1 Жергілікті жердің сандық моделдерінің түрлері

Жергілікті жерді сандық моделдеу (ЦММ) әр түрлі кодты белгілермен белгіленетін және үшөлшемді координаталары белгілі жергілікті жердің нүктелерінің байланысын айтады. Олар табиғи ерекшелігімен, шарттары мен объектілерімен жергілікті жерде аппроксимациялау үшін арналған.

Әр түрлі ЖЖСМ сұрақтарын өңдеу үшін үлкен мөлшердегі зерттеулер арналған. Осыған байланысты ЖЖСМ үш үлкен топқа бөлінеді: статистикалық, күнделікті және күнделікті емес.

2 Динамикалық топографиялық жүйелер

Динамикалық топографиялық жүйелер нысаналаудың шексіз қозғалуын пайдаланумен негізделген, планды координаталар жағдайы сызықты кертпемен анықталады, ал биіктік лазерлі жазықтықты пайдаланып геометирялық нивелирлеу әдісімен өлшенеді. Осындай жүйенің мысалы автоматтандырылған топографиялық операциондық жүйе болып табылады (АТОС), ол рельеф қимасы 0,5м арқылы 1:2000 масштабта түсірісті орындау үшін қажет.

АТОС алаңды комплексі автомобильде және лазерлі тіректі жазықтық базасында биіктікөлшегішті қосады, төрт геодезиялық радиоқашық-тықөлшегіш түрі РДГВ немесе РДЛ және жартылайавтоматты регистратор ақпаратын құрайды. Биіктікөлшегіш негіздің түсіріс нүктелерінде орналасқан лазерлі жазықтықты сәулелендіруден, фотоқабылдағыш рейка және автомобиль кузовында орнатылатын қоздырғыш блогынан тұрады. Төрт радиоқашықтықөлшегіш, оның екеуі негіздің түсіріс нүктелерінде, ал екеуі - автомобилде орналасқан, екіканалды жүйені құрады, ол кері сызықты кертпе пикеттерінің планды координаталарын анықтауға мүмкіндік береді.

Түсіріс үдірісінде автомобильдің қозғалысы доға бойынша болады, радиоқашықтықөлшегіштің үштігі 90°-қа жақын бұрышпен қиылысады. Пикеттер 15м арқылы концентрлік доға бойынша анықталады, бір-бірінен 15-30м аралығында орналасқан. Қозғалыстағы пикеттердің пландағы жағдайын анықтау дәлдігі 0,5м (аялдама кезінде 0,13м), ал көру дәлдігі 600 м биіктік болған кезде 3,3см.

Алаңды ақпарат тіркегіші (РИП 01) компакт-кассеттаға мәліметтерді жазу магнитофоны түрінде беріледі, оған 1000 пикетке дейінгі жазулар енгізіледі. Нәтижелер камералды кешенге беріледі, есептеу орталығы мен экспедиция базасындағы ақпараттарды өңдеу техникалық құралдарынан тұрады.

Қазіргі ақпаратты тіркегіштер, алаңдық жағдайда алынған ақпараттарды сақтау және өңдеу, тіркеу үшін қажет, микропроцессордан, мәліметтерді енгізу клавиатурасынан, есептегіш пен жинақтаушыдан тұрады. Алаңды тіркегіш негізіндегі интерфейс ЭЕМ қосылған; осы жағдайда автономды тәртіпте тіркегішпен жұмыс істеуге мүмкіндік бар.

3 Лазерлі параллактикалық түсірістер

Лазерлі-параллактикалық жүйелер сонымен қатар лазерлі жазықтық жасау принципі қолданылады. Беру құрылғысы басы айналмалы лазерлі берушіні құрайды, ол горизонталды және жантайма топпенжәне радиобергішпен қалыптасады. Қабылдау құрылғысы телескопиялық штангадағы айналмалы көріністі объективпен фотоқабылдағыш түрінде көрінеді, оған радиоқабылдағыш және есептеуіш құрылғысы бекітілген. Беруші құрылғыны тұру станциясына, ал қабылдағыш құрылғысын — пикеттерде орнатады.

Пикеттердің биіктігі есебі горизонталь сәуле бойынша фотоқабылдағыш фиксациясымен, ал арақашықтық — горизонталды және жантайма лазерлі түйіндерінен құралған параллактикалық бұрышты қолданумен анықталады. Пикеттер координаталры есептеледі және есептеуіш құрылғысының таблосында көрсетіледі.

Жоғарыда келтірілген түсіріс әдістері тек қана ашық алаңда ғана қолданылады. Айрықша болып электронды тахеометр әдісі табылады.