3.3 Триангуляция жүйесінің жобасын құрастыру туралы жалпы мәліметтер

Триангуляция жүйесін жобалау құрамына кіретіндер:

1. алдында дамытылған жүйелерді аса толық мөлшерде қолдану үшін жұмыс аймағының геодезиялық зерттелуінің талдауы;

1. жүйенің жобалау сызбасын картада бекеттердің ыңғайлы орналасуын және жобаның техникалық тапсырмасына сәйкес олардың қажетті бірлесуін жасауды ескерумен құрастыру;

1. триангуляция бекеттерінде белгілердің биіктігінің алдын ала есебі;

1. қолда бар нұсқаулықтар бойынша жұмыс әдістемесін, техникалық шектерді белгілеу, триангуляционды жүйенің элементтерінің болжамды нақтылығының алдын ала есебі;

1. жұмыстың жалпы көлемін және қажетті құралдарды (кадрлар, көлік, саймандар, материалдар) белгілеу.

Техникалық жобалау алдында орындалған геодезиялық жұмыстар бойынша мәліметтер жинаудан басталады. Іс жүзінде бар триангуляция тірек пункттерін және олардың тұрғызылу сызбасын жобаның топографиялық картасына түсіреді. Егер бастапқы болып табылатын пункттердің сақталуы туралы күмән болса бекеттердің сақталуын зерттеу мақсатында рекогносцировка жүргізу қажет. 1, 2 класс триангуляциясының жүйелерінің жобасын құрастыру 1 : 100000 масштабты топографиялық карталарда, ал 3, 4 класстары 1 : 150000, 1 : 25000, 1 : 10000 масштабты карталарда орындалады.

3.4 Триангуляция жүйесінің қабырға ұзындықтарының қателі-гін алдын ала есептеу

Әдетте алшақ қабырғаның ұзындығының қателігін жүйенің қажетті нақтылығының қанағаттануын анықтау үшін алдын ала есептейді. Қателік өлшемдер, жүйе конструкцияларының және үшбұрыштардың пішіндерінің дәлдігімен анықталады. Аса әлсіз қабырғаны анықтау кезінде екі факторды ескеру қажет:

1. қабырғаның бастапқыдан алыстау дәрежесін;

2. осы қабырғаның басқа қабырғалармен салыстырғандағы ұзындығын.

Басқа тез жағдайларда қабырға қанша қысқа болса, соншалықты оның салыстырмалы қателігі көп болады.

3.7 –сурет- Бастапқы (базистік) қабырға

Дәлдіктің алдын ала есебін жүйенің әр түрлері үшін есептейді:

1. егер А және К нүктелерінің координаталары белгілі болса, онда жүйе қатты деп аталады;

2. егер соңғы бекеттің координаттары белгісіз болса, онда жүйе бос деп аталады.

АВ – бастапқы (базисная) қабырға;

а қабырғалар – байланыстыру қабырғалары;

с қабырғалар – аралық қабырғалар.

Үшбұрыштар тізбегінің соңғы қабырғасы алшақ қабырға деп аталады.Бос тізбекте үш шарт қанағаттандырылуы керек:

1. - фигураның (үшбұрыштың) шарты (3.12)

- үйлеспеушілік (3.13)

(3.14)

2. базистік шарттар

(3.15)

мұндағы - есептеп шығарылған ұзындық;

3. дирекциондық бұрыш немесе азимут шарты, егер бастапқы және соңғы дирекциондық бұрыштар белгілі болса.

Егер жүйе бос емес яғни, қатты болса, онда X,Y координаталарының шарты және қатты бұрыш шарты пайда болады.

3.8 –сурет-Орталық жүйе

Нақтылықты алдын ала есептеу жүйе элементтерінің орташа квадраттық қателіктерін анықтаудан тұрады:

, (3.16)

мұндағы - о.к.қ. функциялар;

- салмақ о.к.қ.;

P_F – салмақ.

Бұрыштар үшін (бұрыштық о.к.қ.).

Бастапқы мәліметтердің қателігін ескерумен, мынаны жазамыз:

(3.17)

(3.18)

• жүйенің геометриялық шарты немесе кері салмақ деп аталады.

(3.19)

Тәжірибеде котангенстер синус бұрышының логарифмінің 1 секундқа өзгеру шамасына алмастырылған формулалар қолданылады.

(3.20)