126.Халықтың өмір сүру дәрежесі: тенденциялары мен қарама-қайшылықтары (70-80 жж.).

60-жылдардың ортасында-ақ ел басшылығы халықтың ақшалай табысын арттыру бағытын ұстанды, мұның өзі халықтың тұрмыс дәрежесінің 40-50 -жж. салыстырғанда біршама артуына жағдай туғызды. Халықты қоғамдық тұтыну қоры есебінен қамтамасыз ету біраз жақсарды. Оның бір бөлігі жәрдем, зейнетақы, стипендия төлеуге, мәдени және тұрмыстық қызмет көрсетуге жұмсалды.

Соған сәйкес бағаның халықтан ресми және жасырын түрде жоғарылатылу процесі де жүріп отырды. Мұның өзі тапшылықты (қарттарға, балаларға арналған тауарлар жетіспеуі, тамақ түрлерінің жетіспеуі, сағаттап кезекте тұру) арттырды.

70-80 жж. адамдар Кеңес қоғамын барып тұрған әділетсіз қоғам деп білді. Бұл ең алдымен партиялық-мемлекеттік, әскери, шаруашылық номенклатурасына берілген артықшылықтарға байланысты.

Әлеуметтік саладағы өткір проблема - тұрғын үй мәселесі болды.

Қордаланған әлеуметтік-экономикалық проблемалар - еңбекке немқұрайды қарау, өндірістегі ұрлық, маскүнемдік, қылмыс жасау, еңбек тәртібінің құлдырауы, "қылмысты экономика" сияқты келеңсіз құбылыстарды туғызды. Мұның бәрі әлеуметтік саладағы дағдарыстың көріністері және тоталитарлық жүйені күйретуге алып келген объективті себептер еді

127. Каз кайта куру. Елдегі әлеуметтік-экономикалық дамуды жеделдету концепциясы (1985-1991 жж).1985 ж. наурызда КОКП ОК Бас хатшысы болып М.С.Горбачев сайланды. Партияның Сәуір Пленумында (1985 ж.) қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуын жеделдету концепциясы айтылды.Одақты қайта құру идеясы пайда болды және ол "төменнен" - автономиялық және одақтас республикалардан көтерілді. Қазақ КСР-да республиканың өзін-өзі басқару, өзін-өзі қаржыландыру концепциясы жасалды, онда Қазақстан территориясындағы табиғи байлықтар мен өндіріс құрал-жабдықтарына республиканың меншіктік құқы дәлелденді, республиканың егемендігін саяси және экономикалық салада нақты түрде қамтамасыз ету қажеттігі туралы батыл мәлімденді.Бірақ мұның бәріне мемлекеттік басқару құрылымының, Қазақстан Коммунистік партиясының қатаң билігі кедергі жасады. Қоғамды жаңарту туралы көп сөздер айтылғанымен, ол іс жүзіне асғады

128. 1986 ж желтоксан окигасы. 1986 ж. 16 желтоқсанда Қазақстан компартиясы ОК Пленумы өтті, ОК Бірінші хатшысы Д.А.Қонаев қызметінен босап, орнына осыған дейін Ульяновск облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы Г.В.Колбин қойылды. Қазақстанды басқару тағы да бұрынғы әдіс бойынша шешілген еді. Бірақ бұл жолы жергілікті халық оған көнген жоқ. Қарсылықты қазақ жастары бастады. 17 желтоқсанда ертеңгісін партияның ОК орналасқан алаңға жастар жиналды. Демонстрацияны үкімет қарулы күшпен таратты. Оқиғаға қатысқандарды саяси тұрғыдан қуғындау басталды. 99 адам сотталды, 264 студент оқудан шығарылды. 1987 ж. жазда КОКП Ок қаулысы шығып, желтоқсан оқиғасы қазақ ұлтшылдығының көрінісі ретінде бағаланды. Желтоқсан оқиғасы қоғамның саяси өмірін демократияландыруға серғін берді. 86-ның желтоқсаны бүгін біз үшін артында қалдырған тарихи сабақтарымен қымбат. Ол, ең алдымен, Қазақ елі үшін мемлекеттік тәуелсіздіктен биік құндылықтың болуы мүмкін емес екендігін көрсетіп берді. Желтоқсан күндері осы жалпыұлттық идеяны көтеріп, оның жолына өз өмірін арнаған Қайрат Рысқұлбеков, Ербол Сыпатаев, Жансая Сәбитова, Хасен Қожахмет және басқа мыңдаған ұл-қыздарымыз ұлт тарихында әрқашанда құрметпен аталуға лайық. Кеңестік империяның абақтысында өлтірілген Қайрат — 86-ның желтоқсанында алаңға теңдік талап етіп шыққан қазақ жастарының жинақы көрінісі, қазақ халқының азаттыққа ұмтылысының мәңгі мұқалмас символдық бейнесі.

129. 3 КСРО ның ыдырауы 1991ж тамыз төңкерісінене кейін КСРОның ыдырау процесі тез қарқынмен жүзеге аса бастады . 1991ж 8желтоқсан Минскідегі Беловеж келісімі , (Беларусь, рксфср, Украина республика ның басшылары ) қаралған мәселе -1922 КСқұру туралы келісім шартты жою , -ТМД құру туралы келісімге келу, - 1 991 13желтоқсан Ашхабад келісімі. Қаралған мәселе: 1.Беловеж кездесуінде қабылданған шешімді қолдау; 2.Алматы кездесуін жоспарлау. 1991ж 21желт Алматы келісімі. Қатысушы елдер: Қазакстан, Қырғы.Өзбекс.Тәжікс.,Түркменс.,РКФСР, Украина, Белорусь,Молдава, Әзірбайжан, Армения-барлығы 11республика. Грузия бақылаушы есебінде қатысты.КСРО президенті Горбачев шақырылмады. Қаралған мәселелер: 1КСРО іс жүзінде өмір сүруін тоқтатты;2.ТМД құрылды.3.Ядролық қаруы бар мемлекеттер ТМДға енетін барлық республикалардың ұжымдық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге келісті. Осы оқиғалардан кейіегі іс-шаралар:1.1991 21желт Горбачев КСРО президенті қызметінен кетті.2.1991 26желт КСРО өмір сүруін тоқтатқандығы туралы Деклорация жарияланды. Республика егемендігі орнығуымен бірге Республика президентін бүкілхалықтық сайлау қажеттігі туындады. ҚазақКСР Жоғарғы Кеңесінің кезектен тыс сессиясында «Президент сайлау жөнініндегі заң» қабылданып, президенттік қызметке Назарбаевтың кондидатурасы ұсынылды.

130. егемендік туралы диклорациясы 1990 ж25 қазан Қаз-ың Егемендігі туралы Диклорайия қабылданды. 1991 ж. Қазак КСР Қауыпсыздық кеңесі кұрылды.1991 ж. 16 желтоқсанда Қаз-ан республиканың тәуелсіздігі жарияланды. 1 желтоқсанда Қаз-ан Респуьлика президенті Н.Ә. назарбаев сайланды. 17 желтоқсанда Демократиялық жаңару күні болып жарияланды. 21 желтоксанда ТМД кұрылды.1992 ж 2 наурызда Б¥¥ мүшесіне кірді. Қ.Р. барлық мемлекеттермен өзара қатынас халықаралық хұқ принциптері бойынша құрады. ҚР. териториясы казіргі шекараларында біртұгас,бөлінбейтін ж/е кол суғуға болмайтын територия болып табылады.Қ.Р. мемлекеттік тэуелсіздігінін негізін кұрай отырып, тек кана соның меншігінде болады

131. 1991ж 16 желтоксан республикасынын Жоғарғы Кеңесі 7-ші сессиясында “ҚР мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң”қабылданды. Бұл құжаттың 1- бабында ҚР-тәуелсіз демократиялықжәне құқықты мемлекет деп сипатталды.ҚР: 1.Ішкі және сыртқы саясатты өз бетінше жүргізеді;2.Барлық мемлекеттермен халықаралық құқық ұстанымы негізінде қарым-қатнас орнықтырады;3.Террит шекарасы бртұтас,бөлінбейді,қол тигізуге жатпайды. Құжаттың 2-таруында республика азаматтары тең құқылы деп көрсетілген. Егемендіктің бірден-бір иесі және мемлекеттіліктің қайнар көзі-республика азаматтары.Басқа мемлекетте тұратын азаматтарға өздері тұратын елдің заңы қайшы келмесе Қазақстанның азаматтығын қоса алу құқығы берілді.Республикалардан тыс жерге кеткен қазақтардың елге оралуына қолайлы жағдай туғызылды. Мемлекеттің маңызды міндеттері: 1.ұлттық мәдениетті,дәстүр мен тілді қайта жаңғыртып дамыту;2.ҚР ұлт өкілдері мен қазақтардың ұлттық қадір-қасиетін нағайту. Құжаттың 3-тарауында мемлекеттік өкімет органдарының құрылымы анықталған. ҚР және оның атқарушы өкімет басшысы-Пезидент. Құжаттың 4-тарауында мемлекеттің негіздеріне анықтама берілді:1.Меншіктің барлық түрлерінің көптүрлілігі мен теңдігіне негізделетін дербес экономикалық жүйе құрылады;2.Жер мен оның қойнауы, су, әуе кеңістігі, өсімдік және жануарлар әлемі,экон. және ғылыми-техникалық мүмкіндіктер республика меншігі болып жарияланады.

132-билет . Каз Егемен,Тауелсиз мем ретиндеги калыптасуы мен дамуы.

1991ж 16 желтоқсан –республиканың тәуелсіздік алған күні.Қазіргі ҚР шет елдерде 30-дан астам дипломатикалық және консулдық өкілдіктер ашты.

1992ж 2 наурыз – Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болып қабылданды.

1992 ж 4маусым – Қ.Р мемлекеттік Туы мен Елтаңбасы қабылданды.

1992ж қаңтар Республиканың мемлекеттік тәуелсіздігін қамтамасыз ету мақсатында Ішкі Істер әскері құрылды.

1993ж 28 қаңтар Қ.Р тұңғыш Конституциясы қабылданды.1995ж 30 тамызда еліміздің жаңа конституциясы қабылданды.

1991ж 2 қазан алғашқы қазақстандық ғарышкер Т.Әубәкіров ғарышқа ұшты.

133-билет.Республикадағы экономикалық реформалар:нарыққа көшудің қиыншылықтары.

Нарыққа көшу саясатының бұрмалануынан өз жағдайын алыпсатарлық,делдарлық,пара алумен түзеген адамдар тобы пайда болды.Қалаларда қайыр сұраған адамдар көбейді.Нарықтық экономика саясатының негізгі белгілері:

• Экономиканы мемлекет иелігіне алу,

• Жекешелендіру,

• Кәсіпкерлікті дамыту,

• Монополияны жою,

• Бағаны босату,

• Қатал ақша-несие және қаржы саясатын жүзеге асыру,

• Құнсыздану қарқынын реттеу,

1990ж ортасында нарықтық қатынастардың дамуындағы негізгі экономикалық тенденциялар:

1.Жекещелендіру

2.Монополиялық басқару құрлымын тарату.

3.Еркін баға

4.Қарыз ақша және қаржы саясатын қауырт жүзеге асыру.

1990ж нарықтық құрлымның қалыптасу саясатында негізгі көңіл кіші бизнестің дамуына аударылды.

134. Каз коппартиялы жуйе Казакстаннын егемендик алуы, КСРО диктатурасының құлауы қоғамдық дамудың табиғи атрибуты боп саналатын көппартиялықтың өрістеуіне жол ашты.1993 жылдың соңы – 4 саяси партия тіркелді: Қазақстанның социалистік партиясы (ҚСП); Қазақстанның Республикалық партиясы (ҚРП); Қазақстанның халық конгресі партиясы (ҚХК); Қазақстанның коммунистік партиясы (ҚКП).1991 жылғы 7қыркүйек - «Қазақстанның социалистік партиясы» құрылды (бұрынғы Қазақстанның Коммунистік партиясы). Құрамында 47мың мүшесі болды.Төрағасы – А. Әлімжанов, кейін П. Своик. Мақсаты: еңбекшілердің әлеуметтік жағынан қорғау; әлеуметтік ұстанымдардын орнату; меншік түрлерінің теңдігін қорғау; ҚСП еліміздің бұқаралық партия болып есептелді. 1991жылғы қыркүйек – Қазақстанның азаматтық қозғалысы «Азат» негізінде Қазақстанның Республикалық партиясы» құрылды. Төрағасы: С. Ақатаев. Мақсаты: қазақ ұлтын өркендету.1991жылғы 5 қазан – «Қазақстанның Халық конгресі партиясы» құрылды. Мүшесі – 30 мың адам. Төрағалары – О. Сүлейменов және М. Шаханов. Мақсаты: ұлттық саяси күштер құру.1991жылдың күзі – «Қазақстанның коммунистік партиясы» құрылды. Бұрынғы Компартия мүшелерінің көпшілігі партия атының социалистік болып өзгертілуіне наразылық білдіріп, ҚКП атынан XIX съезд өткізіп, коммунистер атын сақтады. Мүшесі – 55 мың адам. Төрағасы – Б. Төлепбаев, кейін С. Әбділдин. Мақсаты: ғылыми социализм ұстанымдарына негізделген әлеуметтік әділетті қоғам орнату.

135. Н.Назарбаев 10 жылдыгымыз 100 жылға тән.Қазақстан республикасынын 10-жылдыгына арналган салтанатты жыналысындагы Елбасының сөйлеген сөзі? Кеңес Одағы ыдырап, коммунизм кулаған соң, Қазақстан небәрі он бес жылда тәуелсіз мемлекет болып құрылды. Буган дейін казыргі заман тарихында ол ешкашан тәелсіз болып көрмеген еді.демократияны саяси саналылык еркін нарыктык экономиканы куруды нолден бастауга тура келді.Осыны еске ала келген Қазақстанға бул салаларда өсуге кол жеткізуі, аса уздік және он табыс болды.

136,138. Каз халык аралык байланыстары Қазақстан сыркы саясатында басты үш мәселеге ерекше назар аударады: ТМД, Азия, Еуропа елдері, АКШ, Тынық мұхит, Таяу Шығыс аймағы елдерімен халықаралық байланысты өркендету. Мәдени экономикалық байланысты күшейте отырып, алдынғы қатарлы өркениетті елдердің қатарына қосылу. Қазақстанның қауіпсіздігін сақтау, ядролық қаруды колданбау, дүниежүзілік соғысты болдырмау. Қазақстанның сыртқы саясатында ерекше назар аударатын мәселе – ең жақын және ірі көрші мемлекеттермен, солтүстікте – Ресеймен, шығыста – Қытай Халық Республикасымен ойдағыдай қарым-қатынас орнату.Қазақстан –Ресей байланыстары 1992 жылғы 25 мамыр – Қазақстан мен Ресей арасында достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы шарт жасалды.1995 жылғы 20 қаңтар – Қазақстан мен Ресей ынтымақтастығын кеңейту туралы Декларация жарияланды.

1996 жылғы 27 сәуір – Алматыда Қазақстан мен Ресейдің бірлескен Декларациясына қол қойылды. Маңызы: екі ел арасындағы егемендікті, тәуелсіздікті құрметтеу; аумақтық тұтастық пен бір-бірінің ішкі істеріне араласпау ұстанымдарын сақтау.1998 жылғы 6 шілде – Мәскеуде ХХІ ғасырға бағдарланған «Мәңгі достық пен ынтымақтастық туралы» Декларация жарияланды. Нәтижелері: Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі проблемасын шешуді алға жылжытты; қаржылық өзара келіспеушіліктерді реттеуді шешті; Байқоңыр ғарыш орталығын бірлесіп пайдалану мәселесі қарастырылды.

137.КР-нын мем рамиздери.

Тәуелсіз мемлекет ретінде Казакстанның мемлекеттік рәміздерін кабылдау маңызды тарихи окига болды.1992-ж маусым айында КР Жогары Кенес сессиясында мемлекеттік елтанба нұскасы кабылданды.Елтанба авторлары Жандарбек Мәлібеков пен Шота Уалиханов. 1992-ж маусымда КР Жогары Кенес сессиясында мемлекеттік ттудың нұскасы кабылданды.Тудын авторы Шәкен Ниязбеков.Республика әнұраны 1992 жылы желтоксанда КР Жогары Кенес сессиясында кабылданды .Әнұранның сөзін Т.Молдагалиев,Қ.Мырзалиев,М.Әлімбаев,Ж.Дәрібаева,әнін М.Төлебаев,Е.Брусиловский,Л.Хамиди жазган.

139. Н.Назарбаевтын «Ғасырлар тоғысында» атты енбегі.Әр ұрпак тарихты кайта жазып шыгады деген сөз бар.Бәлкім, ло акикаттан онша алыс кете қоймайтын тұжырым шыгар.Бірак салай екен деп, күні кеше өз басымыздан өнкендердің көрер көзге өңін айналдырып жіберушілікпен келісе коюга болмас.Оны айтып отырган себебіміз:казір саяси мемуар жазу кайтадан үрдіске айналды.Ол бір жагынан түсінікті де.Зымыран уакыт бурын бірнеше онжылдыктарда камтитындай орасан окигалар бугін бір жылдын ішіне сыйгызып жіберіп жатканы рас.Соны пайдаланып кейбір мемуар жазгыштар тарыхты кайтадан кесіп пішуге тырысып бағуда.Сондагы көздейтіндері:болып өткен саяси окигалардын как төріне бастарынан шұғыла шашыратып,жүздеріне күлкі үйіріп, шалжитын өздерін отыргызып қою.Басын ашып алайык;бұл кітап өз көзімізбен көргенімізді,өз басымыздан кешкенімізді, жүздес сұхбаттас болган тұлгалардың мінездемелерін камтыганымен, мемуар жанрына жатпайды.Егер бізге салса, бұл шыгарманын жанрын «болашак жайлы естелік» деп санаган орынды сиякты.

140..Ә.Назарбаев. «Казакстан 2030». Ел Президентинин Казакстан халкына жолдауы. “ҚАЗАҚСТАН-2030” СТРАТЕГИЯСЫ — ел дамуының 2030 жылға дейiнгi кезеңге арналған стратегиялық бағдарламасы. 1997 ж. қазанда қабылданған. Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдаған арнауында баяндалған. Стратегияда көзделген мақсат — ұлттық бiрлiкке, әлеум. әдiлеттiлiкке, бүкiл жұртшылықтың экон. әл-ауқатын жақсартуға қол жеткiзу үшiн тәуелсiз, гүлденген және саяси тұрақты Қазақстан мемлекетiн орнату. Осы мақсатқа орай мынандай ұзақ мерзiмдi негiзгi бағыттар бөлiп көрсетiлдi: Ұлттық қауiпсiздiк: аумақтық тұтастықты толық сақтай отырып, елiмiздiң тәуелсiз мемлекет ретiнде дамуы. Мемлекеттiң тұрақты түрде дамуын қамтамасыз ететiн барлық қажеттiлiктер шеңберiндегi бастапқы шарт — ұлттық қауiпсiздiк және мемлекеттiлiктiң сақталуы. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз етудiң негiзгi көрсеткiшi ретiнде демократиялы, индустриясы дамыған басты мемлекеттермен байланыстарды күшейту, халықар. ин-ттар мен форумдардың көмегi мен жәрдемiн пайдалану қажеттiгi атап көрсетiлдi. Мұның өзi халықар. қоғамдастық тарапынан Қазақстанға қолдау жасаудың жақсы жолға қойылуын, бай табиғи қорлардың тиiмдi пайдаланылуын қамтамасыз етедi, Қазақстан азаматтарының өз елiне деген сүйiспеншiлiк сезiмiн арттырады. Қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жұмысындағы сөзсiз басым бағыт сыртқы саяси қызметке, Қазақстанның өз көршiлерiмен және дүние жүзiнiң жетекшi елдерiмен өзара тиiмдi қатынастар қалыптастыруға саяды. Iшкi саясаттың орнықтылығы және қоғамның шоғырлануы: бiрлiк — қоғам мен мемлекеттiң одан әрi дамуының кепiлi. Бұл салада барша азаматтар үшiн тең мүмкiндiктiң және барлық этн. топтар үшiн тең құқықтың болуына кепiлдiк беру, ауқаттылар мен кедейлер арасындағы айырманы азайту, әлеум. мәселелердi шешу, саяси орнықтылық пен қоғамның шоғырлануын ұзақ мерзiмге қамтамасыз ететiн дәулеттi Қазақстан мемлекетiн орнату мiндетi қойылды. Шетелдiк инвестициялар мен iшкi жинақ қаражаттың деңгейi жоғары болатын ашық нарықтық экономика негiзiнде экон. өрлеу. Негiзгi қағидалары: мемлекеттiң белсендi рөлiн сақтай отырып, оның экономикаға араласуын шектеу, макроэкономиканы орнықтыру, экон. өрлеудi қамтамасыз ету, экономиканың нақты секторын сауықтыру, күштi әлеум. саясат жүргiзу, қатаң қазыналық және монетарлық шектеулер жағдайында бағаны ырықтандыру, ашық экономика мен еркiн сауда қатынасын орнату, энергет. және табиғи қорды өндiрудi одан әрi жалғастыру, шетелдiк инвестицияларды қорғау. Қазақстандықтардың денсаулығы, бiлiм алуы және игiлiгi: азаматтардың тұрмыс жағдайы мен деңгейiн көтеру, экол. ортаны жақсарту. Сырқаттардың алдын алу және салауатты тұрмыс салтына ынталандыру, азаматтарды салауатты тұрмыс салтын ұстауға, дұрыс тамақтану, гигиена мен тазалық ережелерiн сақтауға баулу, нашақорлық пен наша бизнесiне қарсы күресу, маскүнемдiк пен темекi шегудi қысқарту, ана мен баланың денсаулығын сақтау, қоршаған орта мен экологияны таза ұстау мәселелерiн қамтиды. Энергетикалық қорлар: тұрақты экон. өрлеу үшiн мұнай мен газ өндiрудiң және оларды шетке шығарудың көлемiн жедел ұлғайту жолымен энергет. қорды тиiмдi пайдалану. Бұл стратегия: таңдаулы халықар. технологияларды, ноу-хауды және қомақты капиталды тарту, қордың тез де ұтымды пайдаланылуы үшiн басты халықар. мұнай компанияларымен ұзақ мерзiмдi серiктестiк орнату, мұнай мен газ экспорты үшiн құбырлар желiсiнiң жүйесiн жасау, отын қорын пайдалану қызметiнде дүниежүз. қоғамдастықтағы iрi елдердiң Қазақстанға және оның әлемдiк отын берушiлiк рөлiне ынтасын ояту бағытын ұстау, iшкi энергет. инфрақұрылымды жасау, өзiн-өзi қамтамасыз ету және бәсекеде тәуелсiз болу мәселелерiн шешу мәселелерiн қамтиды. Инфрақұрылым (көлiк және байланыс): ұлттық қауiпсiздiктi, саяси тұрақтылықты нығайту, экон. өрлеудi күшейту. Отандық көлiк-коммуникац. кешеннiң әлемдiк рыноктағы бесекелестiк қабiлетiн қамтамасыз ету және Қазақстан арқылы өтетiн сауда ағынын ұлғайту мiндетi қойылған. Кәсiпқой мемлекет: iске шын берiлген және елдiң негiзгi мақсаттарына қол жеткiзуде халық өкiлдерi болуға лайық мемл. қызметкерлердiң осы заманғы қабiлеттi құрамын жасақтау. Бұл саладағы мiндет осы заманға сай тиiмдi мемл. қызмет пен нарықтық экономикаға оңтайлы басқару құрылымын құру, басты мақсаттарды iске асыруға қабiлеттi Үкiметтi жасақтау, ұлттық мүдделердiң сақшысы болатын мемлекет орнату. Президенттiң жолдауында бүкiл күш-жiгердi осы бағыттарға жұмылдырудың, мүмкiндiктердi шоғырландырудың және үйлестiрудiң келелi идеялары айқын тұжырымдалған, басқару жүйесiндегi реформаларды жүзеге асырудың әдiстерi мен тәсiлдерiн түбiрiмен қайта қарау қажеттiлiгi атап көрсетiлген. Бұл қысқа және ұзақ мерзiмдi негiзгi бағыттарды iске асыру барысында, ең алдымен, елiмiздiң барлық азаматтарының бостандығына кепiлдiк беруге, халықтың әл-ауқатын жақсартуға және ертеңгi күнге деген сенiмiн нығайтуға бағытталған бiрден-бiр бағдарламалық-стратег. ресми құжат болып табылады. Қазақстан осы стратег. мiндеттердi орындай отырып, 2030 жылға қарай дамыған елдердiң деңгейiне жетуге, дүние жүзiнiң ең дамыған жиырма елiнiң қатарына қосылуды көздейдi. Реформалар стратегиясында экон. және саяси құрамдағы ырықтандырудың өзара ажырамайтын байланыста болатындығы ескерiлген. Бәсекелестiк қабiлетi ашық та риясыз жағдайда қалыптасқан қоғам орнату одан әрi демократияландыру арқылы өтедi, ол, түптеп келгенде, сайлауды әдiл өткiзуге, саяси партиялардың, парламенттiң рөлiн, үкiметтiң мүмкiндiгiн күшейтуге, сот жүйесiн реформалауға, БАҚ-қа еркiндiк беруге, әйелдердiң қоғамдағы рөлiн күшейтуге саяды.

Президент Н.Ә.Назарбаевтың 2006 ж. 1 наурызындағы Қазақстан халқына жолдауы «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсанында.». ЖАҢА КЕЗЕҢНІҢ НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕРІ Қазақстан әлемдік тауарлар, қызметтер, еңбек ресурстары, капитал, осы заманғы идеялар мен технологиялар рыногының шын мәнінде ажырағысыз да серпінді бөлігіне айналуы үшін біз он басты міндетті шешуге тиіспіз.Бірінші міндет – экономиканың тұрлаулы дамуын жай қамтамасыз етіп, ұстап тұру емес, оның өсуін басқару. Екінші міндет – өңірлік экономикада сапалық жаңа табыстарға жету және жаһандық экономикаға толыққанды қатысуды қамтамасыз ету. Үшінші міндет – өндіруші сектордың тиімділігін арттыру. Төртінші міндет – өндірістің шикізаттық емес секторының дамуын, экономикалық әртараптандырылуын қамтамасыз ету өте-мөте маңызды.Бесінші міндет – өңірлік және жаһандық экономикадағы өзіміздің жаңа рөлімізге сәйкес осы заманғы инфрақұрылымды дамыту. Алтыншы міндет – осы заманғы білім беру мен кәсіптік қайта даярлау, “парасатты экономиканың” негіздерін қалыптастыру, жаңа технологияларды, идеялар мен көзқарастарды пайдалану, инновациялық экономиканы дамыту. Жетінші міндет – атаулы әлеуметтік қолдау және әлеуметтік саланы нарық қағидаттары негізінде дамыту.Сегізінші міндет – дамуымыздың жаңа кезеңінің ығытына сәйкес саяси жүйемізді жаңғырта жаңарту. Тоғызыншы міндет – халықаралық іс-тәжірибені ескеріп, әкімшілік реформаны жеделдете жүргізу. Оныншы міндет – жаңа Қазақстанның Орталық Азия өңірі мен әлемдік қоғамдастықтағы жетістіктері мен мүмкіндіктерін ілгерілету. ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ПАТРИОТИЗМ МЕН САЯСИ ЕРІК-ЖІГЕР – ЖАҢА ҚАЗАҚСТАНДЫ ҚҰРУДЫҢ АСА МАҢЫЗДЫ ФАКТОРЛАРЫ

141 1995 жылғы 1наурыз –Мемлекет басшысы жанындағы қоғамдық консультациялық –кеңесші орган-Қазақстан халықтарының Ассамблеясы құрылды. Мақсаты: қоғамдық тұрақтылық пен ұлтаралық татулықты нығайту.1995 жылғы 24наурыз-Қазақстан халықтары Ассамблеясы I сессиясы ашылды.Қаралған мәселелер:-Президент Н.Ә.Назарбаевтың өкілеттігін 2000 жылға дейін ұзарту мақсатында бүкілхалықтық референдум өткізу.(Елбасының бұл қызметте болуының бірінші конституциялық мерзімі 1996 жылдың желтоқсанында аяқталатын еді).1995 жылғы 29 сәуір – президент Н.Ә. Назарбаевтын өкілеттігін 2007 жылдын 1 желтоксанына дейін ұзарту жөнінде бүкілхалықтық референдум өткізілді.Сайлаушылардын 95,4 % - ы Н.Ә.Назарбаевтын өкілеттігін ұзартуды қолдады.

142. 1995 ж 30 тамызда жана конституция кабылданды , Бұл негізгі Заңымызда респ ның экон қ күш қуаты мен мүмкіндіктері ғылыми тұрғыдан тиянақталып, халықтың әлеуметтік топтарына тиісті кепілдікті құқықтар беретін мәселелерді шешу ескерілді. Конституция 9 бөлімнен 98 баптан тұрады. Ерекшеліктері 1. демократиялық Презденттік басқаруға жол ашылды. 2, парламент екі палаталы болды: сенат, мәжіліс. Депутаттар саны 177ден 114 ке қысқартылды. 3. Жалпы және төрелік соттар жүйелері біріктірілді. Судьялардың әділетті үкім шығаруға құқықтық кепілдіктерін нығайтқан мәртебесі заңды түрде белгіленді. Олардың қызметіне араласуға жол берілмейді, ісіне қол соғуға болмайды, судьялар нақты істері б-ша есеп бермейді, тек Конституция мен заңға бағынады. Билік тармақтарына , мемлекеттәк лауазым иелеріне конституцялық құқықтарды бұзуға жол берлмейді. ҚР ұлтына қарамастан барлық азаматтардың үддесін қорғайды, қос азаматтыққа жол берілмейді. 1995 ж Конституцияның тарихи маңызы : Егеменді Қ ның әлем қоғамдастығы алдындағы бар болмысы , өркениетті даму кезеңіндегі ерекшеліктері , әлемдік демократиялық көріінс тапқан. Респ ның одан ары даму кезеңіне арналған тарихи құжат.

143.Қ.Р тил туралы заны. Ең бір күрделі проблемаға душар болған мәселе – қазақ және басқа да ұлт тілдерін дамыту қажеттігі.Қазақ тілінің жағдайы сын көтермейтің жағдайға ұшырады:

- қалыпты жағдайда дамыған тіл 80 қоғамдық функцияны атқарса,қазақ тілі бар болғаны 10 түолі функцияда пайдаланылды.

- қазақ тілі іс қағаздарын жүргізуден шеттетілді.

-қала жастары ана тілінде сөйлей алмайтын деңгейге дейін жетті.

- ата-аналар мен балалары әр түрлі тілде сөйлейтін жағдайға жетті.

Тіл мәдениетіне деген мұндай теріс көз-қарас қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан әдебиетіне,тарихына және салт-дәстүріне салқын тигізді. «Тіл туралы Заңның» жобасы жарияланып, жұртшылық талқандауына ұсынылды. 1989ж 22 қыркүйекте «Қазақ КСР-дегі тілдер туралы заң» қабылданды.Орыс тілі ұлт аралық қатынас тілі болып жарияланды.Республикада қазақ тілін қайта түзету және дамыту жөнінде жұмыстар атқарылды:

• 1990ж маусымында 1991 ж маусымына дейін қазақ тілінде тәрбелейтін 482 балабақша салынып,барлығы1677 болды.

• Іс қағаздарын қазақша дайындайтын және қазақ тілінде басатын мамандар даярлайтын кәсіптік-техникалық училище жұмыс істеді.

1947ж 21 қаңтардағы «Қазақ КСР Ғылым Академиясы тіл және әдебиет итститутының дөрекі саяси қателіктері туралы» қаулысы күшін жойды.

Бұл шаралар тыйым салынып келген көптеген көркем шығармаларды терең зерттеуге мүмкіндік туғ,ызды.