№4 Емтихан билеті

1 Фазалы жарыққашықтық өлшеуіштері.

Қазіргі кезде геодезияда ара қашықтықты өлшеу үшін, электрофизикалық аспаптар кең қолдау тапқан. Негізі электронды өлшеу принципіне өлшенетін сызықтың екі шетіндегі нүктелер арасындағы электромагнитті толқындар жайылу уақыты жатады. Электромагниттік тербелістердің түрлеріне байланысты осындай аспаптар көрінетін диапазон және инфра қызыл толқындардың ұзындығы көмегімен өлшенетін жарыққашықтықөлшеуіштері болып, радио толқындар диапазон қолданатын радиоқашықтықөлшеуіштер болып бөлінеді.

Бірінші электрооптикалық қашықтық өлшеуіштер 1936ж С.И. Вавилова атындағы мемлекеттік оптикалық институтта шығарылды. Оны акад. А.А. Лебедевтің басқаруымен В.В. Балаков және В.Г. Вафиади жасады. 1950 жылдардың басында Ресейде бірнеше метрден 50-км –ге дейін дәлдігі 1:10000-дан 1:500000 –дейін ара қашықтықты өлшеуді қамтамассыз ететін бірнеше құрылысты геодезиялық және топографиялық жарыққашықтық өлшеуіштері шығарылды.

Жоғарғы дәлдікті геодезиялық жұмыстарда Фазолы жарық қашықтық өлшеуіштері қолданылады. Жарық толқынның өту уақыты өлшеу ұзындығына жанама анықталады. Бұл әдістің ары қарайғы дамуы импульсты-фазалы гетеродинды өлшеу әдісі болып табылады. Ол СТ5, СП2-жарыққашықтық өлшеуіштерінде және Та5 және Та3 типті электронды тахеометрлерде жүзеге асқан. Араласқан жарыққашықтық өлшеуіштерінде «ГРУБО»-режимінде және фазалы -«ТОЧНО» режимінде импульсты әдіс қолданылады.

Қазіргі жарыққашықтық өлшеуіштерінде жарық көзі ретінде лазер және жарық диодтары қолданылады. Өлшеу қорытындылары сандық кестеде шығады.

2 Швейцариялық фирма шығаратын Leica қазіргі заманғы электронды тахеометрлері

Leica TS11 электрондық тахеометрі

Leica Viva TS11 тахеометрі - суреттің сүйенішімен және По SmartWorx Viva қолдануда жай кәсіби механикалы тахеометр.

Leica TS15 электрондық тахеометрі

Leica Viva TS15 тахеометрі – суреттің сүйеніші арқасында және По SmartWorx Viva қолдануданудағы жайлылығымен бұл кластағы ең тезі болып табылады.

Қазіргі кездегі ең жаңа тахеометр сериясы Viva TS болып табылады.

Олар басқарманың екі нұсқасында шығарылады- механикалы(ручным) басқармамен және сервомоторлармен(моторизированные).Сервомоторлармен жүйелер ATR жүйесімен жасақталған – отражательге бағыттау және Lock қозғалатын отражатель үшін немесе POWER SEARCH-жоғалынған визирлік цельді тез іздестіру үшін (ізденістің ең көп уақыты 10 секунд), роботталған режимде жұмыс істеудегі контроллермен және радиомодеммен.

Жүйенің TPS Viva дамуында компания Leica- SmartStation аспабының жаңа үлгісін әзірледі, ол тахеометрдің мүмкіндіктерімен және GNSS қабылдағыштың мүмкіндіктерін біріктіреді.

TPS1200 топтамасының тахеометрлері, келесі модификацияларда шығарылады:

Механикалық жетекпен:

TS - қашықтықөлшеуішпен жабдықталған, оған: дәстүрлі IK- қашықтықөлшеуіш және отражательсіз қашықтықөлшеуіш жатады.

(RL)өлшеу диапазоны 400 метрге дейінгі арақашықтықта(R400), немесе 1000 метрге(R1000) дейін .

TSI –графикалық модуль+ камера 20 Гц дейін жаңару жиілігімен.

Сервомоторлармен:

TSМ -қашықтықөлшеуішпен жабдықталған, оған: дәстүрлі IK- қашықтықөлшеуіш және отражательсіз қашықтықөлшеуіш жатады.

Қашықтықөлшеуіш(RL)өлшеу диапазоны 400 метрге дейінгі арақашықтықта(R400), немесе 1000 метрге(R1000) дейін .

TSА - қашықтықөлшеуішпен жабдықталған, оған: дәстүрлі IK- қашықтықөлшеуіш және отражательсіз қашықтықөлшеуіш жатады.

Қашықтықөлшеуіш(RL)өлшеу диапазоны 400 метрге дейінгі арақашықтықта(R400), немесе 1000 метрге(R1000) дейін және ATR жүйесін басқарып отырады.

TSG - GUS74 лазер сілтегіші қосылған.

TSP – қашықтықөлшеуішпен жабдықталған, оған: дәстүрлі IK- қашықтықөлшеуіш және отражательсіз қашықтықөлшеуіш жатады.

Қашықтықөлшеуіш(RL)өлшеу диапазоны 400 метрге дейінгі арақашықтықта(R400), немесе 1000 метрге(R1000) дейін және ATR жүйесін басқарып отырады және POWER SEARCH-жоғалынған визирлік цельді тез іздестіру үшін.

TSI –графикалық модуль+ камера 20 Гц дейін жаңару жиілігімен.

Бұрыштық дәлдікте TPS Viva сериясындағы аспабы 5,3,2,1 секундтылыққа бөлінеді.

Осыған байланысты TPS Viva жүйесінің комплектациясынан бірнеше нұсқаларын таңдауға болады.

Leica TS02 электрондық тахеометрі

TS02 электрондық тахеометрлері TPS 400 топтамасының тахеометрлерін ауыстырды .

Leica TS06 электрондық тахеометрі

TS06 тахеометрі TPS800 топтамасының тахеометрлерін ауыстырды.

Leica TS09 электрондық тахеометрі

TS09 тахеометрі – таза жаңа аспап ! Тиімділік кепілденген! Аспап орта және жоғарғы дәлділікті класстарының жұмыстарын орындау үшін әзірленген.

Leica FlexLine электрондық тахеометрлері - негізгі айырмашылықтары

Қазіргі уақытта компания Leica Geosystem AG(Швейцария)- FlexLine электрондық тахеометрінің үш топтамасын шығарады. Айтылмыш тарауда TS02 топтамасының тахеометрінің мүмкіндігінің айырмашылықтары көрсетілген TS06 сериясымен салыстырып қарағанда және TS06 топтамасының тахеометрінің мүмкіндігінің айырмашылықтары көрсетілген TS09 сериясына қарағанда.

Тұңғыш рет аспап және оның бүйір бағдарламалық қамсыздандыруы жеке модультардан деген жиналу ақырында, чтобы тұтас жауап бер- тап сіздің сұранысыңыздың біледі.

Bluetooth сымсыз технологиясы

Алмалы-салмалы USB флэш-накопитель

Мини USB порт

RS232 порты

Бұрыштама өлшеудің дәлділігінің бес нұсқасы: 1" -ден 7"-ке дейін.

Үлкен майысқақтық бүйір және кеңсе бағдарламалық қамсыздандырудың талғамында.

Алфавитті-сандық пернетақта сан, әріп, арнайы символдар теруде тез жұмыс істеуді қамсыздандырады.

Сызықтық өлшемдер:

Стандартты инфрақызыл қашықтықөлшеуіш призмаға дейінгі аралықты өлшеу үшін(3500 м дейін 1,5 ppm +1 мм дәлділігімен);

Отражательсіз режимде:

500 м дейін R500 үлгісінің отражательсіз қашықтықөлшеуішімен.

1000 м дейін R1000 үлгісінің отражательсіз қашықтықөлшеуішімен

Арктикалық нұсқа: енді қатты қысқы шарттарда жұмыс істеу мүмкіндігі бар. Аспаптың арнаулы арктикалық нұсқасында жұмыстың температуралық диапазоны - 35°С.

Барлық топтаманың бірегей ерекшелігі FlexPoint атқаратын қызметі болып табылады. Әдеттегі инфрақызыл қашықтықөлшеуіш отражательсіз 30 метрге дейін өлшеу мүмкіндігі бар!

3 Геоақпараттық жүйе туралы түсінік

Геоақпараттық жүйелерді автоматтандырудың интеграциялық жүйелері және комплекстік компьютерлік технологияларды, білім саласындағы жетістіктер және информатикадағы техникаларды, космостық навигация-ларын,электр тахеометрлерін, әуекосмостық және жер бетіндегі стереофотограметрияларды, жер бетін зоналарға бөлу, байланыс, енгізу, сақтау, жанарту, өңдеу, оперативтік-комплекстік анализін әртүрлі географиялық ақпараттық көріністерін байланыстыру, кең аймақтағы сұрақтардың шешімін қабылдау, картографиямен байланысты, жобалау, эксплуатациялық инженерлік және құрылыс обьектісі, диагностикамен төлқұжаттандыру, экономикамен экологиялық, сервис, изография, қауіпсіздік және т.б. байланысты.

Геоақпараттық жүйелер басқа автоматтандыру жүйелері ішіндегі қорытындысы мынада, ГАЖ-дегі комплекстік автоматтандыру және ақпараттық өңдеу басқа автоматтандырылған жүйелер ішінде кездеспейді. Қазіргі геоинформациялық жүйе мынаны ұснады, автоматтандырудың иртеграциялық жүйелердің жана түрлері,мысалы:АСНИ (ғылыми зерттеулер),ПР(жобалау),АСИС (ақпараттық жүйелер),СУБД (берілген база басқармасы),АСК (картографиялау),АФС(фотограмметриялық жүйе),АКС (кадастырлық жүйе) және т.б.,оларды сапалы биік деңгейдегі көпсалалы және көпаспектылық жүйелерге қояды.

Қазіргі уақытқа дейінгі пайдаланған ГИЖ автоматтандырылған жүйелер компьютілендірілген басқару базаларын ескі деп айтуға болады,бірақ ГИЖ көпсалалы берілген базаларға жатады,ал ГИЖ толық технологиялық өңдеу кеңінен таралған, тура жұмыстық берілген базалардан көрі.

Сонымен қоса әрбір ГИС өзіне экспертментті баға жүйесінде міндетті түрде қосады, сонының нәтижесінде берілген р дәрежесінде болуы мүмкіндігін көрсетеді. Нәтижесінде ГИС берілісі тек қана кеңістікте емес, сонымен қатар уақытша сипаттамасында және барлық маңызды географиялық берілістерінде болу керек.

Анализ мақсат мен тапсырма негізінде ГИС ең дұрыс түсінігі келесідей: геоинформациялық жүйе (ГИС) немесе географиялық информациялық жүйе, мұнда географиялық берілістерінің қатынасы жоғарғы пайыз орын алады. Нәтижесінде геоинформациялық жүйені қысқаша ГИС деп оқуға болады.

ГИС – бұл автоматизирленген интегралдау информациясының жүйесі мен басқа кеңістікті уақытша өңдеуге арналған интегралдаудың негізгісінде географиялық информациясын қызмет етеді.

Функциональды ГИС көрсеткішін былай қарастыруға болады:

басқару жүйесі - әр түрлі кеңістіктегі объектінің оптимальды басқарудағы шешімін қабылдауға қамтамасыз етуіне арналған (табиғи ресурстар, қалалық шаруашылық, көлік, экология және т.б.);

автоматизирленген информациялық жүйе - белгілі информациялық жүйе типтерін САПР, АСНИ, АСИС технологиялық және технологиялық процессінде қосады;

геожүйесі – географиялық информация жүйесі (ГИС), картографиялық информация жүйесі (СКИ), автоматизирленген картографиялық жүйесі (АСК), автоматизирленген фотограмметрлік жүйесі (АФС), жергілікті информациялық жүйені (ЗИС), автоматизирленген кадастролық жүйесіне (АКС) қосатын технологиялық жүйе;

қолданылатын берілістегі базаның жүйесі - әр түрлі тәсілдер мен технологияның көмегімен жиналатын және берілген базаның қарапайым (сандық) информациясын мен графикалық беріліс базасын өзіне қосатын, берілістердің кең жиынтығының сипаттамасы;

модерлену жүйесі –максимальды көлемді тәсіл мен процесстердің математикалық моделеруінде қолданылатын және де автоматизирлеу жүйесінің шегіде жасалады немесе қолданылады;

жобалық шешімдерді шешу жүйесі – автоматизирлеу жобасының әдісі САПР мен басқа да спецификалық тапсырмаларды шешуде қолданылады, мысалы, жер тұтынушыларға ұйым мен көрнекті ведомстілерді шешу жобасында принциптерде қабылданады;

информациялық жүйені көрсету – автоматизирленген жүйені арнайы құжаттамамен қамтамасыздандырып (АСДО) және дамуын болып табылады, немесе картографиялық информацияның арнайы жүйесінде әр түрлі жүктемесі мен масштабтағы шешімін көрсету;

интегралдау жүйесі - географиялық информация база бірлігіндегі технологиялық немесе көп түрлі әдістердің құрылым бірлігінде біріктіреді;

қолданбалы жүйе – қолдану аймағына тең емес,мысалы, көлікте, навигацияда, әскери істе, топографияда, гоеграфияда, гоелогияда, экономикада, демографияда және т.б.

көпшілік қолданылатын жүйе – картографиялық информация деңгейін көпшілік қолданылатын іскерлік графикада қолдануға мүмкіндік береді, картографиялық берілістерді орындағанда топографиялық карта көп қолданылмайды.

Қабаттық концепция графикалық информацияда САПР жүйесімен алынған, бірақ ГИС жаңа сапалы даму алды, мысалы:

теметикалық қабат ГИС – те тек вектор пішінде (САПР - да) ғана көрсетпейді және де растрлы формада көрсетеді;

ГИС – те вектор берілісі объекттісі болып келеді, ол объектінің информациясын көрсетеді, ол САПР – дағы сияқты әртүрлі элементтері көрсетпейді;

ГИС – тегі тематикалық қабат сандық картография моделдік түрін анықтайды және ол негізгі кеңістіктің объектілік бірігуін, функциональды белгілерін немесе жалпы құрамын құрайды.

ГИС – та графикалық бөлімін негізінде теметикалық қабатың интегралдау бірлестігі пайда болады, сандық және электронды карта негізінде бірігеді.