есебінен жүргізу көзделді. Ал бұл мақсат колхоз жүйесін жасау арқылы яғни ұжымдастыруды жаппай іске асыру арқылы жету. 20-30 жж. жаңа экономикалық саясаттың даму менюсы тұйықталды. “Күштеу рухы” басым болды. Ауыл шаруашылығы мұның зардабын көрді. Қаз-н ұжым-ды 1933 ж көктемде аяқтауға тиісті болды. Аудандар мен округтер жеңіске жеткені жайында тартысқа түсті. Хабарларды басуға үлгермеді. 1928ж ұжым-ру 20%, 1930ж 65% жетті. Бай-кулактарды тап басып, жер аударылғандарға 6.765 адам болды. 1932ж 7 тамызда мемлекет кәсіпорындарының колхоздар мен кооперацияның мүліктерін сақтау және қоғамдық меншікті нығайту туралы заң қабылданды. Бұл заң бойынша айыпты деп танылғандары ату жазасына, жеңілдеу түрі 10 жылға тұтқындалып, мал-мүлк. тәрк-ді. Сотқа алып қаралмады, барлығын “үштіктер” шешкен. Көшпелі мал шаруашы-ғы сол жағдайда өзінің экологиялық жағынан тиімді екенін сақтады. Коллективтендіру мен отырықшыландыруды жүргізу үшін Қаз-н өлкелік комитеті жергілікті белсенділермен бірге 8 мың жұмысшыны тартты. Басқа өлкелерден әкелінді. Бұдан Халық жер-су өрісі тарылды. Отырықшылықты тұрақты поселкелер Ұйымдастыру деп түсінген олар халықты далаға орналастыруда Ресей деревниясының жобасын айнытпай қайталады. Бұл үшін 100 деген киіз үйлер қордың үстінде көше-көшемен түзу төрт бұрышты етіп орналастырылды. Колхоздың товарлы фермасына түгел жиналған мал аштан қырылды. Бірінші бесжылдық ішінде 1928-32 жж бүкілодақтың товарлы астық өндірудегі Қаз-ң үлесі 9-дан 3%-ке дейін төмендеді. Мал шығынға ұшырады. 1928ж 6.509 мың ірі қара болса, 1932ж 965 мың ғана қалды. Наразы болған халық көтеріліске шықты. 1929-31 жж Қаз-да 372 көтеріліс болды.

урпагынын эзара талас-тартысы казак хандыгын элсiреттi. Эзбектер мен монгол билеуш лерi казактарга карсы одакка бiрiктi. Сырдария бойындагы калалар колдан шыгып кеттi. Туркiстан аумагы Шайбандык Убайдаллах султаннын иелiгiнде болды. Казак ханы Такыр(1523-33)Ногай Ордасымен кактыгысып, женiлiс тапты. Сырдариялык калаларды кайтарып алу эрекетi сэтсiздiкке ушырады.iшкi таласта женiлiс тапкан Такыр Жетiсуга кашып барып, Моголстан ханы Султан Саидке карсы Кыргыздармен одак жасасты. 16г-н аягына дейiн Сыганак, Отырар, Туркiстан жэне т.б Сырдариялык калалар Мэуереннахрдагы Шайбандыктардын иелiгiнде болды. 16г 2-ширегiнде казак хандарынын саяси эрекетi негiзiнен Кыргыздармен одактасып Моголдар мен Ойраттарга карсы жургiзiп жаткан онт-шыг-на жэне ногайлармен, башкурттармен,татарлармен ара катынасы кйынга айналган батысы мен солт-не ауыскан едi.Бул багыттарда Х.х (1538-1580) табысты саясат жургiздi. Ол ойраттар мен Моголстан ханы Эбдiрашидке карсы шыгып, Жетiсу-н Шыгысы мен онт-гi жерлердi коргап калды.Сiбiр ханы Кэшiмге карсы куресте Х.х эзбек ханы Абдаллахтын кэмегiне суйендi.Х.х экесi Касым кезiндегi улан-гайыр жерге казактардын иелiк кукыгын кайта калпына келтiруге тырысты. Сырткы саяси жаг-н киындыгынан буган кол жеткiзе алмады. Казан, Астрахань, Сiбiр хандыктарын жаулап алган орыс мем-н шекарасы казак даласына жакындады. Жерiнен айрылган ногай, башкурттар, сiбiр татарлары казак даласына карай агыла бастады. Сырдария бойына каракалпактар кэшiп келдi.Жетiсуда казактарды ойраттар(жонгарлар) тыксыра бастады. Казак билеушiлерiнiн карамагында Улытаудан онтус-ке карайгы Сарысу бойы,Солт.Арал маны, Каратау,Батыс Жетiсу аумагы гана калган кез де болды.

салды. Республика өміріндегі сәтсіздіктерді жою үшін қарапайым халықты кінәлауға дейін барды. Ең алдымен Голощекин 8 жыл бойы “Кіші Қазан” идеясын дәріптеумен болды. 2)Қазақтар топ-тобымен аштан қырылып көшіп жатқанын заңды жағдай, бұрынғы әдеттеріне басу деп ой-ды және солай түсіндірді. 3) малдың азаюын заңды деп дәлелдеуге тырысты. 4) кемшіліктер 1925-1930ж.арасында жойылды деген пікір туғызуға тырысты. Голощекин қазақ ұлтынан шық-н коммунистерге сенімсіз болды. Коллективтендіру кезіндегі зардаптар интелегенцияларға да ауыр тиді. Наразылық білдірген зиялылар репрецияға ұшырады. 1930 ж. контроревалюциялық астыртын ұйымға қатысты деген жалған желеумен Мағжан, Ахмет, Жүсіпбек тағдырларын айтуға болды. Идеология саласында социализм құрудың лениндік концепциясы бұрмаланды: рес-ң өз ішінде жағдай шиеленісіп кетті, басқарудың әкімшілік-әміршілдік әдістеріне тайғанап барып , табан тіреу сияқты олқылықты теориялық жағынан аяқтауға әрекет жасады: мәд-и революцияның тынысы тарылды, әдебиет пен мәдениет өнер қайраткерлері қуғынға ұшыратылды. Саясат саласында: аймақтың көсемшілдік практикасын халық санасына күшпен енгізді. 1932ж. 17 қыркүйегінде “Қаз. ауыл шар-ғы туралы” арнайы қаулы қабылданды. Мал шығынының себебі анықталып, толтыруға шаралар бекітілді.Қырғынға ұшыраған халық тағдыры атаусыз қалды.

72. Қазақстандағы Сталиндік қуғын-сүргінге ұшыратулар. Карлаг, Степлаг, Алжир.

20-30 ж тоталитарлық жүйенің репрессиялық толқыны қазақ интеллегенциясын жойды. 1928 ж “АлашОрданың” бұрыңғы зиялылары – “буржуазиялық ұлтшылдарды” жала жабумен 44 адамды соттады. Олардың қатарында Ә.Бөкейханов,