- •Уводзіны
- •1.1. Вада як адзін з кампанентаў геаграфічнага асяроддзя
- •1.2. Дзяржаўны водны кадастр
- •1.3. Гідралогія, прадмет, яе задачы і сувязь з другімі навукамі
- •1.4. Метады вывучэння водных рэсурсаў
- •Глава 2. Фізічныя і хімічныя ўласцівасці прыродных вод
- •2.1. Фізічныя ўласцівасці вады
- •2.2. Хімічныя ўласцівасці
- •2.3. Распаўсюджванне святла і гуку ў вадзе
- •Глава 3 Рух вады ў прыродзе
- •3.1. Сцёк вады ў прыродзе як сусветны працэс
- •3.2. Унутрымацерыковы кругаварот вады
- •3.3. Вадаабмен вадаёмаў
- •Тыпізацыя вадаёмаў па вадаабмену (паволе б.Б.Багаслоўскага)
- •3.4. Механізм руху вады
- •4. Гідралогія рэк
- •4.1. Басэйн ракі і гідраграфічная сетка
- •4.1.1. Гідраграфічная сетка. Вадазбор. Тыпы рэк.
- •4.1.2. Фізіка-геаграфічныя характарыстыкі вадазбору
- •4.1.3. Гідраграфічныя характарыстыкі рачнога басейна
- •4.1.4. Марфаметрычныя характарыстыкі ракі
- •4.1.5. Гідраграфічныя характарыстыкі даліны ракі
- •4.1.6. Марфаметрычныя паказчыкі рэчышча
- •4.1.7. Паўздоўжны профіль рэк
- •4. 2. Хуткасць цячэння і расходы вады рэк, метады іх вызначэння
- •4. 2.1. Хуткасць цячэння і турбулентнае перамешванне вады
- •4.2.2. Размеркаванне хуткасцяў па вертыкалі і жывому сячэнню
- •4.2.3. Вымярэнне хуткасці вады з дапамогай гідраметрычнай вяртушкі. Характарыстыкі сцёку
- •4.2.3. 1. Рачны сцёк. Характарыстыкі сцёку
- •4.3.1. Характэрыстыкі сцёку
- •4.3.2. Водны баланс рачнога вадазбору
- •4.3.3. Расчляненне гідрографаў па тыпам жыўлення
- •4.3.4. Уплыў геаграфічных фактараў на сцёк
- •4.3.5. Размеркаванне сцёку па тэрыторыі
- •4.3.6. Унутрыгадавое размеркаванне сцёку
- •4.3.7. Рух вады ў рэках
- •4.4.1. Рух вады на прамых і закругленых адрэзках
- •4.4.2. Рух вады на прамых і закругленых адрэзках
- •4.4.3. Уплыў цэнтрабежных сіл і адхіляючай сілы кручэння Зямлі.
- •4.5. Работа і наносы рэк. Рэчышчавыя працэсы
- •4.5.2. Наносы рэк і іх характарыстыкі
- •4.5.3. Донныя наносы
- •4.5.4. Рэчышчавыя працэсы
- •4.6. Лядова-тэрмічны рэжым
- •4.6.1. Фактары, якія вызначаюць тэмпературу вады рэк
- •4.6.2. Змяненні тэмпературы вады па часу
- •4.6.3. Лядовы рэжым рэк
- •4.7. Асноўныя рысы гідрахімічнага і гідрабіялагічнага рэжыму рэк
- •4.7.1. Гідрахімічны сцёк
- •4.7.2. Гідрабіялагічны сцёк
- •5. Гідрологія падземных вод
- •5.1. Паходжанне падземных вод
- •5.2. Віды вады ў порах грунтоў і механізм яе руху
- •5.3. Умовы залягання падземных вод
- •5.4. Падземныя напорныя воды
- •5.5. Жыўленне і рэжым грунтовых вод
- •5.6. Узаемадзеянне грунтовых і паверхневых вод
- •5.7. Мінеральныя воды
- •5.8. Раяніраванне грунтовых вод
- •6. Гідралогія азёр
- •6.1. Агульная характарыстыка і гідралагічная роль азёр у прыродзе
- •6.2. Паходжанне азёрных катлавін
- •6.3. Марфалогія і эвалюцыя азёрных катлавін
- •6.4. Марфаметрычныя паказчыкі
- •6.5. Водны баланс
- •6.6. Ваганні ўзроўня вады
- •6.7. Лядовы і тэрмічны рэжым
- •6.8. Цячэнні
- •6.9. Ветравыя хвалі і сейшы
- •6.10. Перамешванне водных мас азёр
- •6.11. Гідрахімічныя асаблівасці
- •6.12. Біялагічныя асаблівасці
- •6.13. Азёрная седыментацыя і донныя адклады
2.3. Распаўсюджванне святла і гуку ў вадзе
Святло ў вадзе. Святло, якое падае на паверхню вады, часткова адбіваецца ад яе, пранікае на некаторую глыбіню, дзе паглынаецца і разсейваецца малекуламі вады і завіслымі часцінкамі рэчываў. Пры вертыкальным падзенні святла яно адбіваецца толькі на 2 %. З памяншэннем вугла падзення да 30о – 5о велічыня адбітага святла павялічваецца, адпаведна, на 25 – 40 %. Пры ветравом хваляванні ступень адбіцця падаючай радыяцыі выразна ўзрастае. Так, напрыклад, пры адсутнасці ветру (штыль) адбіццё склаае каля 5 %, а пры лёгкім і моцным хваляваніі – 15 – 30 %.
Залежнасць сумарнай гадавой сонечнай радыяцыі, якая падае на паверхню вадаёмаў, ад шыраты мясцовасці адлюстроўвае табліца 0.
Табліца
Залежнасць сумарнай сонечнай радыяцыі ад геаграфічнай шыраты
Геаграфічная шырата, град. |
N60 |
54 |
42 |
30 |
10 |
0 |
10 |
30 |
42 |
52 |
60S |
Гадавое падзенне радыяцыі, кДж/см2 |
300 |
326 |
475 |
480 |
605 |
585 |
635 |
615 |
465 |
370 |
340 |
У азёрах і вадасховішчах с празрыстасцю 1-2 м на глыбіню 1 м пранікае не болей 5-10 % усёй радыяцыі, якая дасягае іх воднай паверхні. Глыбей 2 м ад яе застаецца дзесятыя долі працента, што састаўляе ўсяго 0,015-0,04 Дж/см мін. (рыс. ). У буйных і чыстых азёрахз празрыстасцю 10-20 м сонечная радыяцыя пранікае глыбей. Па Хатчынсану белы дыск (Секкі) знікае на глыбіні, куды пранікае ўсяго 5 % агульнай сонечнай радыяцыі, што і адпавядае велічыні празрыстаці. Стан надвор’я практычна не ўплывае на дакладнасць вымярэння празрыстасці. Памылкі магчымы толькі пры невялікай глыбіні вадаёма, калі чапстка святла адбіваецца ад дна вадаёма.
У адпаведнасці з паступовым угасаннем сонечнага святла з глыбінёй уся тоўшча воднаймасы рздзяляецца на зоны па ступені яе асветленасці. Верхняя зона, дзе асветленасць дастаткова для працэса фотасінтеза, называецца эфатычнай. Далей ідзе сумеркавая зона (дісфатычная). Зона, куды практычна святло не пранікае называецца афатычнай.
Гук, электрычнасць і магнетызм у вадзе. Гук, электрычнасць і магнетызм выконваюць у асноўным сігнальную ролю, як сродак адносін, арыентацыі, і ацэнкі асяроддзя. Успрыманне гуку ў вадзе гідрабіёнтамі значна лепш, чым у наземных. Гук у вадзе распаўсюджваецца значна хутчэй і далей. Некаторыя гідрабіёнты успрыймайюць інфрагукавыя ваганні, дзякуючы чаму яны “чуюць” гукі, якія ўзнікаюць ад трэння хваляў аб паветра (8-13 Гц). Пагэтаму яны раней даведваюцца аб набліжэнні шторму і адплываюць ад берагоў і г.д.
Вялікае значэнне маюць шумавыя нагрузкі, звязаные з дзейнасцю чалавека (работа матораў, турбін, падводнага бурэння, сейсмаразведкі і інш.) на жыццё гідрабіёнтаў. Некаторыя гідрабіёнты могуць аріентавацца ў магнітных палях. Перыядычныя ваганні магнітнага поля Зямлі служаць гідрабіёнтамм добрым датчыкам часу. Магнітнае поле Зямлі уплывае на на выбар рыбамі міграційных шляхов.