уақыт бойынша өзгеруін
сипаттайтын физикалық шама. Түзу сызықты
бір қалыпты қозғалыста жылдамдық
өзгермейді, ал бір қалыпсыз қозғалыс
орташа және лездік жылдамдықтармен
сипатталады.
Үдеу
веккторлық шама, қозғалыс жылдамдығының
өзгеру шапшандығын сипаттайтын шама.
Механикалық қозғалыс деп денелердің немесе олардың бөліктерінің бір-біріне қатысты уақыт өту мен орындырының өзгеруін айтады. Механикалық қозғалыстарды зерттейтін физика бөлімі механика деп аталады
Кеңістік пен уақыт және қозғалыс материяның өмір сүру формалары.
Санақ жүйесі берілген дене қозғалысын қарастырғанда бір-біріне қатысты қозғалмайтын денелер және уақытты есптеу үшін арналған сағат. Қозғалысты сандық сипаттау үшін координаталар жүйесінің бас нүутесін санақ жүйесіне сәйкестендіріледі.
Қатты дененің ілгерілемелі қозғалыс – ілгерілемелі қозғалыс кезінде дененің барлық нүктелерінің жылдамдықтары және сәйкес удеулері бірдей болады. Сондықтан бүкіл дененің қозғалысын бір нүктенің қозғалысымен сипаттауға болады.
Инерциалды санақ жүйелері дене тыныштықты немесе бір қалыпты түзу сызықты қозғалыс болатын санақ жүйелері. Бұл жүйенің бар болуы жөніндегі тұжырымды Ньютонның і заңы түрінде белгілі.
Ньютонның І егер берілген денеге басқа дене әсер етпесе немесе солардың әсері теңгерілетін болса онда дене тыныштықта болады немесе түзу сызықты және бір қалыпты өозғалыспен қозғалады.
Ньютонның
ІІ дененің
үдеуі оған түсірілген тең ісерлі күшке
тура пропорционал да ал оның массасына
кері пропорционал.
Ньютонның
ІІІ өзара
әсерлесуші денелердің бір-біріне әсер
ететін күштері бір түзудің бойымен
бағытталады да модульдері жағынан тең,
ал бағыттары карама-қарсы болады
Масса дененің инерттілігін сипаттайтын шама. Инерттілік дененің жылдамдығын өзгертпей сыртқы ісерге қарсыласу қабілетін анықтайды.
Күш бір дененің екінші денеге әсерін сипаттайтын шама. Күштін шамасы әсердің интенсивтілігі мен анықталады.
Импульс
материялық
бөлшектін жылдамдығы мен массасының
көбейтіндісін айтады.
Динамика қозғалысты оның болу себептерің ескере отырып сипаттайды. Негізгі міндеті материялық нүктенің ьастапқы күйін (бастапқы уақыттаға координаттары мен жылдамдығы) және түсірілген күшті біле отырып алдағы уақыттағы күйлерін есептеу.
Масса
центрі денедегі
массаның орналасуын сипаттайтын нүкте.
Нүтенің масса центрі радиус векторымен
анақталады.
мүндағы
және
жүйені қүрайтын материялық нүктелердің
массасы мен радиус векторлары.
Импуль
момыенті
Инерция
моменті скалярлық
шама, айналмалы қозғалған дененің
инерттілігінің өлшеуші материялық
нүктелердің массасы мен айналу осінде
қашыұтығы квадратының көбейтіндісінің
қосындыларына тең.
немесе
бүдан инерция моменті дененің тығыздығына,
пігшініне және оске қатысты орналасуына
байланысты.
Аиналмалы
қозғалыс кезінде қатты
дененің нүктелеріцентрлері айналу осі
деп аталатын түзу бойында жататын
концентрлі шеңбер сызады. Айналыс
шапшандығын уақыт бірлігіндегі дененің
б.рылу бүрышымен сипаттауғв болады.
Айналмалы қозғалыстын бүрыштық жылдамдығы
.
Бүрыштық
үдеу
Айналмалы және ілгерілемелі қозғалысты сипаттаудағы ұқсастық
Күш
момент векторлық
шама, күштін айгалдырғыштық қабіліеттілігін
көрсетеді. Күш пен иіннің көбейтіндісімен
анықталады.
Энергия қозғалыстың сандық өлшемі дененің массасы мен жылдамдығына байланысты энергияны кинетикалы деп атайды. Денелердің конфиурацияларына байланысты болатын өзара әрекеттесу энергиясын потенциалды энергия деп атайды.
Күш
жұмысы күш
және орын аустыру скаляр көбейтіндісі
механикалық жұмыс деп аталады.
Қозғалыс
Қуат
жұмыс
жасалу шапшандығын сипаттайтын физикалық
шама
Бөлшек
бірінші нүктеден екінші нүктеге орын
ауыстырғанда F күшінің жасаған жұмысы
екінші жағынан бөлшектін кинетикалық
энергиясының өзгерісіне тең болады.
Кинетикалық энергия механикалық жүйенің қозғалысы бойынша анықталады.
Потенциалдық энергия механикалық жүйені қүрайтын бөлшектердің өзара орналасуы бойынша және олардың сыртқы өрістегі орнымен анықталады. Потенциалдық өрісте істелінген жұмыс потенциал энергиясының кемуімен анықталады.
деп белгілесек мүндағы
жүйенің нолдік кофигурациясын береді.
Істелелінетін жұмыс
Консервативті күш күштердің денеге қатысты істейтін жұмысы жолға тәуелді болмайды, дененің кеңістіктегі бастапқы және соңғы орнымен анықталады. Кез келген тұйық жолдағы консервативті күштердің істейтін жүмысы нөлге тең болады.
Консервативті емес күштер істелінген жұмысы дененің бір орнынан екінші орнына ауысқандағы жолына тәуелдң кұштер. Мысалы : кедергі күші, ол әр уақытта қозғалыс бағытына қарсы бағытталады, істелінген жұмыс теріс болады.
Механикалық энергияның сақталу заңы араларында тек консерватив кштер әсер ететін денелердің тұйық жүйесінің толық механикалық энергиясы тұрақты болып қалады. Е=const.