Константинопольге бастап, Византиямен сауда келісімі жасап, Иранға қарсы әскери одақ құрды. Иран түріктерге жылына 40000 алтын мөлшерінде салық төледі. Естеми қаған мен оның ұлы Түріксанфа кезінде мемлекет ішкі соғыстар мен әлеуметтік қарама-қайшылықтардан әлсіреп, 603ж қағанаттан Батыс түрік қағанаты бөлініп шығып, Шығыс Түркістаннан Әмударияға, Еділ бойы мен Солт. Кавказға дейінгі жерді алды.

Бат. Түрік қағанаты (603-704ж)

Он тайпа құрады: Шу өз-нен батысқа 5 тайпа нушиби, шығысқа қарай 5 тайпа дулу болды. Астанасы- Суяб қаласы. Жазғы орталығы- Мыңбұлақ. Билеуші- қаған. Жоғарғы шен- жабғу, шад, елтебер тек қаған руына жатты. Негізгі халық- малшылар (қара бодан). Сот билігін бұйрықтар мен тархандар атқарды. Жеғұй қаған (610-618ж) және оның кіші інісі Тон-жабғу қаған (618-630ж) кезінде өркендеді. Қаған өкілі тудун. 16 жылдық (640-657ж) тайпааралық соғыс қағанатты әлсіретіп, Таң империясы Жетісуды басып алды.

11. Түркеш қағанаты (704-756ж)

Үш-елік қаған (699-706ж) Шаштан Тұрпан мен Бесбалыққа дейінгі аралықта түркештердің билігін орнатты. Ол елді 7 мың әскері бар 20 үлескіге бөлді. Астана-Суяб. Жазғы орталығы- Күңгіт. 705ж арабтар Мәуренахрды жаулап ала бастады, ал 706ж Соғдыға қарай беттеді. Түркештер соғдыға көмектесті, бірақ арабтар құтылып кетті. 709ж олар Мәуренахрға тағы да аттанды, түрік- соғдылар қайта бетін қайтарды, бірақ арабтар соғды патшасы Тархунды түріктермен араздастырып, нәтижесінде арабтар Бұхарды басып алды. Үш-Елік орнына оның баласы Сақал қаған(706-711ж) келді. Шығыс Түрік қағаны Қапаған 711ж Болучу түбінде түркештерді жеңді. 712-713ж арабтарға қарсы түріктердің, соғдылықтардың, шаштықтардың, ферғаналықтардың әскері кұш біріктірді.

ғалымдар бұл өңірден қола дәуіріне жататын 30-дан аса елді мекен мен 150-дей қабір тауып зерттеді.

Сақтардың мәдениеті. Б.З. бұрынғы 7-ғасырдан бастап Сібір Қаз-н, Еділ бойы ж/е Еуропаның Оңт-дегі аймақтарда аңдық стиль п. б. Бұл өнермен сақтар Алдыңғы Азия мен Иранға жасаған жорықтарында танысты. Осы жерлерден сақтарға «өмір ағашы» дейтін арыстан бейнесі тарады. Ол ұғым жергілікті жануарлар бейнесіне ауысты. Сақтар табиғат күштері- күн, жел, күннің күркіреуіне, найзағайға табындыолардың түсінігі бойынша, құдай әр түрлі жануарлар бейнесінде өмір сүрді. Сақ аңыздарында жылқы күнмен ж/е отпен байланыстырылды. Есік қорғанынан табылған патшаның бас киімінде бейнеленген қанатты аттар- күн қозғалысын білдірді. Қабан бейнесі- күн күркіреу құдайы 3-2 ғ-ларда «аңдық стиль» ою-өрнектік кескінге айналды. Сақтарда зергерлік өнер жоғары дәрежеде жетілді. Арал өңірінде кездесетін сақ тайпалары ескерткіштері- Шырық-рабат, Бабыш-молда, баланды т.б.

Үйсіндер. Шудағы үйсіндердің баспанасы қам кіопіштен соғылды. Қабырғалар әртүрлі ою-өрнектермен безендірілді. Оларда жерлеудің жаңа түрі болды. Қабір шұңқырының бүйірінен үңгір қуыс қазылды. Мәйіттің басын батысқа бұрып шалқасынан осы қуысқа жатқызды. өлген кісінің қасына тамақ, оның заттарын: қару-жарақ, бағалы мүліктер, сәнді бұйымдар қойды. Қабір басына тұрғызылған қорғандардың аумағы мен көлемі онда жерленген адамның қоғамдағы орнын, байлығын көрсетті. Көшпелі үйсіндер киіз үйлерде тұрды. Олардың мекен-жайларында қыштан жасалған ауыр ыдыстар, дән үккіштер, темірден жасалған орақ тәрізді құралдар, тас шоттар кездеседі. 2300м. биіктегі қараңғы, қапас тау шатқалынан Қарғалы диадемасы табылды. Қаңлылар. Қолөнер дамыды

білінді.Еліміз өркендей бастады.Соңғы бес жыл ішінде жалпы өнімніңнақты өсімі 26%-ке жетті.Экон\ң өркендеуі зейнетақы мен жалақыны өсіртуге мүмкіндік берді.Шетел инвисти\ цияларының экономикада атқарған ролі зор.Бүгінгі күнде 1млн600мың адам қамтитын шағын ж\е орта кәпорындардың бүгінгі400мыңының жұмыс істеуі- біздің рефор\рымыздың дұрыстығын дәлелдейді.Біз мемл\ң қолында бар,өзі\ міздің қолымызда бар мүмкіншіліктерге сүйеніп,ортақ шаңырағымыздың аясын дағы – Қаз.респ\ғы достықты,сыйластық пен сенімді сақтап отыруымызға міндеттіміз.Өзіміздің алтын қазынамызды ешкімнің бүлдіруіне жол бермеуімізкерек.

90.Қазақстан хал\ң Ассамблеясы

Планетада этностық қақтығыстардың себептері сан алуан.Алайда біз ел хал\ң Барлық этностық топтар\ң арас. өзара қатынас\р\ң оңтайлы моделін жасай білдік.Қазақстанда қоғам\ң барл.саласында ел азамат\р\ң этностық тең құқы\ Лығы заңдамада бекітілген, практикада іске асыр. Ең бастысы,бізде этносара\қ ықпалдстық\ң басты тетігі-Қазақстан хал\р\ң Ассамблеясы құр.Қазір Қазақстанда 350-ден астам ұлтаралық мәдени ошақтар бар.Олар өз этносы тілінің, мәдениеті мен дәстүр\рі\ң сақталуы мен дамытылуына мүдделі жүз мыңда ған ад\рды біріктіреді.Осы заманғы дүниеде өмір сүру дег.-ашық болу ж\е т.б. хал\рға,мәден\р мен діндерге төзімді болу.Қазақстанда хал\ң көпшілігін мұсылман\р құр.Алайда бізде православия\қ христ\р мен католик\р, протес\ тант\р,иудей\р,буддис\р,т.б.бар. Ұлтарлық қатынас\р саласында туындайтын проблема\рды шешу. Бүгінде елі\ мізде қазақ, орыс,ұйғыр,неміс,корейс,өзбек театры мен шығармашылық ұжым\ ры жұм.іст. Эфирде этностық топтар\ң 11тілінде ж\е радиохабар\р шығады.Біз де 170-тен астам жексенбілік мектеп\р жұм.іст.жүр.Онда бала\р мен жасөспірім\р 23 ұлт\қ тілді үйренуде. 2004ж.жұмыстың 5 бағыты белгіленді:

1.Этносаралық шиеленіс\р\ң алдын алу.

2.Ассамблея\ң “Мәдени мұра”мемл\к бағдарламасында ролін анықтау.Мәден\ті түлету-біз\ң ортақ ісіміз.

3.Келесі жыл- б9л Ресейдің Қазақстандағы жылы.

4.Тың игерудің 50 жылдығын атап өту,ауыл шаруашылығын дамытуды көпте\

ген хал. өкіл\рі зор үлес қосады.